Ο σχολικός εκφοβισμός και οι επιπτώσεις του στην ψυχική υγεία των παιδιών

Λίγα λόγια για τον σχολικό εκφοβισμό...

Τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο του εκφοβισμού μεταξύ των συνομηλίκων γίνεται ολοένα και εντονότερο. Σύμφωνα με διεθνή ερευνητικά δεδομένα 3 στα 10 παιδιά εμπλέκονται στο φαινόμενο, είτε ως θύματα, είτε ως δράστες, είτε και τα δύο (αντίστοιχα ποσοστά και στην Ελλάδα).

Ο εκφοβισμός (bullying) συμπεριλαμβάνει την επιθυμία κάποιου να πληγώσει κάποιον άλλο, την ασυμμετρία της δύναμης των  εμπλεκόμενων, την επανάληψη και την άδικη χρήση της δύναμης, την προφανή ευχαρίστηση του επιτιθέμενου και γενικά μία αίσθηση καταπίεσης από την πλευρά του θύματος.Ο εκφοβισμός, λοιπόν, είναι μια υποκατηγορία επιθετικής συμπεριφοράς, αλλά και ένα ιδιαίτερα κακοήθες είδος επιθετικής συμπεριφοράς, δεδομένου ότι κατευθύνεται, συχνά επανειλημμένα, ενάντια σε ένα συγκεκριμένο θύμα που είναι ανίκανο να υπερασπιστεί τον εαυτό του/της αποτελεσματικά. 

Το θυματοποιημένο παιδί μπορεί να είναι μικρότερος, λιγότερο δυνατός, ή με χαμηλότερη ψυχολογική αυτοπεποίθηση.Το παιδί δράστης ή τα παιδιά, εκμεταλλεύονται αυτή την ευκαιρία για να επιβάλουν πόνο ή ζημιά, κερδίζοντας είτε ψυχολογική ικανοποίηση, θέση στην ομάδα των συνομηλίκων τους, ή κατά περιόδους άμεσο οικονομικό κέρδος με το να παίρνουν λεφτά ή κατοχές.

Αυτή η κατάχρηση της δύναμης από το άτομο δράστη μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ανθρώπινη ομάδα. Οι ανθρώπινες ομάδες σχεδόν αναπόφευκτα ενσωματώνονται στις σχέσεις δύναμης και εκεί θα είναι πάντα ο πειρασμός να κάνουν κατάχρηση τέτοιας δύναμης για τα οφέλη που μπορεί να αποφέρει. Εάν ο εκφοβισμός εμφανίζεται είναι πιθανό να εξαρτάται στην ψυχολογική σύνθεση του πιθανού δράστη, την πιθανή υποστήριξη ή συνενοχή των άλλων στην ομάδα, την απάντηση του πιθανού θύματος, και στο θεσμικό πλαίσιο που μπορεί να κάνει ο δράστης/θύμα να συμβούν πιο πιθανό τα γεγονότα.Η έρευνα τα τελευταία 25 χρόνια έχει δείξει ότι ο εκφοβισμός του παιδιού στα σχολεία είναι διαδεδομένος οπουδήποτε υπάρχει θεσμοθετημένη εκπαίδευση.

Επιπλέον, παρά μερικές πολιτισμικές διαφορές, πολλά από τα χαρακτηριστικά του εξωτερικού είναι όμοια  στις διαφορετικές χώρες. Για παράδειγμα, υπάρχουν χαρακτηριστικές διαφορές φύλου, με τα αγόρια να χρησιμοποιούν τη φυσική επιθετικότητα και τα κορίτσια να χρησιμοποιούν κοινωνικές μορφές εκφοβισμού.Ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό που βρέθηκε είναι ότι πολλά θύματα που εκφοβίζονται δε λένε τίποτα ή δεν ζητούν βοήθεια, τόσο συχνά, αυτό φαίνεται αξιοκαταφρόνητο από την ομάδα των συνομηλίκων και ακόμη μερικές φορές και από τους ενήλικες. Παρόλο που ο εκφοβισμός έχει διάφορα ονόματα σε διαφορετικές γλώσσες, αυτά και άλλα κοινά δομικά χαρακτηριστικά προτείνουν μια κοινή πραγματικότητα και καρτούν κάποια υπόσχεση μιας κοινής αναζήτησης λύσεων.

