Το ειδικό φορολογικό καθεστώς των νησιών στην Ελλάδα

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΩΣ ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΜΑΣ

Ο Ιταλοτουρκικός πόλεμος του 1911, είχε σαν αποτέλεσμα την κατάληψη των Δωδεκανήσων από τους Ιταλούς. Οι κάτοικοι των νησιών αυτών, επειδή υπέφεραν τα πάνδεινα από τους Τούρκους (κυρίως, μετά την επικράτηση των Νεότουρκων το 1908, δέχτηκαν με σχετική ανακούφιση τον νέο κατακτητή.

Η κατοχή των Δωδεκανήσων από τους Ιταλούς, δεν διακόπηκε και δεν επηρεάστηκε από τα ελληνοτουρκικά του 1922 που είχαν για κατάληξη την Μικρασιατική Καταστροφή, και στη συνέχεια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης το 1923..

Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι εκείνη την περίοδο, η Ιταλία, με τη Συνθήκη της Λωζάνης, οριστικοποίησε την κυριαρχία της στα Δωδεκάνησα, έχοντας υπόψη ότι ο Ελευθέριος Βενιζέλος, με τα τόσα έντονα προβλήματα που αντιμετώπιζε η Ελλάδα μας, έπαψε να ανακινεί με πάθος στα διεθνή φόρα το αίτημα της Ελλάδος για την ένωση των Δωδεκανήσων  με την μητέρα  Ελλάδα.

Εκείνη την περίοδο, η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα άλλαξε πολλές φορές. Οι σημαντικότερες περίοδοι ήταν, τόσο η τετραετία του Ελευθέριου Βενιζέλου από το 1928 έως το 1932, όσο και στη συνέχεια η επιβολή της δικτατορίας Μεταξά το 1936.

Τον επόμενο χρόνο, το 1937 δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ο αναγκαστικός νόμος ΑΝ 660/1-5-1937 «Περί του Φόρου επί του Κύκλου Εργασιών». Πρόκειται για την ισχύουσα από τότε νομοθεσία για την επιβολή έμμεσης φορολογίας, η οποία εφαρμόστηκε μέχρι το 1986, είναι ο γνωστός  Φ.Κ.Ε. με αυτά τα δεδομένα μπαίνουμε  στην μεγάλη περιπέτεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με ενδυνάμωση της Ιταλικής κυριαρχίας στα Δωδεκάνησα. Μετά την λήξη του πολέμου και την επικράτηση των συμμάχων και την ενεργό συμμέτοχη της Ελλάδος στον πόλεμο, η οποία υπέστη τεράστιες ζημίες σε υλικές μα κυρίως σε ανθρώπινες απώλειες, οπότε μετά από διάφορες κινήσεις στη πολιτική Ευρωπαϊκή σκηνή και μετά από στοχευόμενες αντιδράσεις της Σοβιετικής Ένωσης τότε, οι οποίες  αργότερα τροποποιήθηκαν, στο πλαίσιο των πολιτικών επιρροής, καθώς και μετά τις διαπραγματεύσεις της Ιταλικής πλευράς που, παρά του ότι  δεν αντιδρούσε στο αίτημα για την παράδοση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα, είχε ωστόσο θέμα με την πολεμική αποζημίωση, η Ελληνική προσπάθεια τελεσφόρησε και η ένωση των Δωδεκανήσων με την Μητέρα Ελλάδα έγινε πραγματικότητα τον Φεβρουάριο του 1947, οπότε και  υπογράφηκε  η Συνθήκη Ειρήνης στο Παρίσι.

Η ιστορική αυτή αναδρομή, είναι απαραίτητη για να συνδέσει την χρονική στιγμή επιβολής ενός έμμεσου φόρου του ΦΚΕ το 1937, με τη διαπίστωση  ότι αυτός ο φόρος δεν ήταν δυνατό να εφαρμοστεί στα  Δωδεκάνησα , αφού αυτά δεν ανήκαν στο Ελληνικό  Κράτος.

Όμως και μετά την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελληνική Επικράτεια το 1947,  ο φόρος αυτός δεν επεκτάθηκε, ακόμα και μετά την λήξη  του καταστροφικού εμφυλίου που ακολούθησε  και στην περιοχή αυτή.

Η εφαρμογή του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) στην χώρα μας αργεί ακόμα. Οι κυβερνήσεις που ακολούθησαν μετά την μεταπολίτευση και την πλήρη ένταξη της Ελλάδας στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το  1981, ζητούσαν και ελάμβαναν συνεχώς παρατάσεις, με το αιτιολογικό της δυσκολίας προσαρμογής από το ένα σύστημα στο άλλο, χωρίς όμως και να εφαρμόζουν  και τον ΦΚΕ, ο οποίος εφαρμόζονταν στην ηπειρωτική χώρα και τα λοιπά νησιά.

