Ο τορπιλισμός του Α/Π «Ιωάννης Φαφαλιός» και ο καπ. Παντελής Παληός

Μετά την έξοδό μου από την ενεργό υπηρεσία (σ.σ.: δεν γράφω ούτε επάγγελμα, ούτε λειτούργημα, διότι η Ιατρική είναι και τα δύο, ο νοών νοείτο) και έχοντας αρκετό χρόνο ελεύθερο, άρχισα τις επισκέψεις στους συγγενείς και φίλους. Μέσα στους φίλους και μάλιστα τους παιδικούς (συνομήλικοι: στο Αρρένων της Χίου ο ένας, στο Ανδρεάδειο (Βροντάδος) ο άλλος, και… αντίπαλοι στο μπάσκετ) είναι και ο Σίμος ο Παληός, ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας και σωστός ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Αφού σπούδασε Ναυπηγική, ακολούθησε την προοπτική που παρέλαβε από τον πατέρα του (ναυτιλιακές επιχειρήσεις) με αποτέλεσμα με τις γνώσεις που το επι­χειρηματικό του δαιμόνιο και τη βοήθεια του Θεού να επεκτείνει και να αναβαθμίσει αυτό που έμαθε και πήρε από τον πατέρα του, και η εταιρεία DIANA να συγκαταλέγεται σήμερα μέσα στις πρώτες ελληνικές ναυτιλιακές επιχειρήσεις κι εκεί να βρίσκουν δουλειά δεκάδες (εκατοντάδες) νέοι αν­θρωποι!... (και όχι μόνο)!

Αλλά – ας με συγχωρήσουν οι αναγνώστες – εδώ δεν ξεκίνησα να γράψω το βιογραφικό του κ. Παληού, του φίλου μου του Σίμου[1] ήθελα να πω, αλλά μια περιπέτεια απίστευτη του αειμνήστου πατέρα του Παντελή Παληού, ο οποίος υπήρξε φίλος και συνεργάτης του αειμνήστου επίσης πεθερού μου, του Ισιδώρου Γ. Σαραντή, με τον οποίον ξεκίνησαν μαζί τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις!...

Ευρισκόμενος λοιπόν κάποιο πρωινό στο γραφείο του Σίμου και έχοντας (κυρίως ο Σίμος) κάποιον περίσσιο χρόνο, άρχισε την κουβέντα για το ναυάγιο του φορτηγού πλοίου ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΑΦΑΛΙΟΣ ανοίγοντάς μου συγχρόνως κάποιο τμήμα του χώρου όπου φύλαγε(!) ευλαβικά τα ρούχα του πατέρα του και διάφορα χαρτιά στα οποία αναφέρομαι πιο κάτω.

Ξεκινώντας λοιπόν από μια σελίδα στην οποία ο Σίμος έχει αποτυ­πώσει κάποιες σκέψεις του: Στο αριστερό μέρος της σελίδας είναι κάποιο τμήμα της Αφρικανικής Ηπείρου (Τανζανία, Μοζαμβίκη) και η Μαδαγα­σκάρη. Γράφει λοιπόν ο Σίμος:

«5 Σεπτεμβρίου 1944

19:15 τοπική ώρα

Στίγμα 04-20 Νότιο

και 43-58 Ανατολικό

Πορεία 026°

Ταχύτητα 9 κόμβοι

Πως θα μπορούσα να φαντα­στώ όντας μωρό στην αγκαλιά της μάνας μου, ότι αυτά τα μικρά σημά­δια πάνω σε ένα ναυτικό χάρτη, θα μπορούσαν να σημάνουν το τέλος, τόσο για τον πατέρα μου, όσο και για τους ναύτες του. Πως θα μπορούσα να φανταστώ ότι ένας νεαρός άντρας θα αναλάμ­βανε μια τόσο μεγάλη ευθύνη, θα ζούσε μια τόσο έντονη εμπειρία και τελικά θα «νικούσε» τις δύο τορπίλες που έκοψαν το καράβι του στα δύο.

Ο πατέρας μου, με πορεία 026° και 9 κόμβους ταχύτητα, έγινε ο ήρωάς μου.

Είχε αποπλεύσει από το DURBAN στις 16 Αυγούστου 1944 με φορτίο 7000 τόνους γαιάνθρακες με προορισμό το SUEZ και με ενδιάμεσο λιμένα προ­σέγγισης το ADEN, αλλά βρέθηκε σε μια λέμβο μαζί με 24 ναύτες να προσπαθεί να απομακρυνθεί από την δίνη που σχημάτιζε το ταχέως βυθιζόμενο καράβι.

