Μάρτιος: μήνας ενημέρωσης και πρόληψης για τον καρκίνο του παχέος εντέρου

Τα τελευταία χρόνια ο καρκίνος του παχέος εντέρου έχει αναδειχθεί ως η δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως (μετά τον καρκίνο πνεύμονα στους άντρες και τον καρκίνο μαστού στις γυναίκες). Οφείλεται στη μη φυσιολογική ανάπτυξη των επιθηλιακών κυττάρων του παχέος εντέρου, που σχηματίζουν τους λεγόμενους πολύποδες. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, η διαδικασία αυτή της εξέλιξης των πολυπόδων σε καρκίνο διαρκεί πάνω από 10 με 20 χρόνια δίνοντας έτσι τη δυνατότητα πρόληψης με την κολονοσκόπηση και έγκαιρης θεραπευτικής αντιμετώπισης. Παρ’όλ’ αυτά, την τελευταία δεκαετία έχουν αναγνωριστεί πολλοί επιβαρυντικοί περιβαλλοντικοί και γενετικοί παράγοντες που οδηγούν σε πολλαπλές μεταλλάξεις στο DNA και επιταχύνουν τη διαδικασία της καρκινογένεσης, με αποτέλεσμα την εμφάνιση όλων και περισσότερων περιπτώσεων καρκίνου παχέος εντέρου σε νεαρότερες ηλικίες σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα από το 2018 στην Αμερική να συστήνεται στο γενικό πληθυσμό η διενέργεια της προληπτικής κολονοσκόπησης στην ηλικία των 45 ετών, αντί για τα 50 έτη που ίσχυε έως τότε.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση του καρκίνου παχέος εντέρου;

• Η ηλικία (συνήθως σε ηλικία άνω των 50 ετών)

• H διατροφή, το αλκοόλ, το κάπνισμα

• Η καθιστική ζωή και η έλλειψη άσκησης

• Η παχυσαρκία

• Το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό πολυπόδων και καρκίνου παχέος έντερου

• Το ιστορικό εμφάνισης καρκίνου στις ωοθήκες, στο ενδομήτριο ή στο μαστό στο γυναικείο πληθυσμό

• Τα Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νοσήματα του Εντέρου όπως η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος Crohn

• Η κληρονομικότητα και τα σύνδρομα πολυποδίασης

Ποιες διατροφικές συνήθειες ενοχοποιούνται για την εμφάνιση του καρκίνου παχέος εντέρου;

• H αυξημένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος

• H υψηλή πρόσληψη ζωικού λίπους

• Η μειωμένη πρόσληψη φυτικών ινών

Υπάρχουν προστατευτικοί παράγοντες για την πρόληψη του καρκίνου παχέος εντέρου;

• Η απώλεια βάρους, καταπολέμηση της παχυσαρκίας

• Η μείωση κατανάλωσης ζωικού λίπους και κυρίως κατεργασμένου κρέατος

• Η διακοπή καπνίσματος

• Η μείωση κατανάλωσης αλκοόλ

• Η αύξηση σωματικής άσκησης

• Η αύξηση πρόσληψης φυτικών ινών, βιταμινών και αντιοξειδωτικών (φρούτα και λαχανικά) και γαλακτοκομικών

Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου παχέος εντέρου;

Στα αρχικά στάδια, η νόσος δυστυχώς δεν προκαλεί συμπτώματα, αλλά ύπουλα μεγαλώνει σταδιακά μέχρι να προκαλέσει κάποια κλινική εκδήλωση.

Ποια είναι τα ύποπτα συμπτώματα που πρέπει να μας αφυπνίσουν και να απευθυνθούμε άμεσα στο γαστρεντερολόγο για να αποκλείσουμε τον καρκίνο παχέος εντέρου;

• Η αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου (εμφάνιση διάρροιας ή δυσκοιλιότητας και οι εναλλαγές τους)

• H παρουσία αίματος ή βλέννας στα κόπρανα

• Ο μετεωρισμός και ο κοιλιακός πόνος που μπορεί να εμφανισθεί σε περιπτώσεις στενώσεως του εντέρου

• Η σιδηροπενική αναιμία (λόγω μικροσκοπικής απώλειας αίματος από τα κόπρανα), δηλαδή χαμηλή φερριτίνη ή χαμηλός αιματοκρίτης και ειδικά όταν αυτοί οι δείκτες έχουν μεταβληθεί σε μικρό χρονικό διάστημα, ενώ μέχρι πρόσφατα ήταν φυσιολογικοί

