Η ελληνική παρουσία στις Παρευξείνιες χώρες και ειδικά στην ευρύτερη περιοχή της Ρουμανίας, αριθμεί πάνω από τρεις χιλιετίες συνεχούς, ενεργoύς και δυναμικής παρουσίας. Η διείσδυση του ελληνικού στοιχείου ανέκαθεν είναι ήπια και ειρηνική, με τη συμβολή της να καθίσταται καθοριστική και εποικοδομητική στην ανάπτυξη και τον πολιτισμό τόσο, που ο ακαδημαϊκός Βυζαντινολόγος Διονύσιος Ζακυνθινός να αποκαλεί όλα τα δακικά αυτά μέρη, «Magna Grecia του Βορρά».
Άποικοι από τις ιωνικές ακτές της Μικράς Ασίας και τα μεγάλα γειτονικά νησιά, τη Χίο και τη Λέσβο, εγκαθίστανται μεταξύ 7ου και 6ου π.Χ. αιώνα κατά μήκος των ακτών της Μαύρης Θάλασσας αρχικά, ενώ στη συνέχεια επεκτείνονται στο εσωτερικό, κατά μήκος των μεγάλων ποταμών τους οποίους και αναπλέουν, με σπουδαιότερο τον Δούναβη, φθάνοντας μέχρι τα Καρπάθια Όρη, μετατρέποντας συνάμα τους τόπους αυτούς σε κέντρα ζωής και εμπορίου.
Οι ντόπιοι γοητευμένοι από τη δεινότητα, το εύρος, τη μεγαλοσύνη του ελληνικού πολιτισμού και την αθρόα εισαγωγή παραδόσεων, ηθών και εθίμων αλλά και ελληνικών προϊόντων, αναγκαίων και διακοσμητικών, δέχονται «εκόντες άκοντες» την αφομοίωση και φτάνουν να χρησιμοποιούν την ελληνική γλώσσα και γραφή για την επικοινωνία τους.
Ο Ελληνισμός κυριαρχεί σε κάθε τομέα, επιστημονικό, λόγιο και καλλιτεχνικό, όπως και σε εμπορικό, ναυτικό και βιοτεχνικό, μεσολαβώντας και εδραιώνοντας τοιουτοτρόπως την οικονομική ανάπτυξη αυτών των χωρών εγκατάστασης.
Οι δεσμοί με τον τόπο προέλευσης και η διατήρηση εμπορικών συναλλαγών καταδεικνύεται με την εύρεση στην Κωνστάντζα, σε πελώριο συγκρότημα του 4ου μ.Χ. αιώνα 120 αμφορέων, ορισμένοι εκ των οποίων είναι γεμάτοι με μαστίχα Χίου.
Χίοι στα γράμματα και στις επιστήμες
Στα μετέπειτα χρόνια η θρησκευτικό-κοινωνική ελληνική επίδραση στη Ρουμανία εδραιώνεται με τον πρώτο Έλληνα ηγεμόνα, το Φαναριώτη Νικόλαο Μαυροκορδάτο (1599-1653), γεννημένο στη Χίο. Πρόκειται για τον πατέρα του μεγάλου διερμηνέα της Υψηλής Πύλης Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου (1641-1709), γνωστού και ως του Εξ Απορρήτων. Συνονόματος εγγονός του είναι ο γνωστός Ηγεμόνας των Παραδουναβίων, ο οποίος το 1783 λαμβάνει μέτρα για την προστασία του εμπορίου και των εμπόρων που πτωχεύουν, προστατεύοντας κυρίως Ρουμάνους και Έλληνες.
Στη στενότερη πνευματική επικοινωνία των δυο λαών σπουδαία κρίνεται η συμβολή του εκ Χίου διακόνου Γεωργίου Κορέσιου ο οποίος τον 16ο αιώνα μεταφράζει το Ευαγγέλιο στη Ρουμανική. Στην εποχή του ιδρύονται μοναστήρια, σχολεία, νοσοκομεία και καλούνται επίσκοποι, δάσκαλοι και γιατροί να προσφέρουν έργο στην τοπική κοινωνία και να δεχθούν από αυτήν τις ευγενείς της διαθέσεις.