Ο νόμος για την επιβολή του ΦΠΑ, δημοσιεύεται στο ΦΕΚ την 21^η Αυγούστου 1986, με εφαρμογή από 1/1/1987. Από αυτό το σημείο ξεκινά για τη χώρα μας το ειδικό καθεστώς των νησιών. Με το άρθρο 17 του παραπάνω νόμου, προβλεπόταν νέος νόμος, ο οποίος θα καθόριζε και τους μειωμένους συντελεστές  φόρου στην περιοχή αυτή της χώρας. Στην ερμηνευτική Εγκύκλιο 10/27-10-1987 για την εφαρμογή του ΦΠΑ, η οποία συνιστά μία από τις πλέον επιτυχημένες προσπάθειες ερμηνείας νόμου, αναφέρει (άρθρο 17), παρ. 67, ότι καθιερώνονται μειωμένοι συντελεστές στην περιοχή της Δωδεκανήσου, «όπου ως γνωστό δεν είχε επεκταθεί ο ΦΚΕ».

Το ειδικό καθεστώς συντελεστών φόρου.

Έτσι, με το άρθρο 1 του Ν 1676/29-12-1986 ανακοινώνονται οι συντελεστές ΦΠΑ από 1/1/1987, ενώ με το  άρθρο 2 καθιερώνονται οι μειωμένοι για τα Δωδεκάνησα, κατά 30% ή 15%, με εξαίρεση τα καπνοβιομηχανικά προϊόντα, το ηλεκτρικό ρεύμα, τα πετρελαιοειδή και την παροχή υπηρεσιών.

Τον Μάρτιο του 1990 επί Οικουμενικής Κυβερνήσεως, ψηφίζεται ο Ν 1881/1990, με το άρθρο 8 του οποίου επεκτείνονται τα γεωγραφικά όρια των μειωμένων συντελεστών φόρου κατά 30%, εκτός από την περιοχή της Δωδεκανήσου και στο νησί της Σαμοθράκης του Νομού Έβρου, όπως και στους νομούς Λέσβου, Χίου και Σάμου. Η εξαίρεση πλέον  παραμένει μόνο στα καπνοβιομηχανικά προϊόντα.

Τέλος φθάνουμε στον Ν 2093/1992, με τον οποίο γίνονται εκτεταμένες αλλαγές στον αρχικό νόμο 1642/1986, λόγω της κατάργησης των συνόρων στη διακίνηση των αγαθών, οπότε επεκτείνεται το ιδιαίτερο καθεστώς των μειωμένων συντελεστών φόρου σε Κυκλάδες, Θάσο, Βόρειες Σποράδες και Σκύρο και σχεδόν σε ολόκληρο το Αιγαίο, ενώ οι εξαιρέσεις περιορίζονται μόνο στα βιομηχανοποιημένα καπνά και στα μεταφορικά μέσα.

Με εξαίρεση την Εύβοια, την Κρήτη και τα  νησιά του Ιονίου πελάγους, μη αναγνωρίζοντας ο νομοθέτης, ατυχώς κατά τη γνώμη μου, προβλήματα νησιωτικότητας στις νησιωτικές αυτές περιοχές, αν και πλήττονταν εξίσου με τους κατοίκους των άλλων νησιωτικών συμπλεγμάτων, όπως οι κάτοικοι των νησιών του Αιγαίου ή των νησιών Αλαντ της Φιλανδίας ,της Κορσικής, των νησιών Αζόρες και άλλων, όπου αναγνωρίζεται η μειονεκτικότητα τους εξαιτίας των προβλημάτων της νησιωτικότητας.

ΠΙΝΑΚΑΣ: Οι γεωγραφικοί "παράδεισοι" του ΦΠΑ στην Ευρώπη

Οι διατάξεις του άρθρου αυτού (άρθρο 17), μεταφέρθηκαν αυτούσιες με την κωδικοποίηση του ΦΠΑ στο Ν. 2859/2000, άρθρο 21, παρ. 4 και ισχύουν μέχρι σήμερα και για την ακρίβεια , μέχρι την ψήφιση του Ν. 4336/14-8-2015. (ΦΕΚ Α΄ 94/15).

