Πρωτοχρονιάτικα Καραβάκια- Mία συνάντηση με το εφτάψυχο αυτό έθιμο της Χίου, με ''οδηγό'' τη Στέλλα Τσιροπινά

Το ακροατήριο έγινε μια όμορφη παρέα, με την πηγαία και πλήρη, εύστοχα εστιασμένη και βαθιά περιγραφική και αληθινή, εισήγηση - ιστορική αναδρομή, για τα Πρωτοχρονιάτικα Καραβάκια - το εφτάψυχο έθιμο της Χίου, που πραγματοποίησε η Φιλόλογος και Λαογράφος Στέλλα Τσιροπινά στον κοινωνικό χώρο «Αντίβαρο».

Ήταν μια βραδιά, από τις βραδιές Τοπικής Ιστορίας που διοργανώνει ο Κοινωνικός Χώρος Αντίβαρο στην αίθουσά του στην οδό Καλοπλύτου 44, που άγγιξε το χιακό κοινό που την παρακολούθησε και συμμετείχε με χαμόγελα και διηγήσεις προσωπικών εμπειριών του καθενός, αλλά και ερωτήσεις και απορίες για τη"γέννηση"του πανελληνίως γνωστού και αγαπημένου μας εθίμου, τα Πρωτοχρονιάτικα Καραβάκια ή Αγιοβασιλιάτικα Καραβάκια -Παποράκια ή Βαποράκια όπως τα λέγανε οι παλαιότεροι, που πότε αναζωπυρώνεται και κατακτά μεγάλη δημοσιότητα την περίοδο των εορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς... και πότε φθίνει, χωρίς ποτέ να σβήνει... και για αυτό είναι εφτάψυχο, σαν"ασκός κλυδωνιζόμενος και ουδέποτε βυθιζόμενος"- όπως είπε στον τελευταίο χρησμό της και η Πυθία για την Ελλάδα, όταν έμπαιναν οι Ρωμαίοι στην Αθήνα... κάτι που ισχύει ως σήμερα... μόνο λίγο καιρό ξαποσταίνει και ξανά προς τη δόξα τραβά.

Έτσι κι αυτό το έθιμο που έχει κατακτήσει τις καρδιές του Χιώτικου Λαού, με την πηγαία και βαθιά λαϊκή έκφρασή του, μέσα από τα αυτοσχέδια στιχάκια και παινέματα που τραγουδά"το πλήρωμα"- η παρέα που συνοδεύει το Καραβάκι που κατασκεύασε ( με τόση αγάπη από το καλοκαίρι μέχρι τα Χριστουγεννόσκολα ) και γυρίζει πόρτα- πότρα τις γειτονιές και τραγουδά επαναλαμβάνοντας ( σαν να κανοναρχεί ) τα λόγια του παινεματή, που συνήθως ξέρει και την οικογένεια... και τις κόρες και τους γιους, αλλά και τους πόθους και τα όνειρα του νοικοκύρη και της κυράς του σπιτιού... και αυτοσχεδιάζει αναλόγως στα στιχάκια του, εισπράττοντας για εκείνον και την παρέα του χαμόγελα, γλυκά και κεράσματα και γερό χρηματικό εορταστικό φιλοδώρημα.

Το έθιμο, καθώς φαίνεται, κατάγεται από την αρχαιότητα και το τροχήλατο Άρμα του Διόνυσου στην εορτή των Ανθεστηρίων, όπως εξήγησε η Στέλλα Τσιροπινά ( που έχει κάνει πάνω στο θέμα ολόκληρη διατριβή και μελέτη που έχει εκδοθεί σε βιβλίο )... Και από τους Βαλκανικούς πολέμους πέρασε... και από τον Μικρασιατικό πόλεμο και διωγμό και από την πρόσφατη ζωή και σύγχρονη Ελληνική ιστορία... αλλά είναι πολύ πιο παλιό, όπως φαίνεται από τις πηγές, τα συγγράμματα και τις μαρτυρίες που υπάρχουν ( και στη Βιβλιοθήκη του Κοραή). 

Ανάλογα με την περίοδο και τις καταστάσεις, το έθιμο διαμορφώθηκε και επηρεάστηκε στον τρόπο και στο περιεχόμενο των στίχων, αλλά πάντα διατήρησε την αρχαία, έκδηλη και ιδιάζουσα θεατρικότητά του, που έχουν και πολλά άλλα έθιμα ( όπως Αγάδες και Καρκαλούσες ) που επίσης κατάγονται από την αρχαιότητα και ήταν κομμάτια ολόκληρων τελετουργικών και εθιμικών της αρχαίας ελληνικής ζωής και κοινωνίας.

Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να παρακολουθήσετε και το βίντεο με την εισήγηση της Στέλλας Τσιροπινά, γιατί διαβάστηκαν και ειπώθηκαν στιχάκια και παινέματα από την εισηγήτρια και το κοινό που συμμετείχε αυθόρμητα... Παρουσιάστηκαν και προβλήθηκαν φωτογραφίες με Καραβάκια και πρόσωπα ανθρώπων που πριν μερικές δεκαετίες και πριν λίγα χρόνια ( προσφάτως δηλαδή... τους ξέρουμε ) βγαίνανε με τα Καραβάκια κι εκτός από σπίτι σε σπίτι... τραγουδούσαν τα αυτοσχέδια στιχάκια τους και στο διαγωνισμό Πρωτοχρονιάτικων Καραβακιών της Περιηγητικής Λέσχης Χίου που ανέστησε και συντόνιζε ο Αριστείδης ο Τσικνής ( πότε στην πλατεία και πότε στο Ομήρειο ) και που τα τελευταία χρόνια τον διοργανώνει και τον στηρίζει ο Φάρος Βαρβασίου ( όλοι πάντα βέβαια και με τη συνεργασία του Δήμου Χίου ).

Πολλοί από μας θυμόμαστε τα παλιά Βαποράκια να χτυπούν την πόρτα μας το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς και να αρχίζουν να τραγουδούν... "Άνοιξε πόρτα μου άνοιξε χρυσοπεραντωμένη, όπου την επεράντωνε πέρδικα πλουμισμένη"... "Σήκω κυρά να στολιστείς, να βάλεις τα χρυσά σου, να βάλεις τα διαμαντικά να πας στην εκκλησιά σου... κι η στράτα ρόδα γέμισε απ' την περπατησιά σου!"... "Κυρά ψηλή, κυρά λιγνή και λεπτοκοκκαλάτη, σου αξίζει να σε βάλουνε σε γυάλινο παλάτι"..."Εσένα αφέντη πρέπει σου το σίδερο κοντάρι, γιατί έχεις μπράτσα δυνατά κι είσαι και παλικάρι"... "Και πάλι ξαναπρέπει σου καρέκλα καρυδένια, για να ακουμπάς τη μέση σου τη μαργαριταρένια"..."Εδώ κοντα μου είπανε πως έχεις δύο αγόρια, καπετανάκια να τα δεις σε ελληνικά βαπόρια...", "Δυο κόρες σου δωσε ο Θεός χιλιοχαριτωμένες που με τα μαύρα μάτια τους έχουν καρδιές καμένες"..."Καταμεσής στη σάλα σας μια λεμονιά με τ' ανθη, ερώτησα και μου 'πανε πως είναι η Χρυσάνθη"

Και βέβαια όλοι έχουμε ακούσει στην Πλατεία και στο Ομήρειο στον διαγωνισμό για το καλύτερο καραβάκι και τα καλύτερα κάλαντα και παινέματα, στίχους ευφάνταστους όπως... "Το 2012 θα το θυμούνται όλοι, σήκωσε ευρωπαϊκό ο Θρύλος μες την Πόλη", "Καλή χρονιά στο Δήμαρχο, χρόνια πολλά να ζήσει... γιατί έκανε τη Χίο μας το δεύτερο Παρίσι", "Εμάς τα βαποράκια μας είναι για την πατρίδα... και στου Αιγαίου τα νερά στεκονται σαν ασπίδα... για να υπερασπίζονται την υφαλοκρηπίδα...".

Ο Κώστας Ζαφείρης που προλόγισε την εκδήλωση και εκ μέρους του Κοινωνικού Χώρου Αντιβαρο, μετά την εισαγωγή που έκανε βάζοντας το κοινό στο θέμα του εθίμου Πρωτοχρονιάτικα Καραβάκια -  Το εφτάψυχο έθιμο της Χίου, θυμισε στο κοινό ότι από την Προπαραμονή των Χριστουγέννων Σάββατο 23 Δεκεμβρίου 2023, γίνεται στο Αντίβαρο το "Μητροπαράδοτο Τσιμπούσι"των εορτών όπου καθένας πηγαίνει με το φαγητό του και συμμετέχει... και υπάρχει και ζωντανή μουσική... και πρόσθεσε ότι όποιος το επιθυμεί ειναι προσκεκλημένος και ευπρόσδεκτος! 

Κλείνοντας την παρούσα στήλη, ας κρατήσουμε ένα στιχάκι των Πρωτοχρονιάτικων Καραβακιών που είναι πάντα επίκαιρο, επειδή είναι κοντα τα μηνύματα της αγάπης των Χριστουγέννων και τα μηνύματα μιας καινούργιας κάθε φορά και καλή άρχης με την ανανέωση της Πρωτοχρονιάς.

"Μηνύματα χαρμόσυνα ηχούνε στους αιθέρες... κι ας τα συλλάβουν οι καρδιές για ευτυχισμένες μέρες...", γιατί κι εμείς βάζουμε το λιθαράκι μας πάντα στη διαμόρφωση του μέλλοντος και της ζωής...

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.