Ιερά Μονή Μουνδών, Ιστορία και Προέλευση

Η Ιερά Μονή Μουνδών, τιμωμένη στο όνομα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, χτισμένη σε υψόμετρο 300 μέτρων του Πελινναίου Όρους, θεωρείται για κάποιους, το σπουδαιότερο μοναστήρι του νησιού, μετά τη Νέα Μονή, τοποθέτηση που επιστημονικά τουλάχιστον αμφισβητείται. Παρά ταύτα, αποτελεί ένα από τα κυριότερα θρησκευτικά μνημεία της Χίου, με ενδιαφέρουσα λαϊκή τοιχογραφία και ιστορία, πώς αλλιώς, συνυφασμένη με την τύχη και ιστορία του ίδιου του νησιού. Το αφιέρωμα που ακολουθεί αλιεύτηκε από τη «ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ», όπως και το φωτογραφικό υλικό που υπογράφεται από το φίλο Κώστα Αναγνώστου.

Ονομασία και προέλευση

Στους σωζόμενους κώδικες, η συνηθέστερη ονομασία της Μονής είναι Μονή του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου των Μουνδών. Για την απόδοση του ονόματος Μουνδών ή Μουντών υπάρχουν διάφορες ερμηνείες. Ορισμένοι ισχυρίζονται πως πήρε το όνομα της από την τοποθεσία Μουντά της Χίου, ενώ άλλοι μιλούν για την οικογένεια των Μουντάδων. Η παλαιότερη αυτή οικογένεια είναι πολύ πιθανόν να βρέθηκε, κάποια στιγμή, στο νησί και να ενδιαφέρθηκε για το κτίσιμο της Μονής. Γνωστό, είναι, άλλωστε και το χωριό Μουντάδος της Τήνου, όνομα το όποιο προέρχεται από την ίδια οικογένεια. Μία άλλη, λιγότερο επικρατέστερη ερμηνεία, θέλει το όνομα της Μονής να προέρχεται από το ποικιλόμορφο φυσικό της περιβάλλον. Η θέση της σε ένα ήρεμο, σχεδόν βουβό, μουντό τοπίο με ατμόσφαιρα μισοσκότεινων χρωμάτων της προσδίδει, ακριβώς, το συγκεκριμένο τοπωνύμιο. Τα Σιγίλια του Πατρίαρχου Ιερέμιου Β΄, του 1574, αναφέρουν τη Μονή να ανακαινίζεται από τον Ιερομόναχο Ιάκωβο Λαγκαδιώτη. Όμως εκεί φυλασσόταν μεμβράνη του 1462 με τη διαθήκη της Αγίας Ματρώνας της Χιοπολίτιδος, που μαρτυρεί προγενέστερο χτίσιμο της Μονής. Γύρω από την Μονή δημιουργούνται γεωργικοί οικισμοί, οι οποίοι έδωσαν ζωή στην μοναστική περιοχή. Η μεγάλη έκταση καλλιεργήσιμων εδαφών και βοσκοτόπων, σε συνδυασμό με τους εύπορους μοναχούς συμβάλει στη σημαντική οικονομική ευρωστία της. Η Μονή πλουτίζει και αποκτά κήπους και σπουδαία βιβλιοθήκη, γεγονός που προσελκύει τους Οθωμανούς. Οι τελευταίοι επιδίδονται σε παράνομες ενέργειες και συκοφαντίες για να αποσπάσουν τα χρήματα των μοναχών. Σε συνδυασμό με τις περιόδους κρίσης, η Μονή πτωχεύει, αναγκασμένη πολλές φορές να δανειστεί.

Αγιογράφηση του καθολικού

Το 1620, η τοιχογράφηση της Μονής από τον ζωγράφο ιερέα Μανουήλ Καλαρώνη διακόπτεται από έλλειψη χρημάτων. Μία ακόμη προσπάθεια αγιογράφησης του μοναστηριού το 1622, από τον Νεόφιλο Παραδείση είναι επίσης αποτυχημένη. Αν και το νησί προβαίνει σε έρανο προκειμένου να μαζευτούν χρήματα για τη διακόσμηση της Μονής, συγκεντρώνεται κατά πολύ μικρότερο του απαιτουμένου ποσό. Η πολυπόθητη τοιχογράφηση της Μονής θα εκπληρωθεί τελικά πολύ αργότερα, το 1730, όταν ο Ιωάννης Αργέτης ενισχύει οικονομικά την τοιχογράφηση του καθολικού της Μονής. Το έργο ανατίθεται στον ζωγράφο Κωνσταντίνο από τον Καταρράκτη.

Παρακμή και πτώση

Η αρχή του τέλους γράφεται με την Επανάσταση του 1821. Η Μονή προσφέρεται ως καταφύγιο των κατατρεγμένων από τους σφαγείς. Οι Τούρκοι προχωρούν το 1822 σε άγριες σφαγές και απαγχονισμούς κληρικών το 1822, καταστρέφοντας ολοσχερώς το μοναστήρι. Η Μονή ανακαινίζεται και νέες τοιχογραφίες στολίζουν το εσωτερικό του καθολικού από ανώνυμο ζωγράφο, σύμφωνα με επιγραφή του 1949. Με το μεγάλο σεισμό του 1881 όμως καταρρέει ολοκληρωτικά ένα ένδοξο μοναστικό παρελθόν. Τα ιστορικά στοιχεία που διασώζονται είναι ελάχιστα, ενώ η μεγάλη φθορά επέρχεται με την σταδιακή εγκατάλειψη. Το 1891 ο αριθμός των μοναχών συρρικνώνεται στους μόλις 16. Με την αυγή του 20ου αιώνα η Μονή Μουνδών δίνει το «παρών» σε όλους τους αγώνες της Χίου. Το 1912 καταβάλει μεγάλη οικονομική βοήθεια, το 1943 προσφέρει καταφύγιο στον ήρωα Ιάσωνα Καλαμπόκα, ενώ είχε προηγηθεί στην Καταστροφή του 22, με τη συνδρομή και περίθαλψη ξεριζωμένων από απέναντι προσφύγων. Αργότερα, προσφέρει σε πολλούς από αυτούς μεγάλες κτηματικές εκτάσεις. Η σταδιακή ερήμωση της επιφέρει και τη διοικητική αποδιοργάνωση της, ενώ παράλληλα λεηλατείται από ορισμένους χωρικούς, που εκμεταλλεύτηκαν τα οικοδομικά υλικά των ερειπωμένων κτισμάτων. Η Μονή έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο δεχόμενη ελάχιστες σωστικές εργασίες το 1996 από την ειδική επιτροπή για την αναστήλωση, της «Συμπαραστάσεως και συντονισμού του έργου αναστηλώσεως της Ιεράς Μονής Μουνδών».

Το καθολικό της Μονής είναι και το μόνο που διατηρείται σε καλή κατάσταση. Η Μονή σήμερα δεν έχει μοναχούς. Ανήμερα της εορτής της, στις 29 Αυγούστου, το Μοναστήρι επαναλειτουργεί και πλημμυρίζει από πιστούς ολόκληρου του νησιού.
 

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.