Ο Κώστας είναι ένα αγόρι συμπαθητικό 5 ετών που φοιτά στο νηπιαγωγείο. Η παραπομπή σε Παιδοψυχίατρο έγινε από τη νηπιαγωγό επειδή το παιδί έχει δυσκολίες στην ομιλία, η ζωγραφική του ήταν ανώριμη και συχνά επέλεγε να παίζει μόνος του (προβλήματα οριοθέτησης - επιθετικότητα) όμως προσπαθούσε να αλληλεπιδράσει με τα υπόλοιπα παιδιά.Για κολατσιό είχε πάντα το ίδιο φαγητό, ένα τοστ κομμένο σε μικρά τεμάχια. Η προσέλευσή του στο σχολείο δεν ήταν σταθερή. Συχνά οι γονείς τον κρατούσαν στο σπίτι για διάφορους λόγους οι οποίοι μπορεί να σχετίζονταν με ιώσεις της περιόδου, με άρνηση του παιδιού να πάει στο σχολείο, οπότε έκλαιγε και οι γονείς επειδή δεν άντεχαν να βλέπουν το παιδί να ¨υποφέρει¨ δέχονταν να παραμείνει σπίτι με την μαμά.
Στις συχνές απουσίες του από το νηπιαγωγείο οι εκπαιδευτικοί αντιδρούσαν ζητώντας από τους γονείς να είναι περισσότερο συνεπείς με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ενώ οι δικαιολογίες που έλεγαν οι γονείς στη νηπιαγωγό σχετίζονταν κυρίως με αρρώστιες, πιο σπάνια έλεγαν ότι ¨είναι μικρό παιδί γιατί να μπει από τόσο νωρίς στα προβλήματα της ζωής¨, ας χουχουλιάσει λίγο ακόμα τώρα που μπορεί...¨.
Παρ όλο που το παιδί έδειξε μία πολύ καλή προσαρμογή στο νηπιαγωγείο, η μαμά του εκδήλωσε τον πρώτο μήνα (Σεπτέμβριο) έντονο άγχος σε σημείο που παρέμενε έξω από το νηπιαγωγείο για αρκετή ώρα,ενώ
τους επόμενους μήνες έως τον Δεκέμβριο τηλεφωνούσε συνέχεια στην διευθύντρια προκειμένου να επιβεβαιώσει ότι δεν έχει συμβεί κάτι κακό στο παιδί της.
Τον Ιανουάριο αρνήθηκε να επιστρέψει στο νηπιαγωγείο επειδή ο Άγιος Βασίλης δεν του πήγε το δώρο που ζήτησε και για να τον εκδικηθεί αποφάσισε να κάτσει στο σπίτι με τη μαμά. Οι γονείς δεν θεώρησαν ότι ήταν λάθος ο συλλογισμός του καθώς ήταν ένας μήνας γεμάτος ιώσεις που θα ταλαιπωρούσαν το παιδί, τελικά ο Κώστας επέστρεψε στο νηπιαγωγείο τον Φεβρουαρίου με αφορμή το αποκριάτικο πάρτι του σχολείου. Έκτοτε συνέχισε ανελλιπώς τη φοίτηση αφού ο ίδιος αποφάσισε ότι είναι καλύτερα να παίζει με παιδιά παρά με την μαμά… !
Στο τέλος της σχολικής χρονιάς προτάθηκε στους γονείς να επαναλάβει το νηπιαγωγείο, λόγω των σοβαρών γνωστικών ελλείψεων, την δυσκολία στην έκφραση του λόγου και στην λεπτή κίνηση.
Οι γονείς αποφάσισαν να μετακομίσουν σε άλλη περιοχή οπότε και διέκοψαν την συνεργασία τους με την παιδοψυχιατρική υπηρεσία.
Τι είναι η υπερπροστατευτική συμπεριφορά ;
Στο παραπάνω παράδειγμα βλέπουμε ένα παιδί στο οποίο έχει αρχίσει να καθυστερεί η τυπική ανάπτυξη αλλά και η συμπεριφορά του δεν είναι ανάλογη της αναμενόμενης για την ηλικία του. Ποιος είναι ο λόγος που ένα παιδί χωρίς να υπάρχει ουσιαστική αιτία παρεκτρέπεται της νευροτυπικής ανάπτυξης και έχει προβλήματα συμπεριφοράς;
Την αιτία προφανώς δεν θα την αναζητήσουμε στο παιδί αλλά στους γονείς του, παρατηρούμε μία υπερπροστατευτική συμπεριφορά. Δηλαδή μία εξαιρετικά επιεική και υποχωρητική συμπεριφορά (κακομαθαίνουν) είτε μία πολύ αυστηρή συμπεριφορά (καταπιέζουν), είτε και τα δύο μαζί.