• Ιδίως στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας πολλές φορές η χαμηλή φερριτίνη και ο αιματοκρίτης αποδίδονται στην απώλεια αίματος με την περίοδο, ενώ μπορεί να συνυπάρχει δυστυχώς και απώλεια αίματος από το πεπτικό σύστημα. Γι’ αυτό χρειάζεται εξατομίκευση και ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο ιστορικό της ασθενούς, στις μεταβολές των εργαστηριακών εξετάσεων και στο οικογενειακό ιστροικό χωρίς να αποδίδονται όλα τα ευρήματα στην περίοδο. Δυστυχώς , και οι νεαρές γυναίκες παθαίνουν καρκίνο παχέος εντέρου και εσφαλμένα μπορεί να καθυστερήσει η διάγνωση.

• Η ανεξήγητη κόπωση, ανορεξία, απώλεια βάρους, έμετοι

Δυστυχώς ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να υφίσταται ακόμα και σε προχωρημένα στάδια χωρίς την εκδήλωση συμπτωμάτων.

Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου;

Καθώς ο καρκίνος του παχέος εντέρου αποτελεί μια νόσο στην πλειοψηφία των περιπτώσεων χωρίς την εμφάνιση ειδικών συμπτωμάτων, είναι σημαντικό να γίνεται τακτικός προληπτικός έλεγχος για την έγκαιρη ανίχνευση του. Η μέθοδος εκλογής προληπτικού ελέγχου είναι η κολονοσκόπηση. Yπάρχουν και άλλες μη επεμβατικές μέθοδοι, όπως, η αξονική κολονογραφία και η ανίχνευση αίματος στα κόπρανα (FIT) με μικρότερη όμως ακρίβεια και ευαισθησία.

Πότε γίνεται η πρώτη κολοσκόπηση και κάθε πότε επαναλαμβάνεται;

Στο γενικό πληθυσμό, που περιλαμβάνονται όλοι οι άνθρωποι χωρίς κάποιον γνωστό παράγοντα κινδύνου, συστήνεται η διενέργεια προληπτικής κολονοσκόπησης (δηλαδή χωρίς την ύπαρξη συμπτωμάτων) από την ηλικία των 50 ετών. Στην Αμερική η σύσταση έχει αλλάξει για μικρότερη ηλικία των 45 ετών λόγω της αύξησης εμφάνισης καρκίνου παχέος εντέρου σε νεαρότερες ηλικίες. Η κολονοσκόπηση εφόσον είναι φυσιολογική δηλαδή, χωρίς παθολογικά ευρήματα και πολύποδες επαναλαμβάνεται ανά 5 με 10 χρόνια ή λιγότερο, αν εμφανιστούν νέα συμπτώματα.

Αντίθετα, για τους ασθενείς υψηλού κινδύνου για καρκίνο παχέος εντέρου, στους οποίους περιλαμβάνονται οι ασθενείς με ατομικό και οικογενειακό ιστορικό πολυπόδων και καρκίνου παχέος εντέρου και Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νοσήματα Εντέρου χρειάζεται εξατομίκευση. Ο προληπτικός έλεγχος με κολονοσκόπηση ξεκινά σε πολύ νεαρότερη ηλικία ανάλογα την περίπτωση. Η κολονοσκόπηση επαναλαμβάνεται αναλόγως των ευρημάτων και του ιστορικού κάθε ασθενούς.

Μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί σε κάθε περίπτωση ασθενούς ακόμα και πολύ νεαρής ηλικίας που εμφανίζει ύποπτα συμπτώματα (αίμα στα κόπρανα, χαμηλή φερριτίνη, αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου κ.ά). Κάθε περίπτωση πρέπει να αξιολογηθεί επισταμένως και να αποκλειστεί η ύπαρξη κακοήθειας με ενδοσκόπηση αν χρειαστεί. Πολύ συχνά, οι ασθενείς αποδίδουν τα συμπτώματα τους στην πιθανή ύπαρξη εξωτερικών αιμορροΐδων , με αποτέλεσμα περιπτώσεις καρκίνου παχέος εντέρου να καθυστερούν να διαγνωστούν. Καμία ηλικία δεν είναι ασφαλής και δεν εξαιρείται από τον πλήρη έλεγχο με κλινική εξέταση και ενδοσκόπηση εφόσον υπάρχουν συμπτώματα και οι σωστές ενδείξεις.

