Ο Αριστείδης Δαμαλάς, ο «Ζακ Νταμαλάς» ο μεγάλος έρωτας της Σάρας Μπερνάρ, φεύγει από τη ζωή στις 18 Αυγούστου του 1889, βυθισμένος στα χρέη, τις ουσίες και τις καταχρήσεις.
Απόγονος δυο σημαντικών χιακών οικογενειών, αυτής των Δαμαλά και αυτής των Ράλλη, ο ίδιος ακολουθεί μια άλλη διαδρομή, αφού εγκαταλείπει το διπλωματικό σώμα για να ξεκινήσει καριέρα στο θέατρο στο πλευρό της συζύγου του της μεγαλύτερης σταρ του θεάτρου, όπως θα λέγαμε σήμερα, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Όσο κι αν η «θεϊκή Σάρα» κατέκτησε την κορυφή, εκείνος δεν μπορεί να ακολουθήσει, αφού το ταλέντο του αμφισβητείται και η βύθισή του σε εξαρτήσεις δεν τον αφήνουν να αφοσιωθεί ούτε καν στη γυναίκα που ρισκάρει να σταθεί στο πλευρό του.
Η ιστορία τους γνωστή, σε έναν γάμο προβληματικό, έμπλεο διαπροσωπικών συγκρούσεων, ερωτικών σκανδάλων, αλλά και ενός αρρωστημένου πάθους που φθείρει εαυτούς, αλλά και τις σχέσεις τους. Οι χωρισμοί είναι ομηρικής σφοδρότητας, οι επανασυνδέσεις τους φλογερές.
Τελικά ο Δαμαλάς φεύγει νεότατος, καταπονημένος και εξαθλιωμένος, ενώ εκείνη τιμά τη μνήμη του με βαρύ πένθος. Αποσύρεται από το θέατρο, μαυροφορείται και υπογράφει επίσημα πλέον «Σάρα Μπερνάρ-χήρα Δαμαλά», ενώ φέρει τη σορό του στην ελληνική πρωτεύουσα όπου αναλαμβάνει το υψηλό κόστος μιας μεγαλοπρεπούς κηδείας.
Εκτός από ψυχικά καταρρακώνεται και οικονομικά, ένας μόνος δρόμος απομένει στη μεγάλη ντίβα, οι θεατρικές περιοδείες ανά την Ευρώπη.
Για την κάλυψη οικονομικών ανοιγμάτων
Οι περιοδείες για τη Σάρα Μπερνάρ είναι μια ευκαιρία για να αποκομίζει κέρδη και να καλύπτει προηγούμενα οικονομικά ανοίγματα.
Έτσι, μετά από περίπου ένα χρόνο απουσίας από το θέατρο λόγω του πένθους της και ταυτόχρονα με μεγάλα έξοδα για την κάλυψη χρεών του Δαμαλά και για την ταφή του, αποφασίζει το 1891 να ξεκινήσει μια μεγάλη περιοδεία στην Ευρώπη.
Η περιοδεία διαρκεί δύο χρόνια, στην οποία συμπεριλαμβάνεται για πρώτη φορά η Αθήνα. Θα προηγηθούν παραστάσεις σε Αγία Πετρούπολη, Μόσχα, Οδησσό, Βαρσοβία, Βιέννη, Βουδαπέστη, Βουκουρέστι και Κωνσταντινούπολη.
Η είδηση της άφιξης της Σάρα δημοσιεύεται για πρώτη φορά, στην εφημερίδα «Αστυ» (φ. 18-19/3/1893), προαναγγέλλοντας ότι «θα δώση παραστάσεις τινάς εις το Μέγα Θέατρον».
Το «Μέγα Θέατρο» είναι το Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, έργο σε σχέδια του Τσίλερ και περιγράφεται ως εφάμιλλο των ευρωπαϊκών της εποχής του. Έχει χωρητικότητα 1.000 ατόμων, κτισμένο στη σημερινή πλατεία Κοτζιά της Αθήνας και τι ειρωνεία ονομάζεται από τον μεταξικό υπουργό Κοτζιά, ο οποίος δίνει την εντολή κατεδάφισής του τον Ιούνιο του 1940.
Τελικά η Σάρα Μπερνάρ φτάνει στον Πειραιά με το αυστριακό ατμόπλοιο «Μέδουσα», στις 5 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1893 προερχόμενη από την Κωνσταντινούπολη.