Με άλλα λόγια πρόκειται για μία συμπεριφορά από μέρους των γονιών που παραχαϊδεύει και προστατεύει υπέρμετρα το παιδί με αποτέλεσμα να μην του επιτρέπει να κατακτήσει τα αναπτυξιακά του στάδια κατά τον αναμενόμενο τρόπο και τελικά να ανεξαρτητοποιηθεί. Άλλη περίπτωση είναι όταν ο γονιός θεωρεί ότι το παιδί δεν είναι ικανό να πάρει κάποιες πρωτοβουλίες ή δεν μπορεί να κάνει κάποια πράγματα που αναλογούν στην ηλικία του και παίρνει ο ίδιος τις αποφάσεις που όφειλε να πάρει το παιδί του.
Ο υπερπροστατευτικός γονιός κάνει όλα αυτά που θα έπρεπε να κάνει το παιδί του,περνώντας του το μήνυμα ότι, το ίδιο δεν είναι ικανό να κάνει τίποτα μόνο του και πρέπει να ζητάει πάντα τη βοήθεια του μεγάλου (είτε είναι ο γονιός είτε ο παππούς και η γιαγιά).
Οι υπερπροστατευτικοί ενήλικες τελικά παγιδεύονται, χωρίς να το καταλαβαίνουν, σε μία συμπεριφορά άλλοτε κυριαρχική και άλλοτε υποτακτική και φυσικά τον αντίθετο ρόλο να το αναθέτουν στο παιδί τους δηλαδή
να παίρνει είτε τον ρόλο του σατράπη είτε του υποτασσόμενου.
Δεν υπάρχει σταθερότητα στη συμπεριφορά των ενηλίκων προς το παιδί και δεν μπορούν να επιβάλλουν τα όρια αποτελεσματικά.
Δύο κλασικά παραδείγματα των παραπάνω αποτελούν το τάισμα και ο ύπνος του παιδιού.
Στο τάισμα παρατηρούμε ότι αρχικά ο γονιός ταΐζει το μωρό δεδομένου ότι αυτό δεν έχει αναπτύξει τις κατάλληλες δεξιότητες, στη συνέχεια αποτρέπει το νήπιο από την ανάπτυξη των απαιτούμενων δεξιοτήτων θεωρώντας ότι δεν θα φάει, ότι θα λερωθεί, ότι θα λερώσει τον χώρο του κτλ.
Στο θέμα του ύπνου, αρχικά ο γονιός θεωρεί ότι είναι μικρό για να κοιμάται μόνο του. Αργότερα όταν προσπαθήσει να πείσει το παιδί να κοιμάται μόνο του ( ή να τρώει),βρίσκεται αντιμέτωπος με μία έντονη και αποφασιστική αντίσταση αφού πια έχει συνηθίσει να κοιμάται με τον γονιό και δεν είναι διατεθειμένο να χάσει αυτό το προνόμιο.
Τελικά ο γονιός υποχωρεί σε όλες τις περιπτώσεις και μετά κατηγορεί το παιδί για μία συμπεριφορά που του την έμαθε ο ίδιος.
Ποιες είναι οι υπερπροστατευτικές συμπεριφορές
Η απάντηση περιλαμβάνει τη
1. γνώση αναπτυξιακών σταδίων: τι είναι αναμενόμενο να κάνει ένα παιδί σε επίπεδο συναισθηματικό, κινητικό, γνωστικό (σε κάθε περίπτωση ένα νευροτυπικά αναπτυσσόμενο παιδί μπορεί να κάνει κάποια συγκεκριμένα πράγματα που σχετίζονται με την ηλικία του - αναπτυξιακά ορόσημα).
2. γνώση ψυχοπαθολογίας - παιδιών – ενηλίκων.
