Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Ισπανία, με αφορμή την προσπάθειαανεξαρτητοποίησης της Καταλονίας, ήταν σίγουρα ένα από τα πιο σημαντικά πολιτικά γεγονότα των τελευταίων μηνών. Τα αιτήματα των Καταλονών πολιτών, η δράση τους, καθώς και η διαχείριση της ισπανικής κυβέρνησης για την επαναφορά της δημόσιας τάξης ήταν άλλο ένα κομμάτι στην γενικότερη σκηνή του ευρωπαϊκού πολιτικού γίγνεσθαι. Η γεύση γλυκόπικρη.
Σε πρώτο πλάνο, άνθρωποι που ζητούν να αυτοπροσδιοριστούν κάτω από τα δικά τους κριτήρια –δεν θα εισχωρήσω σε περαιτέρω αναλύσεις σε σχέση με το αν η ανεξαρτητοποίηση της Καταλονίας είναι θεμιτή ή μη, αν η διαίρεση ευνοεί τη γενικότερη κατάσταση σε παγκόσμια κλίμακα, ή αν αποτελεί ένααναπόφευκτο στάδιο ωρίμανσης, κάτι τέτοιο μόνο περαιτέρω αποπροσανατολισμό μπορεί να δημιουργήσει.
Η επιλογή αυτή του αυτοπροσδιορισμού, που συχνά επιλέγει ο άνθρωπος, προσωπικά μου μεταδίδει την αίσθηση της ζωντάνιας και του πειραματισμού, της αντίδρασης απέναντι σε κάτι που έχει ήδη συμβεί και την ανάγκη να τοποθετηθεί ξανά το«χαμένο» στη θέση του. Όλα αυτά είναι θεμιτά και θα έπρεπε να δοκιμάζονται είτε για να επαληθεύεται η λειτουργικότητά τους είτε για να απορρίπτονται και να υπερβαίνονται τελικά προς μία πιο λειτουργική κατεύθυνση. Ή τουλάχιστον έτσι θα έπρεπε να είναι.
Σε δεύτερο πλάνο, και αφού οι δράσεις των Καταλονών πολιτών συνεχίζονταν και κλιμακώνονταν, γίναμε για ακόμη μία φορά θεατές της σύγκρουσης ανάμεσα σε ευρωπαίους διαδηλωτές και κρατικούς υπαλλήλους που προφανώς διατάχθηκαν να επαναφέρουν την δημόσια τάξη. Εδώ να σημειώσουμε, ότι αν υπάρχει κάτι που διακρίνει μία υποτιθέμενη δημοκρατία από μία δικτατορία, αυτό είναι ο τρόπος με τον οποίο τα δύο αυτά καθεστώτα μεταχειρίζονται την έννοια της συμμόρφωσης. Σε μία δημοκρατία η συμμόρφωση αποτελεί επιλογή προσωπικής απόφασης, δηλαδή δράση με βάση την ελευθερία της βούλησης. Αντίθετα, στα δικτατορικά καθεστώτα η συμμόρφωση επιβάλλεται. Φυσικά, υπάρχουν καταστάσεις που θεωρούνται έκρυθμες και σε αυτήν την περίπτωση λειτουργούν –πάντα κατόπιν ανθρώπινης παρέμβασης- κάποιοι σχετικά «ουδέτεροι» αλλά «αναγκαίοι» θεσμοί με βάση τους οποίους επανέρχεται η «κοινωνική ειρήνη».
"Θεωρώ αυτό το σημείο εξαιρετικά κομβικό σε σχέση με την ίδια την ποιότητα του τρόπου που υπάρχουμε".
Στην περίπτωση της Καταλονίας γίναμε μάρτυρες σκηνών βίας κι εξαναγκασμού.
Αυτές οι σκηνές βίας είναι ένα θέαμα συνηθισμένο και ειδικά στην Ελλάδα των τελευταίων ετών. Το ερώτημα είναι: θα έπρεπε;
Περισσότερο κι από το ίδιο το γεγονός των ανθρώπων που χτυπάνε με ρόπαλα άλλους ανθρώπους -κάτι που ίσως θα έπρεπε να είχαμε καταφέρει να ξεπεράσουμε ήδη από την εποχή των σπηλαίων-με σόκαρε η γενικότερη αντίδραση των ανθρώπων που έτυχε να συναντήσω εκείνες τις ημέρες απέναντι σε αυτό το θέαμα. Κι ακόμα με σοκάρει.
Με σοκάρει η χαλαρότητα και η ατμόσφαιρα του κανονικού και του συνηθισμένου που αποδίδουμε σε τέτοιες καταστάσεις βίας και το «εντάξει πάντα αυτό γίνεται, θα περάσει».Με σοκάρει που εν έτει 2017 χρειαζόμαστε θεσμούς που προάγουν την σωματική βία και κακοποίηση σαν εργαλείο διατήρησης της δημόσιας τάξης. Με σοκάρει και μου δημιουργεί απόλυτη ανασφάλεια το γεγονός, ότι η σωματική ακεραιότητα μιας μάζας ανθρώπων δεν είναι δεδομένη –πόσο μάλλον σε ατομικό επίπεδο- ούτε από το ίδιο το κράτος που τουςφορολογεί και του οποίου θεωρούνται πολίτες. Τελικά η σωματική κακοποίηση είναι καταστροφική ή όχι; Και αν ναι εξαρτάται η καταστροφικότητά της από το ποιος την ασκεί ή όχι; Τελικά καταδικάζουμε πραγματικά την βία από όπου κι αν προέρχεται ή όχι;
Μετά από όλα αυτά και περισσότερο από όλα περίμενα μία αντίδραση, μία εμπεριστατωμένη άποψη και ίσως και μία νέα πρόταση που να αφορά το θεσμικό κομμάτι αποκατάστασης της δημόσιας τάξης και πώς αυτή αποδίδεται, από την κοινότητα των σύγχρονων επιστημόνων. Προς μεγάλη μου απογοήτευση αυτή δεν ήρθε ποτέ.
