Των Γιάννη Μακριδάκη, συγγραφέα και φυσικού καλλιεργητή και Ισίδωρου Τσούρου, νομικού ερευνητή.
Στη Βολισσό μάθαμε να μη σηκώνουμε εύκολα το φρύδι. Έχουμε δει πολλά. Όμως αυτό που συμβαίνει τώρα με το Μαλαγκιώτη ξεπερνά κάθε φαντασία. Ένας χείμαρρος με ιστορία
αιώνων, που τροφοδοτεί το μικρό υγρότοπο στην παραλία Μαγεμένα, βαφτίζεται “έργο αντιπλημμυρικής προστασίας”. Μόνο που η “προστασία” αφορά τον δρόμο που έχει μπει μέσα στην κοίτη του. Η φύση πρέπει να προσαρμοστεί στα λάθη μας. Και όλα αυτά, φυσικά, για να μη χαθούν τα λεφτά του ΕΣΠΑ.
Το γεφύρι του 1936 στέκει ακόμα· μια μαρτυρία λογικής και μέτρου. Η κοίτη του τότε ήταν φαρδιά, ζωντανή. Τις τελευταίες δεκαετίες, το μισό ρέμα μπαζώθηκε και έγινε λεωφόρος –
για τέσσερις ιδιοκτησίες. Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, αντί να αποκαταστήσει αυτή την παρανομία, αποφάσισε να την προστατεύσει. Έτσι γεννήθηκε το “αντιπλημμυρικό” έργο: να
εκβαθύνουμε το ρέμα κατά ένα μέτρο, να το ντύσουμε με πλέγματα από συρματόκιβους και πέτρες, και να το ονομάσουμε διευθέτηση.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι ένα φυσικό ρέμα μετατρέπεται σε κανάλι αποστράγγισης, και ο χείμαρρος χάνει τη μνήμη και τον ρυθμό του. Όμως σε υψόμετρο σχεδόν μηδέν, η εκβάθυνση δεν προστατεύει – στεγνώνει. Τα πηγάδια πέφτουν, ο υδροφόρος ορίζοντας κατεβαίνει, και η πλημμύρα μεταφέρεται πιο κάτω, εκεί όπου η γη χαμηλώνει και ο υγρότοπος ξεκινά. Το νερό θα φύγει πιο γρήγορα, πιο βαθιά και με μεγαλύτερη ορμή – εκεί όπου σήμερα υπάρχουν σπίτια, αυλές, καλαμιές και οι τελευταίες φυσικές νησίδες του
οικοσυστήματος.
Οι κάτοικοι της Βολισσού το ξέρουν. Το ζουν. Έχουμε φέρει ειδικούς, έχουμε κάνει αυτοψίες με επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ, έχουμε προτείνει λύσεις με βάση τη φύση – μικρά ανασχετικά φράγματα ψηλά, αναδάσωση, απομάκρυνση των μπαζών στην εκβολή. Αλλά η απάντηση είναι πάντα η ίδια: «να μη χαθεί το ΕΣΠΑ».
Και κάπου εδώ τελειώνει η επιστήμη και αρχίζει το παράλογο.
Γιατί ακόμη κι αν αγνοήσουμε την κοινή λογική, υπάρχει και ο νόμος. Και ο νόμος, ευτυχώς, δεν γράφεται σε PowerPoint.
Η Οδηγία 2000/60/ΕΚ – ο ευρωπαϊκός “χάρτης των νερών” – είναι σαφής: απαγορεύεται κάθε υποβάθμιση της μορφολογικής κατάστασης ενός ρέματος. Η κοίτη, τα πρανή, η
βλάστηση είναι αναπόσπαστα μέρη του υδάτινου οικοσυστήματος. Δεν μπορείς να τα στενεύεις, να τα ντύνεις με πέτρες ή να τα μετατρέπεις σε κανάλι, εκτός αν αποδείξεις τρία
πράγματα: ότι δεν υπάρχει άλλη λύση, ότι υπάρχει υπέρτερο δημόσιο συμφέρον και ότι λαμβάνονται αντισταθμιστικά μέτρα. Κανένα από αυτά δεν ισχύει εδώ. Το δημόσιο συμφέρον
δεν είναι να σωθεί ένας παράνομος δρόμος, αλλά να σωθεί ο ίδιος ο χείμαρρος.