Το «Ιωάννης Φαφαλιός» χάθηκε για πάντα στο βυθό, ένα απόγευμα του 1944βόρειο-βορειοδυτικά της Μαδαγασκάρης, παίρνοντας μαζί του Έλληνες ναυτικούς.

Παλεύοντας με τις εικόνες φρίκης που έζησαν αλλά και τα κύματα, μετά από περιπλάνηση ημερών στην αφιλόξενη θάλασσα, η βάρκα με τους ναυαγούς διασωθέντες και τον καπετάνιο Παντελή Παληό, προσέγγισε Αφρικανικές ακτές. Οι διασωθέντες μετά από αρκετές μέρες μεταφέρθηκαν αρχικά στο SUEZ[2] και μετά στην Αλεξάνδρεια. Πως μπορείς με μερικές λέξεις να μεταφέρεις μια τέτοια ιστορία; Πέρασαν αρκετά χρόνια νια να καταλάβω τι έζησε ο πατέρας μου εκείνη την ημέρα. Πέρασαν αρκετά χρόνια κοιτώντας τα ρούχα που φορούσε εκείνο το απόγευμα. Ρούχα γεμάτα ιστορία για εμένα και την οικογένεια μου.»

Τελειώνοντας με τις σκέψεις και τα αισθήματα του Σίμου, αντιγράφω λεπτομερώς τον τορπιλισμό του πλοίου:

«ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΑΦΑΛΙΟΣ

Το φορτηγό ατμόπλοιο ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΑΦΑΛΙΟΣ (πρώην MUNTROPIGπρ. TERREHAUTE) νηολογίου Χίου 138 με ΔΔΣ: SVXSολικ. χωρητ. 5671 κόρων και καθ. 3424 κόρων μεταφορικής ικανότητας 8890 τόνων μήκους 401 ποδών ναυπηγήσεως του 1919 στα ναυπηγεία MERCHANT S.Β. CORP. OFCHESTERτης PENSYLVANIA (ΗΠΑ) κινούμενο με τρικύλινδρη παλινδρομική μηχανή 359ΝΗΡ (ενδεικτική 2000) και με ταχύτητα 10 κόμβων. Το πλοίο πρώην MUNTROPΙC με Αμερικανική σημαία πωλήθηκε και μεταβιβάστηκε την 27η Σεπτεμβρίου 1937 στον Δημήτριο Σταμ. Φαφαλιό αντί του τιμήματος των 195.000 $ ΗΠΑ. Το πλοίο μετόνομασθέν σε ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΑΦΑΛΙΟΣ σύμφωνα με ένορκη βεβαίωση του Δημ. Σταμ. Φαφαλιού ετών 31 κάτοικο δημότη Χίου ανήκε στην απόλυτη, αμετάκλητη και απεριόριστη κυριότητα των:

1.         Δημητρίου Σταμ. ΦΑΦΑΛΙΟΥ                             κατά 12%

2.         Αγγελίδη Δημ. ΦΑΦΑΛΙΟΥ                                  κατά 15%

3.         Γεωργίου Μιχ. ΛΙΒΑΝΟΥ                                    κατά 15%

4.         Ιωάννου Σταμ. ΦΑΦΑΛΙΟΥ                                κατά 15%

5.         Παναγ. Σταμ. ΦΑΦΑΛΙΟΥ                                  κατά 15%

6.         Το υπόλοιπο 34% ανήκε στην κυριότητα 7 μικρομετόχων.