Λίγες μέρες νωρίτερα καταφθάνει ο εκπρόσωπός της ώστε να κανονιστούν οι λεπτομέρειες των παραστάσεων.
Η υποδοχή της Μπερνάρ, οργανωμένη από τα αδέλφια του συζύγου της, είναι μεγαλοπρεπέστατη. Το πλοίο υποδέχεται μια «οκτάκωπος» λέμβος του Ομίλου Ερετών, του πρώτου αθλητικού σωματείου της χώρας, με πηδαλιούχο τον πρόεδρο του ομίλου, αδελφό του Αριστείδη και μετέπειτα δήμαρχο Πειραιά, Παύλο Δαμαλά, ενώ τ’ άλλα δύο αδέρφια του ανεβαίνουν στο ατμόπλοιο για να την προϋπαντήσουν.
Η Σάρα συνοδεύεται από τη «γηραιά μητέρα της», με την οποία επιβιβάζεται στη λέμβο, φτάνει στην αποβάθρα Αλών, κοντά στον πρώτο σιδηροδρομικό σταθμό του Πειραιά, για να επιβιβαστούν σε βαγόνι της Α' θέσης στην αμαξοστοιχία με προορισμό τον τερματικό σταθμό στο Θησείο. Από εκεί με άμαξα, μέσω της οδού Ερμού, καταλύουν στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία».
Λίγο αργότερα η Μπερνάρ δέχεται την επίσκεψη της αδελφής του συζύγου της, με την οποία το μεσημέρι επισκέπτονται το νεκροταφείο για να αφήσει λουλούδια στον τάφο «του αλησμόνητου Ζακ της, όπως τον αποκαλεί».
Οι εμφανίσεις της Μπερνάρ στην Αθήνα
Στα πλαίσια της επικοινωνίας αυτή η επίσκεψη της καλλιτέχνιδος. αλλά και οι άλλες των επόμενων ημερών γίνονται εγκαίρως γνωστές στις εφημερίδες.
Έτσι σε κάθε βήμα της, στο νεκροταφείο, στην Ακρόπολη ή στην Ελευσίνα υπάρχουν δημοσιογράφοι, πολύς κόσμος και εξασφαλισμένη δημοσιότητα.
Παρά ταύτα στην πρώτη παράσταση που δίνει το βράδυ της άφιξής της με το έργο «Η Κυρία με τας καμελίας», υπάρχουν πολλά κενά καθίσματα στην πρώτη και δεύτερη σειρά των θεωρείων.
Το ίδιο συνέβη και σε ακόμα μία παράσταση και όπως αποκαλύπτει η εφημερίδα «Ακρόπολις», στο φύλλο της 25.4.1893, μετά την αναχώρηση του γαλλικού θιάσου, αυτό οφείλεται σε μια κομπίνα που στήνουν υπάλληλοι του θεάτρου με την έγκριση της επιτροπής διαχείρισής του.
Πιο συγκεκριμένα οι υπάλληλοι «κλείνουν» μεγάλο αριθμό εισιτηρίων διαφόρων θέσεων πριν καν ξεκινήσουν οι παραστάσεις. Έτσι η διάθεσή τους γίνεται, είτε για εξυπηρετήσεις ημετέρων των μελών της επιτροπής, είτε πληρώνοντας οι ενδιαφερόμενοι να καταβάλουν «καπέλο» 5 και 10 δραχμές, ποσά που καρπούνται οι υπάλληλοι.
Έτσι σε δύο παραστάσεις δεν προφταίνουν να διατεθούν όλα τα κρυμμένα εισιτήρια, με αποτέλεσμα να μείνουν άδεια καθίσματα «εις ζημίαν βεβαίως του γαλλικού θιάσου».
Πάντως από την πρώτη παράσταση η ντίβα μαγεύει το κοινό και καταχειροκροτείται, ενώ ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε το βαρύ άρωμά της, που περιγράφεται ως μείγμα κρίνων και μόσχου «musk», πανάκριβο και σπάνιο αρωματικό που προέρχεται από τους υπογάστριους αδένες ενός είδους ζαρκαδιού.
Ακολουθούν οι παραστάσεις της «Τόσκα», της «Φρουφρού» και τέλος της «Αδριανής Λεκουβρέρ».