Η Οδηγία 2007/60/ΕΚ για τις πλημμύρες λέει ότι τα έργα αντιπλημμυρικής προστασίας πρέπει να βασίζονται στη φύση, όχι να την αλλοιώνουν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το έχει πει
ξεκάθαρα: “Τα έργα αυτά δεν πρέπει να υποβαθμίζουν τη φυσική μορφολογία των ποταμών.” Στον Μαλαγκιώτη, η Περιφέρεια κάνει ακριβώς το αντίθετο. Αντί να απορροφήσει το νερό στα ανάντη, το επιταχύνει· αντί να διαχέει, συγκεντρώνει· αντί να προλαμβάνει, μεταθέτει το πρόβλημα στην εκβολή.
Κι αν αυτό δεν φτάνει, υπάρχει και η Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τους Οικοτόπους. Ο υγρότοπος της εκβολής του Μαλαγκιώτη, με τον κωδικό Υ413CHI016, προστατεύεται από το Προεδρικό Διάταγμα 229/2012. Κάθε έργο που μπορεί να τον επηρεάσει χρειάζεται ειδική μελέτη και έγκριση του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Δεν υπάρχει καμία. Ούτε δέουσα εκτίμηση, ούτε άδεια, ούτε καν τεκμηρίωση ότι δεν θα επηρεαστεί ο υγρότοπος. Η Ευρωπαϊκή νομολογία είναι αμείλικτη: υποθέσεις Waddenzee και Sweetman – χωρίς πλήρη επιστημονική βεβαιότητα ότι δεν βλάπτεται ο οικότοπος, το έργο δεν προχωρά. Τελεία.
Και αν κάποιος νομίζει πως αυτά είναι “θεωρητικά”, ας ρίξει μια ματιά σε όσα έχει ήδη κρίνει το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στην υπόθεση C-461/13 – Weser, η Γερμανία καταδικάστηκε επειδή ενέκρινε έργο εκβάθυνσης ποταμού που υποβάθμιζε τη μορφολογία του, χωρίς να αποδείξει υπέρτερο
δημόσιο συμφέρον ή έλλειψη εναλλακτικών λύσεων. Το Δικαστήριο ξεκαθάρισε ότι οποιαδήποτε αλλοίωση της φυσικής κοίτης ή των πρανών αποτελεί υποβάθμιση και παραβίαση της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ.
Στην υπόθεση C-127/02 – Waddenzee, η Ολλανδία κρίθηκε ένοχη γιατί ενέκρινε έργο μέσα σε προστατευμένη περιοχή χωρίς την απαραίτητη “δέουσα εκτίμηση” επιπτώσεων, όπως
απαιτεί η Οδηγία 92/43/ΕΟΚ. Το Δικαστήριο καθιέρωσε την αρχή ότι κανένα έργο δεν επιτρέπεται αν δεν αποδειχθεί “πέραν πάσης επιστημονικής αμφιβολίας” ότι δεν θα επηρεάσει την ακεραιότητα του οικοτόπου.
Και στην υπόθεση C-258/11 – Sweetman, η Ιρλανδία τιμωρήθηκε για έργο οδοποιίας που κατέστρεφε τμήμα προστατευμένου οικοτόπου, επειδή δεν είχε αποδειχθεί πως η ζημιά ήταν αναστρέψιμη.
Τι κοινό έχουν όλες αυτές οι περιπτώσεις;
Ότι οι κυβερνήσεις επικαλέστηκαν «ανάπτυξη» και «προστασία» για να αλλοιώσουν φυσικά τοπία — και το Δικαστήριο της Ευρώπης απάντησε με ένα σαφές όχι.
Ακριβώς τα ίδια επιχειρήματα ακούγονται τώρα και για τον Μαλαγκιώτη. Και η απάντηση θα είναι πάλι η ίδια, είτε εδώ είτε στις αίθουσες του Λουξεμβούργου.