Βασικά αναπτυξιακά ορόσημα
Ένα βρεφάκι 2 μηνών μπορεί να κοιμάται μόνο του στο δωμάτιο του και δεν χρειάζεται να είναι κάποιο άτομο κοντά του μέχρι να αποκοιμηθεί. Ένα μωρό 10 μηνών,μπουσουλάει, κάνει προσπάθεια
να φάει, πιάνει μικρά αντικείμενα, κάθεται, προσπαθεί να σηκωθεί όρθιο στηριζόμενο στα έπιπλα. Στους 12 μήνες μπορεί να φάει με τα χέρια, να πιει από ποτήρι, περπατάει, καταλαβαίνει το όχι, βγάζει πράγματα
από κουτί. Στα 2 του ανεβοκατεβαίνει σκάλες, περπατάει και τρέχει,σκαρφαλώνει σε έπιπλα,αναζητά την παρέα άλλων παιδιών, κρατάει μαρκαδόρους και μουτζουρώνει, δείχνει τάσεις ανεξαρτητοποίησης. Στα 2,5 μπορεί να κρατήσει κούπα και να πιει το γάλα του μόνο του. Στα 3 καταλαβαίνει τι σημαίνει ¨δικό μου¨, μοιράζεται παιχνίδια, αποχωρίζεται εύκολα τους γονείς του, έχει αυξηθεί πολύ η αδρή και λεπτή κίνηση (κάνει πετάλι, εναλλάσσει πόδι στα σκαλοπάτια, ακολουθεί οδηγίες με 2-3 βήματα, αναγνωρίζει όλα τα κοινά οικιακά αντικείμενα, μπορεί να πηγαίνει στη τουαλέτα μόνο του και να πλένει τα χέρια του). Στα 4, ντύνεται και ξεντύνεται μόνο του, διαπραγματεύεται την επίλυση μίας δυσκολίας (ενός προβλήματος), συνεργάζεται ικανοποιητικά με άλλα παιδιά, γράφει, αντιγράφει, ζωγραφίζει, χρησιμοποιεί ψαλίδι, οι γλωσσικές ικανότητες έχουν αναπτυχθεί ικανοποιητικά και επικοινωνεί λεκτικά ότι θέλει. Μπορεί να μαζεύει τα παιχνίδια του, να τακτοποιεί το δωμάτιό του, να βοηθάει στο στρώσιμο του τραπεζιού, να κάνει μικροδουλειές στο σπίτι. Στα 5 έχουμε πλήρη ανάπτυξη λεκτική, αδρή και λεπτή κίνηση, έχει μάθει κοινωνικές δεξιότητες, είναι αυτόνομο και μπορεί να επιλύσει απλές ανάγκες της καθημερινότητας. Πρακτικά μπορεί να κάνει μπάνιο μόνο
του, να πάρει κάτι να φάει αν πεινάει, να πάρει κάτι να πιει αν διψάει, να τακτοποιεί ικανοποιητικά το δωμάτιο του, να περνάει χρόνο μόνο του και με τους φίλους του. Όλα τα παιδιά γνωρίζουν πόσο πρέπει να φάνε,
η πίεση εκ μέρους των γονιών ή του παππού και της γιαγιάς ¨να φάει λίγο παραπάνω το παιδί … ¨, προκαλεί αντίδραση (αντίσταση). Και είναι βασική αιτία της παιδικής παχυσαρκίας. Η υπερβολική ανησυχία των γονιών για το φαγητό και την υγεία (μην αρρωστήσει), οι ασταμάτητες συμβουλές, τα πολλά ¨μη¨ και ¨πρέπει να γίνει έτσι¨ (όπως το θέλει ο ενήλικας ), η εκτέλεση δραστηριοτήτων από τον ¨μεγάλο¨ επειδή αυτός το ξέρει καλύτερα, το κάνει πιο σωστά και πιο γρήγορα, η έλλειψη υπομονής και επιμονής, η έλλειψη ενθάρρυνσης από μέρους του ενήλικα και η αποτροπή προσπάθειας από το παιδί ακόμα και αν είναι
φανερό ότι είναι λάθος... αποτελούν τις κλασικές μορφές υπερπροστατευτικής συμπεριφοράς.
Τι κάνει έναν γονιό υπερπροστατευτικό;
1. δεν γνωρίζει ποιες είναι οι δυνατότητες του παιδιού του (αναπτυξιακό στάδιο).
2. αδυνατεί να καταλάβει ότι το παιδί έχει μεγαλώσει (άγχος καθημερινότητας, ανεπαρκή αλληλεπίδραση).
3. η ραγδαία ανάπτυξη του παιδιού κατά την προσχολική ηλικία δυσκολεύει τον γονιό να αντιληφθεί τις τεκταινόμενες αλλαγές.
4. έλλειψη εμπειρίας.
5. ενοχικά συναισθήματα λόγω φυσικής απουσίας (πχ ναυτικός, πολλές ώρες εργασίας).
6. έλλειψη χρόνου (δεν προλαβαίνει όποτε κάνει όλα αυτά που θα έπρεπε να κάνει το παιδί επειδή δεν έχει χρόνο).
Παράγοντες που συνδέονται με την ψυχοπαθολογία του γονιού :
- τελειομανής, παρορμητικός, με χαμηλή αυτοεκτίμηση.
- ιδεοψυχαναγκαστική προσωπικότητα / διαταραχή.