Στην υποπαράγραφο Δ2 του νόμου αυτού, με τον οποίο συνυπογράφεται το Μνημόνιο για το τριετές πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας προς την χώρα μας και στην παρ. 3, αναφέρεται σχετικά ότι: «Οι προβλεπόμενες στις παραγράφους 4, 5 και 6 του άρθρου 21 του Ν 2859/2000 μειώσεις των συντελεστών Φ.Π.Α. καταργούνται σταδιακά…

Οι θεσμοί (δανειστές) ήδη από το 2011 πίεζαν να καταργηθεί το ειδικό φορολογικό καθεστώς που επιτρέπει σε νησιωτικές περιοχές να επιβάλλουν ΦΠΑ κατά 30% μειωμένο, σε σχέση με ότι ισχύει στις άλλες περιοχές. Έτσι έως πρόσφατα  ίσχυαν τα εξής: Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Θάσος, Βόρειες Σποράδες, Σαμοθράκη και Σκύρος ( βλ παραπάνω Πίνακα) συντελεστές 5%, 9% και 13% με διαφορά απ΄αυτούς  που ισχύουν στη λοιπή  χώρα αντίστοιχα 6,5%, 13%, και 23%.   

Tο ειδικό φορολογικό καθεστώς για τα νησιά του Αιγαίου υιοθετήθηκε προκειμένου να αντισταθμιστούν οι αρνητικές συνέπειες της «νησιωτικότητας» και ιδιαίτερα το αυξημένο κόστος διαβίωσης και αναπτυξιακής δραστηριοποίησης στις νησιωτικές περιοχές.

                Εδώ πρέπει να επαναλάβουμε, ότι στο νησιωτικό χώρο οι εσωτερικές περιφερειακές ανισότητες έχουν εντονότερη σημασία απ’ ότι στην ηπειρωτική χώρα, επειδή  η φυσική απομόνωση που δημιουργεί η θάλασσα, δεν επιτρέπει σχεδόν κανενός είδους <<επικοινωνία>> μεταξύ των νησιών, όπως γίνεται μεταξύ των γειτονικών πόλεων και γενικότερα στην ενδοχώρα. Ταυτόχρονα, η φέρουσα ικανότητα του κάθε νησιού δεν μπορεί να συνδυαστεί με εκείνη των γειτονικών, έτσι ώστε να «εκτονωθούν» προβλήματα έλλειψης  πόρων, ανθρώπινων και φυσικών.

Στα νησιά του  Αιγαίου οι ελλείψεις στον ζωτικής σημασίας τομέα της υγείας είναι δραματικές σήμερα. Ο αριθμός των γιατρών και του  νοσηλευτικού προσωπικού είναι συρρικνωμένος σε σύγκριση με πάντα με την ηπειρωτική Ελλάδα. Ανάλογες ελλείψεις υπάρχουν στους τομείς της κοινωνικής πρόνοιας και της παιδείας (δασκάλους-καθηγητές), οι μεταφορές έχουν υποστεί ισχυρότατο πλήγμα, μέσω των δραστικών περιορισμών των κονδυλίων για την επιδότηση των ακτοπλοϊκών συνδέσεων στις άγονες γραμμές, με αποτέλεσμα τον περιορισμό των ακτοπλοϊκών δρομολογίων, ενώ παράλληλα είναι  πύλη και σύνορο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και καλούνται να σηκώσουν το δυσανάλογο βάρος της παράτυπης εισόδου μεταναστών και προσφύγων.

              Στο πλαίσιο των ανωτέρω, είναι αναγκαίο   να προχωρήσουμε σε οργανωμένη διαβούλευση με τους κοινωνικούς και επιχειρηματικούς φορείς, προκειμένου να συζητήσουμε μαζί τους τα κριτήρια εξισορρόπησης για να αντιμετωπιστεί όσο γίνεται πιο αποτελεσματικά, στο πλαίσιο της υφιστάμενης οικονομικής κατάστασης της χώρας, ο κίνδυνος που ενέχει η κρίση για τον κοινωνικό και επιχειρηματικό ιστό των νησιών μας.

            Απαραίτητη είναι η ένταξη των νησιών σε οικονομικές ζώνες,  με ορθολογικά κριτήρια, με την εφαρμογή των αρχών της ισότητας και της αναλογικότητας να σχεδιαστούν και εφαρμοστούν οι κατάλληλες πολιτικές που να προωθούν τη στοχευόμενη σύγκλιση όχι μόνο των νησιών με την ηπειρωτική χώρα, αλλά και των νησιών μεταξύ τους. Ασφαλώς και υπάρχουν <<πλούσια>> νησιά που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ορθολογικότερη κατανομή των φορολογικών βαρών στους διοικούμενους πολίτες και <<φτωχά>> νησιά στα οποία πρέπει να θεσπιστούν φορολογικά και άλλα κίνητρα, και εκτός της διατήρησης του μειωμένου ΦΠΑ, με σκοπό την εξάλειψη των αρνητικών συνεπειών της νησιωτικότητας, όπως περιγράφονται προηγούμενα με την εφαρμογή των προτεινόμενων πολιτικών που συνοπτικά αναφέρω:

-         Ανάπτυξη ενός σχεδίου δράσης για τους νέους στη νησιωτική μας χώρα, προκειμένου όχι μόνο να παραμείνουν σε αυτά, αλλά να αναπτυχθούν κίνητρα που θα προσελκύσουν και άλλους στην επιλογή της αξιοποίησης των δυνατοτήτων των νησιών μας.

-        Να προστατευθεί η ελληνική μας ταυτότητα και η πολιτιστική μας κληρονομιά.

-        Ολοκλήρωση των μελετών διαχείρισης προστατευομένων περιοχών, καθώς και εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για τη προστασία του τοπίου, ενώ κρίνεται σκόπιμη η εξέταση δημιουργίας και διαχείρισης Θαλασσίων Πάρκων & Αποθεμάτων.

-        Διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου Ενεργειακού Σχεδιασμού των νησιών μας, με την ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και των Έξυπνων Ενεργειακών Συστημάτων. Ολοκληρώνοντας το σχεδιασμό της διαχείρισης των υδάτων, μέσω των Προγραμμάτων Διαχείρισης Θαλασσίων και Εσωτερικών Υδάτων με την παράλληλη αξιοποίηση των Προγραμμάτων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων στα νησιά μας,  και την αναβάθμιση της ενεργειακής κατάστασης των κτιρίων των νησιών μας, θα εξοικονομηθούν σημαντικά χρηματικά ποσά, ενώ δεν θα επιβαρύνουμε περαιτέρω το φυσικό μας περιβάλλον, βελτιώνοντας παράλληλα το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού μας.

-        Στήριξη της απασχόλησης των ανέργων και των ευπαθών κοινωνικών ομάδων στα νησιά μέσω τοπικών σχεδίων για την απασχόληση, την αξιοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων στον νησιωτικό χώρο (πχ. ξενοδοχειακές επιχειρήσεις), για την εξυπηρέτηση εργαζομένων, ανέργων και γενικότερα πολιτών στον χώρο αυτό.

-        Προώθηση Προϊόντων Ποιότητας στα νησιά, μέσω της ανάπτυξης σχεδίου για την εφαρμογή ειδικών ρυθμίσεων στα νησιά, στο πλαίσιο των Λιγότερο Ευνοημένων Περιοχών (ΛΕΠ).

-           Αναβάθμιση α) της πρωτοβάθμιας υγείας: για μόνιμους κατοίκους και επισκέπτες των νησιών μας, η οποία εστιάζεται κυρίως στην αντικατάσταση αγροτικών ιατρών με ιατρούς γενικής ιατρικής, στην εξασφάλιση τουλάχιστον του απαραίτητου εξοπλισμού των ιατρείων για αποφυγή μετακίνησης ασθενών, αλλά και β ) της δευτεροβάθμιας υγείας που στοχεύει στη διατήρηση της μέγιστης αυτονομίας των νησιωτικών νοσοκομείων.

-        Για την υδροδότηση των άνυδρων νησιών, να ολοκληρώσουμε τα έργα κατασκευής μικρών τοπικών φραγμάτων και λιμνοδεξαμενών

-        Προώθηση των ΠΔ και ΥΑ που τροποποιούν τα ρυμοτομικά σχέδια και τις πολεοδομικές μελέτες σε διάφορα νησιά του Αιγαίου με παράλληλες δράσεις για τη προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος, καθαρή ναυσιπλοΐα, έλεγχος και διαχείριση των αποβλήτων των πλοίων.  

            Κατά συνέπεια, κάθε μέτρο που έρχεται να εξισορροπήσει αντικειμενικές δυσκολίες, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται σαν «ιδιαίτερη ευνοϊκή φορολογική ρύθμιση» και ασφαλώς δεν μπορεί, ανάλογα με τις συγκυρίες κάθε φορά, να τίθεται σε αμφισβήτηση.

Υ.Γ Ο  Δημήτριος  Μενιάδης, από την Ελάτα Χίου, είναι Γραμματέας του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, πτυχιούχος Διαχείρισης Ανθρώπινων Πόρων και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, με Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στη Δημόσια Διοίκηση  και Υποψήφιος Διδάκτορας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, μέλος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος.

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.