Αλλά και στο ελληνικό δίκαιο η εικόνα είναι καθαρή. Το άρθρο 24 του Συντάγματος προστατεύει το φυσικό περιβάλλον και επιβάλλει στην Διοίκηση προληπτικά μέτρα. Το Συμβούλιο της Επικρατείας, με αποφάσεις όπως 3478/2000 και 1242/2008, έχει αποφανθεί πως τα ρέματα είναι κοινόχρηστα αγαθά και κάθε αλλοίωση της φυσικής τους μορφής είναι παράνομη.
Όμως στον Μαλαγκιώτη, η μελέτη δεν αποκαθιστά τη φυσική κοίτη· την «νομιμοποιεί» όπως διαμορφώθηκε από τα μπαζώματα. Κάνει μεν οριοθέτηση, αλλά κατόπιν κάνει διευθέτηση πάνω στο λάθος και το βαφτίζει πρόοδο.
Κι όλα αυτά έπειτα από μια φωτιά που άλλαξε τα πάντα. Στις 12 Αυγούστου 2025 κάηκε μεγάλο τμήμα της λεκάνης απορροής του Μαλαγκιώτη. Η βλάστηση χάθηκε, η απορροή
αυξήθηκε, το νερό θα κατεβαίνει πλέον πιο βίαιο και πιο γρήγορο. Κανονικά, κάθε μελέτη θα έπρεπε να επικαιροποιηθεί. Αντ’ αυτού, προχωρούν με στοιχεία προ πυρκαγιάς. Σαν να μη συνέβη τίποτα.
Αυτή η αμέλεια δεν είναι απλώς τεχνικό λάθος· είναι παράλειψη ουσιώδους τύπου στη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Δηλαδή λόγος ακύρωσης.
Όλα αυτά τα έχουμε εξηγήσει ξανά και ξανά. Στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, στο Δήμο Χίου, στην Αποκεντρωμένη. Κι όμως, κανείς δεν απαντά στις βασικές ερωτήσεις:
Γιατί να πληρώνουμε δημόσια έργα που προστατεύουν παράνομες παρεμβάσεις;
Γιατί δεν αποκαθίσταται η κοίτη στο φυσικό της πλάτος;
Γιατί δεν εξετάστηκαν εναλλακτικές που βασίζονται στη φύση;
Πώς διασφαλίζεται ότι δεν θα στραγγίξει ο υδροφόρος ορίζοντας;
Πώς προστατεύεται ο υγρότοπος που ο ίδιος ο νόμος χαρακτηρίζει προστατευόμενο;
Δεν υπάρχουν απαντήσεις. Υπάρχουν μόνο ατάκες περί “αντιπλημμυρικής θωράκισης” και “ευρωπαϊκών προτύπων”. Αλλά η Ευρώπη δεν είπε ποτέ να φτιάχνουμε κανάλια από συρματοκιβώτια σε ρέματα που ανασαίνουν. Είπε το ακριβώς αντίθετο.
Στη Βολισσό δεν υπάρχει διχασμός. Όλοι οι κάτοικοι, το κοινοτικό συμβούλιο, οι παρόχθιοι, οι νέοι και οι ηλικιωμένοι έχουμε μια κοινή θέση: το έργο είναι λάθος, παράνομο και
επικίνδυνο. Και δεν θα γίνει αποδεκτό έτσι. Ζητάμε κάτι απλό: να έρθει μια ολοκληρωμένη, επικαιροποιημένη πρόταση που να λαμβάνει υπόψη και τις ανάγκες του τόπου και τη
νομιμότητα. Να σταματήσουν τα πρόχειρα έργα–βιτρίνα, που σκοτώνουν τη φύση στο όνομα της προστασίας της.
Αν δεν ακουστούμε εδώ, θα ακουστούμε στην Ευρώπη. Οι νόμοι είναι με το μέρος του ποταμού, όχι των εργολάβων. Και τότε κανείς δεν θα μπορεί να πει πως δεν είχε προειδοποιηθεί.
Γιατί ο Μαλαγκιώτης δεν είναι έργο. Είναι ζωντανό πλάσμα του τόπου μας. Κι όποιος πάει να τον θάψει μέσα σε συρματοκιβώτια, θα βρει μπροστά του τη φωνή του – και τη δική μας.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο.
facebook
youtube
instagram
X