Οι τρόποι έκφρασης του εκφοβισμού μπορεί να είναι ως εξής:

• Σωματικά π.χ. με χτυπήματα, κλοτσιές
• Λεκτικά π.χ. βρισιές
• Με τη μη-λεκτική γλώσσα του σώματος π.χ. καρφώνοντας επίμονα με το βλέμμα κάποιον
• Συναισθηματικός εκφοβισμός π.χ. αποφυγή από τους συνομηλίκους
• Cyberbullying (Ηλεκτρονικός εκφοβισμός). To ηλεκτρονικό bullying γίνεται μέσω κινητού τηλεφώνου ή του διαδικτύου και αποτελεί νεότερη μορφή εκφοβισμού

Παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση του εκφοβισμού είναι οι εξής:

• Χαρακτηριστικά θύτη π.χ. έλλειψη συναισθηματικής κατανόησης, προκαταλήψεις, δυσκολία διατήρησης σχέσεων οικειότητας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη ενσυναίσθησης
• Χαρακτηριστικά θύματος π.χ. διαφορετικότητα, ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, σχετικά μη συνεργάσιμοι και απομονωμένοι, εσωστρέφεια
• Χαρακτηριστικά Συνομηλίκων/ Παριστάμενων π.χ. δυσκολία να παρέμβουν
• Χαρακτηριστικά κοινωνικών επιρροών π.χ. αποσιώπηση στο σχολείο, βία στην οικογένεια, στην γειτονιά, στην ευρύτερη κοινότητα

Πολλές μελέτες που πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια αρκετών δεκαετιών έχουν δείξει ότι η θυματοποίηση σχετίζεται με ρυθμιστικά προβλήματα, όπως η κατάθλιψη, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η ανησυχία, ο αυτοκαταστροφικός ιδεασμός και η σχολική αποφυγή. Όταν θυματοποιείται από τους συμμαθητές του ένας παιδί μπορεί να αποδώσει την αιτία της κακομεταχείρισης σαν να είναι εσωτερική ή εξωτερική, σταθερή ή ότι ποικίλλει μέσα στο χρόνο, ελεγχόμενη ή έξω από τη δική του/ της θέληση. Όταν ερχόμαστε στις ψυχολογικές συνέπειες της θυματοποίησης, ειδικά η απόδοση εσωτερικής/ εξωτερικής διάστασης μπορεί να είναι σχετική.

Οι Bukouski και Sippola (2001) είπαν ότι: «Η θυματοποίηση δεν είναι επιζήμια μόνο για το άτομο, αλλά είναι επιζήμια για την ίδια την ομάδα καθώς επίσης και για τα άτομα που αποτελούν την ομάδα».Έχει προταθεί ότι ο εκφοβισμός και η θυματοποίηση έχουν αρνητικές επιπτώσεις όχι μόνο ατομικά στο παιδί, αλλά επίσης και στην ομάδα ( για παράδειγμα οι μαθητές στο σχολείο). Είναι γνωστό, όταν συνεχίζεται ο εκφοβισμός τα περισσότερα παιδιά στην τάξη το γνωρίζουν, και πολλά είναι παρόντα στις δραστικές εκφοβιστικές καταστάσεις. Παρόλες τις αντιεκφοβιστικές τοποθετήσεις, πολλοί μαθητές παίρνουν ρόλους που ενθαρρύνουν παρά αποθαρρύνουν τη συμπεριφορά των δραστών.

Είναι σημαντικό τα περάσει το μήνυμα στα παιδιά ότι «Κανένας μας δεν είναι ανώτερος ή κατώτερος, απλά είμαστε διαφορετικοί». Είναι μείζονος σημασίας οι γονείς να είναι ενημερωμένοι και να παρατηρήσουν τυχόν αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού τους για την καλύτερη πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου. 

Φρροκάι Φωτεινή-Ελβίσα 

www.frrokai.gr  

Email:  frrokaifotini@gmail.com 

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.