Το ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΑΦΑΛΙΟΣ νηολογήθηκε την 14η Δεκεμβρίου 1937 στα νηολόγια του Προξενικού Λιμεναρχείου Λονδίνου με αριθμό 549 και λίγους μήνες αργότερα μετανηολογήθηκε στα νηολόγια της Χίου την 28η Μαρτίου 1938 με αριθμό νηολογίου 138. Διαγράφηκε από τα νηολόγια την 16η Οκτωβρίου 1948 με το αιτιολογικό ότι βυθίστηκε την 5η Σεπτεμβρίου 1944. Το ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΑΦΑΛΙΟΣ με πλοίαρχο τον Παντελή Παληό είχε αποπλεύσει από το DURBAN την 16η Αυγούστου 1944 με φορτίο 7000 τόνους περίπου γαιάνθρακες με προορισμό το SUEZ και με ενδιάμεσο λιμένα προσέγγισης το ADEN για ανθράκευση ακολουθώ­ντας πορείες που είχαν δοθεί προ του απόπλου αλλά και εν πλω με τον ασύρματο. Κατά την διάρκεια του ταξιδιού την 5η Σεπτεμβρίου 1944 και περί ώρα 19:15 τοπική που το πλοίο βρισκόταν σε στίγμα 04-20 Νότιο και 43-58 Ανατολικό ακολουθώντας πορεία 026° αληθή με ταχύτητα 9 κόμβους τορπιλίστηκε από την δεξιά πλευρά με δύο τορπίλες που έπληξαν το σκάφος περί το μέσο του μήκους του στο CROSSBUNKER και το No 4 κύτος. Τα διαμερίσματα: καταστράφηκαν, ο Ασύρματος επίσης χωρίς να μπορεί να δοθεί το σήμα κινδύνου, καθώς και, η δεξιά λέμβος. Το πλήρωμα τελικά κατόρθωσε να καθαιρέσει και να επιβιβαστεί στην μία αριστερή λέμβο και να απομακρυνθεί από την δίνη που σχημάτιζε το ταχέως Βυθιζόμενο σκάφος. Ο πλοίαρχος παρέμεινε για κάποιο διάστημα ερευνώ­ντας γύρω από το ναυάγιο με την ελπίδα να βρει και άλλους επιζώντες, αφού από την πρόχειρη καταμέτρηση προέκυπτε ότι έλειπαν άνδρες του πληρώματος. Όπως αναφέρει ο πλοίαρχος ότι λόγω της θαλασσοταραχής ο κίνδυνος να προσκρούσει η μοναδική λέμβος και να υποστεί ζημιές σε. συντρίμμια του ναυαγίου αλλά και ο κίνδυνος το υποβρύχιο να ήταν Ιαπωνικό. Και γνώριζαν το σύστημα των Ιαπώνων ήτο να αναδύεται και να βάλουν με όπλα κατά των ναυαγών. Απεφάσισε να εγκαταλείψει τον τόπο του ναυαγίου και να πλεύσει προς τη ξηρά (Αφρικανικές ακτές).

Από την γενομένη καταμέτρηση έλλειπαν:

1.         Νικόλαος Μιχ. ΚΟΥΤΟΥΡΑΣ                            Ανθυποπλοίαρχος

2.         Αντώνιος Νικολ. ΔΕΠΑΣΤΑΣ                            Ραδιοτηλεγραφητής

3.         Ηλίας Νικ. ΛΕΜΠΕΣΗΣ                                    Ναύκληρος

4.         Δημήτριος Παναγ. ΠΑΝΑΓΑΚΗΣ                      Ναύτης

5.         Χρήστος Ιωαν. ΚΑΤΡΑΜΑΔΟΣ                          Ναύτης

6.         Αντώνιος Παράσχου ΑΝΤΩΝΑΚΑΣ                    Βοηθός Μαγείρου

7.         Παντελής Ιωάν. ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ                          Θαλαμηπόλος Μηχανικός

8.         Δημήτριος ΣΑΠΟΥΝΑΣ                                    Ναύτης Πυροβολητής Β.Ν.

Οι επιβαίνοντες στην λέμβο που διασώθηκαν ήσαν οι:

1.        Παντελής ΠΑΛΗΟΣ                                           Πλοίαρχος

2.        Στέλιος ΘΕΟΧΑΡΗΣ                                         Υποπλοίαρχος

3.        Κωνσταντίνος ΤΣΟΥΡΟΣ                                   Ανθυποπλοίαρχος

4.        Κωνοταντίνος ΑΝΔΡΕΑΔΗΣ                              Α' Μηχανικός

5.        Παναγ. ΝΕΑΜΟΝΙΤΟΣ                                     Β' Μηχανικός

6.        Σταύρος ΣΤΕΙΡΟΣ                                             Γ Μηχανικός

7.        Φραγκίσκος ΔΑΚΤΥΛΙΔΗΣ                               Γ Μηχανικός

8.        Μιχαήλ .ΤΣΑΜΠΑΣ                                          Μάγειρας

9.        Νικόλαος ΠΙΠΟΣ                                               Θαλαμηπόλος

10.      Αγγελος ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ                              Ξυλουργός

