Η Εβραϊκή κοινότητα στα χρόνια του Βυζαντίου και των Γενουατών

Συνεχίζοντας την αναφορά στην εβραϊκή παρουσία στη Χίο και πάντα από την ίδια πηγή, το περιοδικό «Αρχαιολογία και Τέχνες» Από την επίσκεψη του Ηρώδη του Μέγα το 14 π.Χ. , έχουμε ανύπαρκτες πληροφορίες για παρουσία Εβραίων στη Χίο. Πρώτη αναφορά κατά τα βυζαντινά χρόνια του νησιού γίνεται σε Χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Μονομάχου το 1049 μ.Χ. , όπου δεκαπέντε οικογένειες Εβραίων συνδέονται με τη Νέα Μονή. Η σύνδεση αυτή έχει να κάνει με τη φορολόγησή τους υπέρ των μοναχών, απαλλασσόμενες όμως αυτές οι οικογένειες από άλλη είδους φορολογία. Το 1062 ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δούκας εξέδωσε ένα ακόμη σχετικό χρυσόβουλο που επικυρώνει το προηγούμενο και στην ουσία όριζε τη σχέση αυτών των οικογενειών με τη Νέα Μονή, ξεκαθαρίζοντας παράλληλα ότι και τα παιδιά αυτών των οικογενειών θα ανήκουν στη Μονή, ενώ με ένα τρίτο Χρυσόβουλο το 1079 , υπογεγραμμένο αυτή τη φορά από τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη, οριζόταν επιπρόσθετα πως όφειλαν να διαμένουν στα κτήματά της. Σε περίπτωση που δεν υπάκουαν θα επιβαρύνονταν με το τριπλάσιο του φόρου, καθώς και με ενοίκιο. Επιπλέον, το νησί δεν έπρεπε να είναι προσβάσιμο σε άλλους Εβραίους.

Γενουατοκρατία(1346-1566)

Για τους Ιουδαίους της Χίου η αλλαγή από το Βυζάντιο στη Γενουατοκρατία ήταν μία δυσοίωνη εξέλιξη. Στη φεουδαρχική Ευρώπη της εποχής εκείνης υπήρχε μία αυξανόμενη έλλειψη ανεκτικότητας στους αλλόθρησκους και αρκετοί Γάλλοι και Γερμανοί σταυροφόροι είχαν ξεκινήσει μία πρώτη εκκαθάριση των Εβραίων κατοίκων Οπωσδήποτε, η κινητήρια δύναμη πίσω από αυτές τις ενέργειες ήταν η Καθολική Εκκλησία, γεγονός που φάνηκε έντονα και στο νησί της Χίου κατά την εποχή αυτή. Έτσι οι Εβραίοι της Χίου θα πρέπει να θορυβήθηκαν με την άφιξη των Γενοβέζων στο νησί το 1346. Η πόλη της Γένοβας, εδώ και πολύ καιρό είχε εκδιώξει την εβραϊκή κοινότητά της και έκτοτε δεν επέτρεπε σε κανέναν Εβραίο να παραμένει στην πόλη περισσότερο από τρεις ημέρες. Παρ’ όλα αυτά, οι Εβραίοι δεν υπέφεραν από υπερβολική προκατάληψη στα χέρια των νέων κατακτητών. Αυτό που τους βοήθησε ήταν ο ίδιος παράγοντας που λειτουργούσε πολλές φορές και υπέρ των Εβραίων της Δύσης και δεν ήταν άλλος από τη δύναμη του χρήματος. Στη Χίο, τα μέλη της Μαόνα, παρόλο που ήταν έμπειροι έμποροι, δεν άργησαν να εισέλθουν σε οικονομικές περιπλοκές, που αποτέλεσαν έναν από τους κύριους λόγους της πτώσης τους. Για να αποκτήσουν ρευστό χρήμα κατέφυγαν σε δανεισμό από τους Εβραίους. Οι Εβραίοι τοκογλύφοι θα αποκτούσαν σημαντικές ποσότητες από μελλοντικές σοδειές μαστίχας ως αντάλλαγμα για το ποσό που δάνειζαν. Με αυτόν τον τρόπο έγιναν μεσάζοντες στο εμπόριο της μαστίχας και η κοινότητά τους ευημερούσε υπό τους Γενοβέζους σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι υπό τους Βυζαντινούς και αργότερα υπό τους Τούρκους . Μία από τις πρώτες ενέργειες των Γενουατών ήταν να δημιουργήσουν ένα γκέτο μέσα στο Κάστρο. Οι Έλληνες αριστοκράτες υποχρεώθηκαν να αποχωρήσουν από το Κάστρο αφήνοντας περίπου 200 οικίες, οι οποίες πουλήθηκαν ή νοικιάστηκαν στους Λατίνους. Οι Εβραίοι ακολούθησαν τους Γενοβέζους εντός του Κάστρου, μία κίνηση την οποία ο Ιερώνυμος Ιουστινιάνι χαρακτήρισε ως αναγκαία για την προστασία των Εβραίων από τον ελληνικό πληθυσμό. Ο ίδιος πληροφορεί ότι στη Χίο, όπως και σε άλλα μέρη του χριστιανικού κόσμου, οι Εβραίοι έπεφταν θύματα βίας κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας. Αναμφίβολα, αυτή η έξαρση βίας σχετιζόταν με την ανάμνηση του Πάθους του Χριστού και την πεποίθηση πως οι Εβραίοι ευθύνονταν για αυτό. Γι’ αυτό το λόγο, απαγορευόταν στους Ιουδαίους να εμφανίζονται στην πόλη από τη Μ. Πέμπτη έως και τη Δευτέρα του Πάσχα. Με αυτόν τον τρόπο, οι Εβραίοι προστατεύονταν στη συνοικία τους μέσα στο Κάστρο.

Γενουατικός Χάρτης της Χίου, με το Κάστρο δεξιά

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.