- συναισθηματικές διαταραχές
- χρόνια οργανική / ψυχωτική νόσος, (ο γονιός προκειμένου να αρνηθεί την προσωπική του ανεπάρκεια λόγω ασθένειας υπερκαλύπτει τις ανάγκες του παιδιού του).
Παράγοντες που συνδέονται με την ιδιοσυγκρασία και την ψυχοπαθολογία του παιδιού:
- ιδιαίτερα δύσκολα παιδιά
- νευροαναπτυξιακές διαταραχές
Συχνά όμως αυτό που συμβαίνει είναι ο γονιός να προσπαθεί να καλύψει τις δικές του ανάγκες, διατηρώντας το παιδί σε μία κατάσταση μικρότερου παιδιού αφού αυτό του επιτρέπει να συνεχίσει να διατηρεί το ρόλο του ελεγκτή - καθοδηγητή.
Τι αποτελέσματα έχει η υπερπροστατευτική συμπεριφορά στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού;
- Ανασφάλεια
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση- αυτοπεποίθηση.
- Καθυστέρηση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων (κοινωνικές -αλληλεπίδρασης, γραφοκινητικές).
-Εύκολη παραίτηση, δυσκολία στην ανάληψη ευθυνών,πρωτοβουλιών.
- φοβίες, δειλία, αβεβαιότητα.
- προσκόλληση στους ενήλικες.
- έλλειψη κινήτρου, δεν δραστηριοποιείται (βαριέται),
- συνεχής απαίτηση ικανοποίησης της οποιαδήποτε επιθυμίας όσο παράλογη κι αν είναι (γκρίνια).
Τι μπορεί να κάνει ο γονιός προς το παιδί:
Ενθάρρυνση
Αποδοχή
Σεβασμό
Ρεαλιστικές προσδοκίες
Ανάληψη πρωτοβουλιών
Ανάληψη ευθυνών
Ανάδειξη των προσωπικών ικανοτήτων
Αναγνώριση των αναπτυξιακών φοβιών
Δηλαδή ;
Δεν προλαμβάνουμε τις ανάγκες του παιδιού πριν αυτές αναφερθούν από το ίδιο.
Με κάθε ευκαιρία αναθέτουμε στο παιδί ευθύνες σύμφωνα με το αναπτυξιακό στάδιο.
Η κάθε δημιουργία του παιδιού είναι μοναδική και αντανακλά με αξιόπιστο τρόπο τις δυνατότητες του, γι αυτό το λόγο δεν το απαξιώνουμε, δεν το προσβάλουμε, δεν ειρωνευόμαστε, δεν το σβήνουμε και απαιτούμε να το ξαναφτιάξει όπως θεωρούμε εμείς ότι είναι το καλύτερο και φυσικά δεν κάνουμε την εργασία του εμείς για να είναι… καλύτερη ή επειδή ¨δεν ξέρει να ζωγραφίζει και θα το κοροϊδέψουν τα άλλα παιδιά¨. Δεν διευκολύνουμε υπερβολικά το παιδί στην ολοκλήρωση μιας εργασίας.
Οι δραστηριότητες του να είναι σύμφωνες με το αναπτυξιακό του στάδιο. Ενθαρρύνουμε την κάθε προσπάθεια και δεν επιβραβεύουμε μόνο την επιτυχία. Όταν έχουμε απορίες σχετικά με την ανάπτυξη του παιδιού συμβουλευόμαστε κάποιον ειδικό (παιδαγωγό- βρεφονηπιοκόμο, νηπιαγωγό, δάσκαλο,παιδίατρο, παιδοψυχίατρο).
Η προσχολική ηλικία αποτελεί την πιο σημαντική περίοδο στην ανάπτυξη του παιδιού. Εγκαθίστανται τα θεμέλια προκειμένου πάνω σε αυτά να χτίσει μία υγιή προσωπικότητα που θα το βοηθήσει να ανταπεξέλθει με τον καλύτερο τρόπο στις αντιξοότητες της ζωής αλλά και να νιώθει ικανοποίηση από τις επιλογές του, αποδεχόμενο τα λάθη του και βελτιώνοντας συνεχώς τις προσδοκίες του.
Ο ενήλικας που έχει βιώσει την αποδοχή και τον σεβασμό από τους γονείς του στην παιδική του ηλικία είναι ένας άνθρωπος συναισθηματικά ώριμος.
Τα προβλήματα του θα τα αντιμετωπίζει πιο αποτελεσματικά και τα λάθη του δεν θα τα βιώνει καταστροφικά.
Σας ευχαριστώ.
facebook
youtube
instagram
X