11.      Γεώργιος ΠΑΓΩΝΗΣ                                         Αρχιθερμαστής

12.      Γεώργιος ΚΟΝΤΑΞΗΣ                                       Λιπαντής

13.      Χαραλ. ΜΠΑΣΤΙΑΝΟΣ                                      Λιπαντής

14.      Αντώνιος ΠΟΥΓΙΑΛΟΣ                                     Ναύτης

15.      Εμμαν. ΔΙΑΜΑΝΤΙΔΗΣ                                    Ναύτης

16.      Εμμαν. ΖΑΛΟΥΜΗΣ                                         Ναύτης

17.      Αλέξανδρος ΜΕΛΑΣ                                          Ναύτης

18.      AbdulHAMITIBRAHIM                                   Ναύτης

19.      Νικόλαος ΜΟΝΙΟΥΔΗΣ                                    Ναυτης

20.      Αναστάσιος ΖΟΥΜΗΣ                                        θερμαστής

21.      ΚωνσταΛτίνος ΣΤΑΘΑΚΗΣ                               Θερμαστής

22.      Φραντζίσκος ΦΡΑΝΤΖΙΣΚΟΣ                           Θερμαστής

23.      Ιωάννης ΟΡΦΑΝΙΔΗΣ                                       Ναύτης Πυροβολητής[3]

24.      Ιωάννης ΖΩΓΚΟΣ                                              Ναύτης Πυροβολητής

25.      Κωνσταντίνος ΞΕΝΑΚΗΣ                                  Ναύτης Πυροβολητής

Η λέμβος έχοντας κατεύθυνση προς την Αφρικανική ακτή με αναπεταμένο το ιστίο έπλευσε ολόκληρη την 6η Σεπτεμβρίου 1944 καθώς και την 7η και 8η Σεπτεμβρίου και το πρωί της 9ης είδαν ξηρά. Επειδή επικρατούσε θαλασσοταραχή με προσοχή πλησίασαν σε προστατευόμενη παραλία όπου και ανέσυραν την λέμβο στην άμμο. Η περιοχή φαινόταν ακατοίκητη και παρά την έρευνα που έκαναν γύρωστην περιοχή δεν φάνηκαν σημάδια ανθρώπινης παρουσίας. Τελικά περί ώρα 10:00 είδαν μια λέμβο με 6 ιθαγενείς που με σημαία προσέλκυσαν την προσοχή τους. Αυτοί τους ενημέρωσαν ότι η περιοχή ονομάζεται ΡΑΣ-ΤΣΕΜΠΟΝΙ και προς βορράν βρισκόταν η πόλη ΚΙΣΜΑΓΙΟΥ ενώ προς Νότο σε μεγαλύτερη απόσταση η MOMBASA, Ο πλοίαρχος υποσχόμενος αμοιβή επιβίβασε στην λέμβο ένα από τους ιθαγενείς ως πλοηγό και άρχισαν περί ώρα 10:00 της 9ης Σεπτεμβρίου 1944 να πλέουν προς Βορρά για το ΚΙΣΜΑΓΙΟΥ (KISMAYU). Το βράδυ περί την δύση του ηλίου βγήκαν στην παραλία για διανυκτέρευση σε ένα χωριό ιθαγενών. Αγό­ρασαν δύο ζώα αυγά και κότες τα οποία έσφαξαν και στην συνεχεία τα έψησαν. Με αυτά εδείπνησαν για να αναπαυθούν στην συνέχεια διανυκτερεύσαντες μερικοί στην λέμβο για φύλαξη και μερικοί στην άμμο. Το Βράδυ της 10ης Σεπτεμβρίου 1944 κατέπλευσαν στο KISMAYU όπου και παρουσιάστηκαν στις αρχές. Με την Βοήθεια του Άγγλου Στρατιωτικού Διοικητού εισήχθησαν στο νοσοκομείο οι έχοντες ανάγκη υγειονομικής περίθαλψης ενώ συγχρόνως ο πλοίαρχος μπόρεσε να τηλεγραφήσει στις ελληνικές αρχές του Καΐρου και Αλεξάνδρειας αναφέροντας το ατύχημα και την παρουσία τους ζητώντας ρύθμιση της μετακίνησης των ναυαγών. Πράγματι έτυχαν πολλών διευκολύνσεων και περιποιήσεων καθώς και δανεισμό χρημάτων για αγορά των απολύτως αναγκαίων τροφίμων. Από το KISMAYU ο Άγγλος Διοικητής μερίμνησε για την μεταφορά τους με πλοίο στην MOMBASA. Πράγματι με το Αγγλικό πολεμικό Υ92 στο οποίο επέβησαν την 16η Σεπτεμβρίου 1944 μεταφέρθηκαν στην MOMBASA όπου και κατέπλευσε το πλοίο την επομένη περί ώρα 16:00 της 17ης Σεπτεμβρίου 1944. Στην MOMBASA παρέμειναν μέχρι την 26η Σεπτεμβρίου 1944 οπότε επιβιβασθέντες επιβατηγού πλοίου αφίχθησαν την 9 Οκτωβρίου 1944 στο Σουέζ όπου και αποβιβάστηκαν. Από εκεί ανεχώρησαν την επομένη 10η Σεπτεμβρίου 1944 σιδηροδρομικώς για την Αλεξάνδρεια όπου και έφθασαν αυθημερόν. Υπήρξε και προηγούμενο πλοίο με το όνομα ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΑΦΑΛΙΟΣ της ίδιας εταιρείας το οποίο συγκρούστηκε και βυθίστηκε την 4η Μαΐου 1928 καθώς και μεταπολεμικά πλοίο ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΑΦΑΛΙΟΣ που και αυτό υπήρξε άτυχο αφού το 1947 βυθίστηκε μετά από σύγκρουση με το δεξαμενόπλοιο (τύπου Τ-2) STONYPOINT της εταιρείας Ωνάση με αποτέλεσμα να απωλεστούν 12 άτομα. Σημειώνεται εδώ ότι το όνομα Ιωάννης Φαφαλιός ήταν το όνομα του πρωτότοκου γυιού του γενάρχη της οικογενείας Δημητρ. Ιωαν. Φαφαλιού. Ο Ιωάννης απεβίωσε το 1924, ο αδελφός του Λουκάς το 1926 και ο Σταμάτιος το 1935».