Γιατί να κάνουμε κολοσκόπηση αν δεν έχουμε κανένα σύμπτωμα;

Βασικά αυτή είναι η έννοια του προληπτικού ελέγχου και γενικά της προληπτικής ιατρικής. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου χρειάζεται τουλάχιστον μία δεκαετία για να εξελιχθεί από απλό πολύποδα σε καρκίνο. Έτσι, μας δίνεται η δυνατότητα έγκαιρης ανίχνευσης αυτών των πολυπόδων και αφαίρεσης τους με την κολονοσκόπηση πριν φτάσουν σε προχωρημένο στάδιο. Οι αδενωματώδεις πολύποδες αποτελούν προκαρκινωματώδεις βλάβες και μπορούν να αφαιρεθούν πλήρως προλαμβάνοντας έτσι την εμφάνιση του καρκίνου (Φωτογραφία 1).

Τι είναι οι πολύποδες παχέος εντέρου;

Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι μικροί όγκοι οι οποίοι ξεκινούν από την εσωτερική επιφάνεια του τοιχώματος του παχέος εντέρου και προβάλλουν μέσα στον αυλό του (φωτογραφία 1). Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι αρκετά συχνοί, και ανευρίσκονται στο 30% έως 50% του πληθυσμού. Δεν πρόκειται για κακοήθεις όγκους, ωστόσο υπάρχει πιθανότητα να μετατραπούν σε κακοήθεις μετά από χρόνια εάν δεν αφαιρεθούν.

Ποιοι πολύποδες παχέος εντέρου είναι επικίνδυνοι;

Ο διαχωρισμός των πολυπόδων σε καλοήθεις , δυνητικά κακοήθεις και καρκινωματώδεις δεν είναι μια διαδικασία εύκολη και αυτόματη. Μπορεί να γίνει μακροσκοπικά (με ειδικές χρώσεις και ανάλυση της εικόνας) κατά τη διάρκεια της κολονοσκόπησης και επιβεβαιώνεται με τη λήψη βιοψιών και την ιστολογική τεκμηρίωση της βλάβης. Οι υπερπλαστικοί πολύποδες που αφαιρούνται πολύ συχνά είναι καλοήθεις χωρίς τον κίνδυνο εξαλλαγής και δεν χρήζουν παρακολούθησης. Αντίθετα, οι αδενωματώδεις και οδοντωτοί πολύποδες είναι επικίνδυνοι για εξέλιξη σε καρκίνο και χρήζουν πλήρους αφαίρεσης με ειδική ενδοσκοπική τεχνική (πολυποδεκτομή) ή χειρουργικά αν είναι μεγάλοι. Στη συνέχεια, οι ασθενείς εντάσσονται σε στενό εξατομικευμένο πρόγραμμα παρακολούθησης και επανάληψης κολοσκόπησης αναλόγως των ευρημάτων.

Ποια είναι η θεραπεία καρκίνου του παχέος εντέρου;

Η θεραπεία για τον καρκίνο του παχέος εντέρου καθορίζεται από το στάδιο του (Φωτογραφία 2). Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται διεπιστημονική συνεργασία των ιατρών για να καθοριστεί το βέλτιστο θεραπευτικό πλάνο για τον ασθενή πάντα με την αναλυτική ενημέρωση και σύμφωνη γνώμη του. Σε αρχικά στάδια του καρκίνου παχέος εντέρου, μπορεί να γίνει ακόμα και ενδοσκοπική εκτομή, ενώ σε πιο προχωρημένα μπορεί να χρειαστεί χειρουργική αφαίρεση, σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες όπως, τη χημειοθεραπεία ή την ακτινοβολία.

Πηγές:

Colorectal cancer screening for average-risk adults: 2018 guideline update from the American Cancer Society. Andrew M.D. Wolf MD,Elizabeth T.H. Fontham MPH

Colorectal Cancer Facts & Figures 2020-2022. American Cancer Society

ΜΑΡΙΑ Γ. ΣΤΟΥΠΑΚΗ MD, MSc

ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΟΓΟΣ – ΗΠΑΤΟΛΟΓΟΣ – ΕΝΔΟΣΚΟΠΟΣ

Αλεξάνδρου Παχνού 11, Χίος, https://stoupakimaria.gr/

6983864230, 2271081757, E-mail: info@stoupakimaria.gr

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.