Η επιστήμη της Ψυχολογίας, καθώς και όλες οι ανθρωπιστικές επιστήμες έχουν κάνει άλματα σε σχέση με το νεαρό της ηλικίας τους ως επιστήμες. Τα άλματα αυτά δεν αφορούν μόνο τα συμπεράσματα σε σχέση με την ψυχολογία του μάρκετινγκ ή την τάση της οικονομίας και της αγοράς, αν και τις περισσότερες φορές υπερκαλύπτονται από αυτές και τις ανάγκες τους. Όλοι οι σύγχρονοι ψυχολόγοι, παιδαγωγοί, κοινωνιολόγοι, ανθρωπολόγοι, αλλά και πολύ άλλοι κλάδοι γνωρίζουν πολύ καλά ποια είναι τα αποτελέσματα και οι αντιδράσεις που μπορούν να προκληθούν από καταστάσεις βίας και κακοποίησης και σε καμία περίπτωση ο θεσμικός χαρακτήρας αυτών δεν μπορεί να αποκαταστήσει τα ατομικά ή συλλογικά τραύματα που χαράζουν.
Αν τα γεγονότα της Καταλονίας ήταν μία φορά σημαντικά σε σχέση με τις πολιτικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο, έγιναν δέκα φορές σημαντικότερα σε σχέση με την ευθύνη που έχει ο σύγχρονος επιστήμονας απέναντι στην διαμόρφωση των κοινωνικών σχέσεων και κανονισμών. Η Καταλονία έδωσε το πράσινο φως στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα να μιλήσει για κάτι τέτοιο και αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση κι ευκαιρία της εποχής μας, να μιλήσουμε για τους θεσμούς που θεωρούμε ξεπερασμένους και να εφεύρουμε νέους.
Διανύουμε ένα σοβαρό διάστημα, όπου οι παλιοί μύθοι καταρρέουνκαι μαζί όλο το αξιακό και ηθικό σύστημα που φέρουν μέσα τους. Η άνοδος της ακροδεξιάς πανευρωπαϊκά, η υπερεκμετάλλευση της γης και των φυσικών πόρων, η πόλωση των ανθρώπων γύρω από ακραίες θέσεις και ομαδοποιήσεις, ο ευρύτερος διχασμός ανάμεσα σε λαούς δεν αφήνουν περιθώρια για να συνεχίζουμε να εθελοτυφλούμε. Αν χρειάζεται κάτι αυτός ο σκοτεινόςαιώνας που διανύει ξανά η ανθρωπότητα, είναι οι δημιουργικές λύσεις και η φαντασία και όχι ο κανιβαλισμός κι ο αλληλοακρωτηριασμός.
Εν τέλει, θεωρώ απάνθρωπο να χρησιμοποιούμε τη σωματική κακοποίηση ως εργαλείο διατήρησης της ευρύτερης τάξης και συνοχής, μέσα σε οποιαδήποτε κοινότητα, πόσο μάλλον να της έχουμε αποδώσει και έννομο χαρακτήρα. Μία τέτοια πρακτική πηγάζει κυρίως από την θεώρηση που έχει κανείς για την έννοια της «συμμόρφωσης» και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της «μαύρης» παιδαγωγικής, σ’ ένα πιο διευρυμένο κοινωνικό πλαίσιο, και σύμφωνα με την οποία η τιμωρία είναι το ιδανικό μέσο για την αποκατάσταση της τάξης. Η μαύρη παιδαγωγική, όμως, είναι ένα σύστημα αναφοράς προηγούμενων αιώνων και ανθρώπων, με εξίσου μαύρα κοινωνικά αποτελέσματα.
Για το λόγο αυτό, καλώ όλους τους επιστήμονες του σήμερα και ειδικά τους σύγχρονους Ψυχολόγους και Νομικούς να συσκεφθούν σε σχέση με την αποτυχία των παλαιών θεσμών και την βαρβαρότητά τους, να μιλήσουν σε σχέση με αυτούς ανοιχτά στις κοινότητες τους και συνεργατικά να δομήσουν νέες προτάσεις που θα ανοίξουν τη δίοδο για την αρμονική συνύπαρξη ανάμεσα στους ανθρώπους και τους πολιτισμούς.
Να πάρουν θέση σε σχέση με την σωματική βία και τις επιπτώσεις της, ακόμα κι όταν υπόκεινται σε αυτήν κάποιοι δέκτες ή κάποιος/α δέκτης,μόνο για μία φορά. Τι συνεπάγεται και τι κινδύνους προκαλεί;
Να εφευρεθούν από τους αρμόδιους νέες λύσεις και προτάσεις που να αφορούν την αποκατάσταση της κοινωνικής ειρήνης σε έκρυθμες καταστάσεις με μη βίαιους τρόπους. Υπάρχουν αυτοί οι τρόποι; Κι αν όχι, μπορούν να δημιουργηθούν;
Τώρα, χρειαζόμαστε την επιστήμη πιο πολύ από ποτέ να δημιουργήσει και να εφεύρει για τον άνθρωπο και τη ζωή.
facebook
youtube
instagram
X