Τελειώνοντας με την περιγραφή της ταλαιπωρίας του πατέρα του με ευτυχή κατάληξη για τον ίδιο και 25 από τα 33 μέλη του πληρώματός του (χάθηκαν 8) ο Σίμος είχε το κουράγιο να περιγράψει το υποβρύχιο με τον κωδικό V-861 που με κυβερνήτη τον Jürgen Oesten και πλήρωμα 33 άνδρες, έκανε τα εξής… «κατορθώματα»: βύθισε 18 εμπορικά πλοία συνολικής χωρητικότητας περί τους 100.000 τόνους, 1 βοηθητικό πολε­μικό πλοίο 1.737 τόνων, έκανε βλάβες σε 3 εμπορικά πλοία 20.568 τόνων (συνολικά) και τέλος προκάλεσε ζημίες σε 1 πολεμικό 31.000 τόνων!

Τελειώνει με το βιογραφικό του Oesten, ο οποίος γεννήθηκε τον Οκτώ­βριο του 1913 στο Βερολίνο (Grunewald) και πέθανε (ειρηνικά, πλήρης… ημερών) το 2010 στο Αμβούργο! (Άραγε έπαιρνε όλα αυτά τα χρόνια σύνταξη… για τον κόσμο που σκότωσε;)

 Για… να «ελαφρύνω» τα εγκλήματα του πιο πάνω ανθρώπου(;) πρέπει να σημειώσω ότι υπήρχαν και… χειρότερα: τα ιαπωνικά υποβρύχια μετά τον (επιτυχή) τορπιλισμό κάποιου πλοίου, παρέμεναν στον τόπο του εγκλή­ματος και αφού ανεδύοντο, αποτελείωναν τους επιζώντες με τη χρήση όπλων!...

Την πιο πάνω αληθινή ιστορία με γνήσια πρόσωπα και υπαρκτούς πρωταγωνιστές, ο γνωστός μεταπολεμικός λογοτέχνης Γιάννης Β. Ιωαννίδης την έκανε… μυθιστόρημα 35 σελίδων με τίτλο «ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ ΤΩΝ ΩΚΕΑΝΩΝ». Η κεντρική ιδέα του μυθιστορήματος είναι η ίδια, με κάποιες υπερβολές (η περιπέτεια στη ζούγκλα ίσως είναι λίγο… μυθιστορηματική) και με ένα… λαθάκι (το επίθετο του αειμνήστου Καπ. Παντελή Παληού, το γράφει με -ι-, δηλ. Παλιός).

Εγώ τελειώνοντας συγχαίρω ακόμα μια φορά το φίλο μου τον Σίμο τον Παληό που τιμά με τις πράξεις του τη μνήμη του πατέρα του και συγ­χρόνως με το «μουσειακό» αρχείο του κρατάει ζωντανή την ιστορία μας!...

Να είσαι γερός Σίμο, Εσύ, η Γυναίκα Σου, τα Παιδιά Σου και τα Εγγόνια Σου να μας προσφέρεις τέτοιες χαρές.

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.