Στέφανος Καρτούλης: Ένας σπουδαίος Έλληνας γιατρός, με μεγάλο επιστημονικό έργο

Ο Στέφανος Καρτούλης, με καταγωγή από τη Χίο, δεν είναι απλά ένας «καλός γιατρός» και φίλος της πολυάριθμης οικογένειας Μπενάκη-Χωρέμη, όπως αναφέρεται πλειστάκις στις «Ενθυμήσεις» της μεγάλης Ελληνίδας, αλλά ψυχικά ασταθούς Πηνελόπης Δέλτα. Είμαστεστην Αλεξάνδρεια του 19^ου αιώνα, όταν εκεί οι Έλληνες κατακτούν το μέγιστο στην επιχειρηματική δραστηριότητα,αμύθητο πλούτο καιδυναμικήισχύ που τους καθιστά ηγεμονεύουσα τάξη ανάμεσα στις άλλες ευρωπαϊκές κοινότητες στην πολυπολιτισμική, πολυσυλλεκτική και πολυεθνική πόλη της Αιγύπτου.Πρόκειται για διαπρεπή επιστήμονα, αναγνωρισμένου διεθνώς, αφού συμβάλλει καθοριστικά, στην ανακάλυψη δονακίου της χολέρας, αλλά καιτου βακίλου της φυματίωσης φιλοξενώντας τον ερευνητή συνάδελφό τουRobert Heinrich. Hermann Koch, οοποίος προσφέρει το όνομά του στοεν λόγω μικρόβιο.

Η επιδημία της χολέρας

Τον Απρίλιο του 1883, μια επιδημία χολέρας οδηγεί τον Robert Koch, επικεφαλής ομάδας Γερμανών επιστημόνων, στην Αλεξάνδρεια. Οι Έλληνες ιατροί του Νοσοκομείου Aλεξανδρείας «Άγιος Σωφρόνιος»φιλοξενούν στα εργαστήριά τους τον Koch και την ομάδα του και έτσι, χάρις στη βοήθειά τους ο Γερμανός επιστήμονας προβαίνειστην ανακάλυψη του δονακίου της χολέρας(Vibrio cholerae).Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες στιγμές της ιστορίας της ιατρικής!Σε ηλικία 33 ετών ερευνά και ανακοινώνει τον «κύκλο του άνθρακα» και έτσι, για πρώτη φορά, αποδεικνύεται ότι ένα συγκεκριμένο μικρόβιο προκαλεί μία συγκεκριμένη νόσο. Tην ίδια εποχή (1883) στην Aίγυπτο εμφανίζεται επιδημία χολέρας. ΟιΕυρωπαϊκές κυβερνήσεις από το φόβο να μην επεκταθεί η επιδημία στην Ευρώπη αποστέλλουν μεγάλες ερευνητικές ομάδες με ειδικούς ιατρούς. Της Γερμανικής ηγείται ο Κοχ.

Εγκατάσταση στο «Γραικικό» Νοσοκομείο

Στο πλοίο τους υποδέχεται ο ιατρός Στέφανος Kαρτούλης «όστις αφού ηυχήθει το ως ευ παρέστη, μετεβίβασε εις την Γερμανικήν αποστολήν την προσφοράν της Ελληνικής κοινότητας ότι το Σωφρόνειον Nοσοκομείον τίθεται εις την διάθεσιν των ερευνητών, δια τας επιστημονικάς των μελέτας».Σχετικά με την παραμονή του στην Aλεξάνδρεια ο Kοχ αναφέρει τα ακόλουθα σε υπόμνημά του που υποβάλει στην Πρωσική Κυβέρνηση:«....Επρόκειτο περισσότερον παντός άλλου να εξευρεθή ο κατάλληλος χώρος δια τας ερευνάς μας. Και πολύ φυσικά, δεν ήτο δυνατόν άλλος τόπος εκτός από ένα Nοσοκομείον το οποίον θα εθεράπευε αρρώστους προσβεβλημένους από χολέρα.Το Πρωσσικόν Nοσοκομείον απεκλείετο, διότι ο αριθμός των ασθενών ήτο ελάχιστος διά την έρευνάν μας….…O ιατρός Kαρτούλης αμέσως μετά την άφιξίν μας ανέβη εις το ατμόπλοιον και εκ μέρους του κ.Zαγκαρόλα έθεσε εις την διάθεσίν μας το Nοσοκομείον και τους αρρώστους του. H φιλική αυτή προσφορά εγένετο δεκτή ευγνωμόνως. H αποστολή ως απεδείχθη βραδύτερον δεν θα ηδύνατο να εύρη καταλληλότερον χώρον δια τας εργασίας της.Eκφράζομεν ευχαριστίας εις τους Έλληνας ιατρούς και ιδιαιτέρως εις τον Δόκτορα Kαρτούλην δια την εξαιρετικήν του συνδρομήν, διότι εις εποχήν ένθα εις την Aλεξάνδρειαν υπήρχον ολίγα κρούσματα χολέρας και παρά τας προλήψεις των ιθαγενών, η αποστολή κατόρθωσε να διενεργήση πολυαρίθμους νεκροψίας εις πτώματα χολεριόντων».