Μεταξύ των Ελλήνων γιατρών την πρώτη θέση στις ηγεμονικές αυλές της Ρουμανίας κατέχει ο γεννημένος στη Χίο Φραγκίσκος Δομέστικος Λάσκαρης. Η φήμη του ήταν τόσο μεγάλη ώστε όταν ο ηγεμόνας Πέτρος ο Χωλός (Petru Schiopul) λαβώθηκε σε μάχη εναντίον των Κοζάκων το 1580, τον καλούν για να τον θεραπεύσει και από τότε παραμένει στο παλάτι, απολαμβάνοντας τεράστια υπόληψη.
O Μιχαήλ ο Γενναίος, πρίγκηπας της Βλαχίας (1593-1601), Μολδαβίας (1600) και Τρανσυλβανίας (1599-1600), διατηρεί ως σύμβουλό του τον εκ μητρός Χιώτη Mihalcnea (Μιχαήλ) Καρατζά, στον οποίο απονέμει τον τίτλο του Εx-Grand Ban της Κραϊόβα. Είναι γιός της Κατερίνας Σαλβαρέσσο (Salvaresso) λατινικής καταγωγής, η οποία παντρεύεται στην Κωνσταντινούπολη και κατοικεί στον Γαλατά.
Τον 17ο αιώνα γιατρός με σημαντική φήμη είναι ο επίσης Χιώτης Παντελής Καλλιάρχης ο οποίος καλείται στην αυλή του τότε ηγεμόνα της Μολδαβίας. Ο γιατρός αυτός, όπως και οι προαναφερθέντες συνεγράφουν ιατρικά έργα, ιδρύουν νοσοκομεία και βοηθούν τον τόπο με φιλανθρωπίες και δωρεές, ενέργειες οι οποίες εκτιμώνται από τον φιλόξενο λαό.
Τον Δεκέμβριο του 1632 πρίγκηπας της Βλαχίας αναλαμβάνει ο Matei Basarab. Μέσω της πολιτιστικής πολιτικής που εφαρμόζει ενισχύεται το ελληνικό στοιχείο της περιοχής. Στην Αυλή του καταφεύγουν πολλές εξέχουσες προσωπικότητες μεταξύ των οποίων και οι Χίοι Παντελεήμων (Παΐσιος ή Παντολέων) Λιγαρίδης και Ιγνάτιος Πετρίτσης.
Μεγάλοι δάσκαλοι πανευρωπαϊκής εμβέλειας
Ο Λιγαρίδης, ο οποίος θεωρείται ως ένας εκ των πλέον μορφωμένων ανδρών του 17ου αιώνα, γεννιέται στη Χίο το 1609 ή 1610. Πολυμαθής και ευφυής ταξιδεύει στη Ρώμη, χειροτονείται ιερέας και αποστέλλεται στην Ανατολή από την περίφημη Congregation Propagande Fidei.
Παρά ταύτα πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη όπου εργάζεται ως ορθόδοξος. Ο Πατριάρχης Ιωαννίκιος Β΄ το 1647 του δίνει συστατικές πατριαρχικές επιστολές για να μεταβεί στη Ρουμανία ως ορθόδοξος πάντα.
Εκεί διορίζεται αρχικά ως ορθόδοξος δάσκαλος και ιεροκήρυκας, όμως παραπαίει μεταξύ των δυο δογμάτων. Στη συνέχεια ακολουθεί τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Παΐσιο και φτάνει στα Ιεροσόλυμα όπου χειροτονείται αρχιεπίσκοπος. Όμως επιστρέφει στη Ρουμανία όπου γνωρίζει και συνεργάζεται με τον συμπατριώτη του μοναχό και αντιγραφέα χειρογράφων Ιγνάτιο Πετρίτση.
Ο Δάσκαλος του Γένους Νεόφυτος Βάμβας και το αλληλοδιδακτικό σύστημα
Οι δυο λόγιοι ιδρύουν το 1646 το «Ελληνικό και Λατινικό Σχολείο» ή και «Πριγκηπικό Σχολείο», όπως επίσης λέγεται, στο Targoviste, το οποίο θεωρείται το πρώτο υψηλής εκπαιδεύσεως καθίδρυμα στη Βλαχία με μαθήματα Ελληνικών, Λατινικών, Γραμματικής, Ρητορικής, Λογικής, από όπου αποφοιτά ο πρίγκηπας Serban Καντακουζηνός.
Ο γεννημένος στη Χίο Νικόλαος Δεπόρτας συναντάται από το 1693 στα δακικά πριγκιπάτα. Αρχικά διαβιεί στην Αυλή του Κωνσταντίνου Δούκα στη Μολδαβία. Το 1694 εγκαθίσταται στην Βλαχία, ενώ μετά το 1710 υπηρετεί ως υπεύθυνος στη βιβλιοθήκη της οικογένειας Καντακουζηνού στο Margineni , για να οργανώσει στη συνέχεια τη βιβλιοθήκη του Αγίου Σάββα.
Ένας από τους φημισμένους καθηγητές που διδάσκουν στην Πριγκιπική Ακαδημία στο Ιάσιο είναι και ο Ναθαναήλ Καλονάρης. Γεννημένος επίσης στη Χίο και κατά την διάρκεια της εκεί διδαχής του (1724-1727) η Ακαδημία λειτουργεί προσωρινά στο μοναστήρι στο Barnovski καθώς το κεντρικό της κτήριο καταστρέφεται ολοσχερώς από πυρκαγιά.
Το 1770 γεννιέται στη Χίο ο μεγάλος δάσκαλος του Γένους, κληρικός και λόγιος Νεόφυτος Βάμβας. Φύση ανήσυχη και φιλομαθής ταξιδεύει μέχρι τα σαράντα του σε Πάτμο, Κωνσταντινούπολη, Παρίσι, Βλαχία.
Στην τελευταία παραμένει όχι μόνο ως μαθητής δίπλα σε φημισμένους συγκαιρινούς δασκάλους, αλλά διδάσκει παράλληλα στο Βουκουρέστι. Στη μεγάλη αυτή μορφή οφείλει η Ελλάδα –εκτός των άλλων- την εισαγωγή στο σχολικό πρόγραμμά της μουσικής, ζωγραφικής, ξένες γλώσσες και ναυτικά μαθήματα.
Κοντά στο Ιάσιο, στην πόλη Stanca, λειτουργεί από τον Μάρτιο του 1820 το πρώτο «λανκαστεριανό» σχολείο στα Ελληνικά με επικεφαλής τον Γεώργιο Κλεόβουλο. Πρόκειται για σχολείο που εφαρμόζει την αλληλοδιδακτική μέθοδο διδασκαλίας. Οι απόφοιτοί του σκορπίζονται ανά την Ελλάδα ιδρύοντας σχολεία. Έτσι λανκαστεριανά σχολεία ιδρύονται σε Αθήνα, Λάρισα, Πελοπόννησο, Χίο, Ύδρα, Πάτμο, Κρήτη, και στα Ιόνια από τους εν Ρουμανία παλαιότερους μαθητές. Το Σεπτέμβριο του 1820 ο Δημήτριος Βίλιος από τη Χίο εισάγει την λανκαστεριανή μέθοδο στην Πριγκιπική Ακαδημία στο Βουκουρέστι επικεφαλής της οποίας το συγκεκριμένο διάστημα είναι ο Κωνσταντίνος Βαρδαλάχος.
Πηγές:
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο.
facebook
youtube
instagram
X