Ένας λαμπρός επιστήμων

O ιατρός Στέφανος Kαρτούλης γεννημένος στη Χίο το 1859, σπουδάζει στην Αθήνα και μετεκπαιδεύεται στη Γερμανία στη Χειρουργική και τη Μικροβιολογία. Εγκαθίσταται στην Αίγυπτο το 1880 και διορίζεται το 1882 ως Παθολόγος του Ελληνικού Νοσοκομείου.Διακρίνεται μετά στο Κρατικό Nοσοκομείο της Aλεξανδρείας ως Διευθυντής Χειρουργός και Διευθυντής των εργαστηρίων Παθολογικής Ανατομίας και Μικροβιολογίας.O Kαρτούλης ασχολείται και δημοσιεύει μελέτες για την παθογένεια του τροπικού αποστήματος και της αμοιβαδώσεως (Enatamoema histolytika), τιμάται δε από το Πανεπιστήμιο του Bερολίνου με τον τίτλο του ΕπιτίμουΚαθηγητή. Αποτελεί και αυτός χαρακτηριστικό παράδειγμα πολλών Ελλήνων ιατρών της εποχής, οι οποίοι παρά τις δυσχέρειες στις μετακινήσεις είναι κοσμοπολίτες και οι γνώσεις τους δεν περιορίζονται σε μία και μόνο ειδικότητα. Ως κοσμοπολίτης άλλωστε, του στενού μάλιστα περιβάλλοντος των συγγενών οικογενειών Μπενάκη- Χωρέμη, είναι περιζήτητος γαμπρός, καθίσταται δε «μήλον της Έριδος» για δύο ανιψιές της πολυπληθούς οικογένειας, την Κατίνα Καλαμποκίδη και την Ελβετία Χωρέμη.Χαρακτηριστική είναι η επικριτική αναφορά της Π. Δέλτα για τη μητέρα της Βιργινία, με αφορμή το Στ. Καρτούλη.Φωτογραφίζει όμως το κλίμα της εποχής και τις ανθρώπινες σχέσεις, πόσο δηλαδή καθορίζονται ειδικά στη μεγαλοαστική Αλεξάνδρεια, από σκοπιμότητες, κοινωνικές συμβατικότητες, οικονομικά συμφέροντα. Η Βιργινία Μπενάκη-Χωρέμη παρουσιάζεται σκληρή και αμείλικτη, όπως και όλη η οικογένειά της, κάτι που αναιρεί η ίδια όταν αναφέρεται στο θείο της, κεφαλαιούχο, ιδρυτή του κολοσσιαίου εμπορικού οίκου «Χωρέμης-Μπενάκης» και εθνικό ευεργέτη της εποχής, τον πράο και μειλίχιο Ιωάννη Χωρέμη, τον «Καλοϊωάννη» των υπαλλήλων του: «….Ήταν αγέρωχη, τυραννική, αμείλικτη συχνά η μητέρα. Όλοι οι Χωρέμηδες ήταν σκληροί και στεγνοί. Και η μητέρα ήταν Χωρέμαινα ως την ψυχή. Όταν νόμιζε πως ένα πράμα ήταν σωστό ή χρήσιμο, τραβούσε το δρόμο της, ίσια κατά το σκοπό της, αδιαφο­ρώντας αν τσαλαπατούσε καρδιές, αγνοώντας πως ρήμαζε ζωές. Έτσι πάντρεψε σχεδόν με τη βία την Κατίνα Καλαμποκίδη με τον Αμηρά για να μην την πάρει ο Στέφανος Καρτούλης, που την αγαπούσε, και να πάρει την Ελβετία Χωρέμη, που δεν την πήρε στο τέλος και πήγαν χαμένες οι τρεις αυτές ζωές.….».

Πηγές:

1. https://www.iatronet.gr/
2. http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.