Στη τελευταία παράσταση η παρέμβαση της αστυνομίας απέτρεψε την απόκρυψη εισιτηρίων, όχι όμως και την πώλησή τους στη «μαύρη αγορά» καθώς «είχαν εξαντληθεί προ της ανατολής του ήλιου».
Η εφημερίδα «Άστυ» γράφει την επόμενη μέρα ότι ένα εισιτήριο για τον εξώστη, αξίας 3,30 δραχμών, πουλήθηκε προς 25 δραχμές. Σημειωτέον ο μισθός ενός υπαλλήλου εκείνη την εποχή κυμαίνεται από 35 έως 45 δραχμές.
Γενικά τα εισιτήρια είναι πολύ ακριβά για τον περισσότερο κόσμο, καθώς τα θεωρεία της πρώτης σειράς κοστίζουν 135 δραχμές, της δεύτερης σειρά 60 δραχμές κ.ο.κ.
Τα ευτράπελα που δημοσιεύει ο αθηναϊκός τύπος
Μια άλλη δυσκολία για τους περισσότερους Αθηναίους είναι η αδυναμία κατανόησης της γαλλικής γλώσσας των ηθοποιών. Γι’ αυτό οι εφημερίδες δημοσιεύουν εκτενή αποσπάσματα με την υπόθεση του κάθε έργου.
Παρά τις εκδηλώσεις αγάπης και την αποθέωση που γνωρίζει σε κάθε παράσταση η Μπερνάρ, φαίνεται ότι δεν λείπουν και τα ευτράπελα από ένα μέρος του αθηναϊκού κοινού που στερείται θεατρική παιδεία.
Έτσι σε μια παραστατική περιγραφή στο «Άστυ» φ. 25-26/4/1893, αναφέρεται ότι πριν αρχίσει η παράσταση ξεκινά να παίζει η μουσική και ο «εξώστης» να ξεσπά σε ειρωνείες, γέλια, αλλά και… παραγγελιές:
● Τον μπάρμπα-Λινάρδο!
● Όχι! Όχι… καλαματιανό θέλουμε!
● Ούτε απ’ αυτό!
● Κλέφτικο! Κλέφτικο!
Οι ομιλίες και τα σχόλια συνεχίζονται ακόμα και όταν βγαίνει στη σκηνή η Μπερνάρ, με κάποιους να επιχειρούν να μιμηθούν τη φωνή της.
Στο τέλος, όμως, όλοι ξεσπούν σε επευφημίες και χειροκροτήματα συγκινώντας την ντίβα.
Η δεύτερη επίσκεψη της Σάρα Μπερνάρ στην Αθήνα πραγματοποιείται τον Νοέμβριο του 1904 κάτω από διαφορετικές συνθήκες.
Αυτή τη φορά δεν υπάρχει υποδοχή ούτε αναλυτικά ρεπορτάζ για κάθε κίνησή της, παρότι φαίνεται ότι έγιναν επικοινωνιακές προσπάθειες προβολής με την υπενθύμιση του γάμου της ή επίσκεψη στο νεκροταφείο.
Από τα δημοσιεύματα των εφημερίδων φαίνεται ότι η «παγερή» υποδοχή οφείλεται κυρίως στην ηλικία της Μπερνάρ, που έχει πλέον συμπληρώσει το 60ό έτος, για εκείνη την εποχή να θεωρείται πολύ μεγάλη.
Πιο χαρακτηριστική είναι η καυστική σάτιρα του Γιώργου Σουρή, που στην έμμετρη εφημερίδα του, τον «Ρωμηό», της αφιερώνει ποίημα με τίτλο:
«Λίγοι στίχοι για τη Σάρρα, την γρηά την εξηντάρα».
Ωστόσο όλοι αναγνωρίζουν ότι μπορεί η μεγάλη ηθοποιός να έχει εμφανή τα σημάδια του χρόνου, αλλά επί σκηνής το ταλέντο της να παραμένει αναλλοίωτο.
Αυτή τη φορά οι παραστάσεις με φτηνότερο εισιτήριο, δίνονται στο Βασιλικό Θέατρο, το σημερινό Εθνικό.
Στην πρώτη παράσταση, πάλι με το έργο «Η Κυρία με τας καμελίας», το θέατρο είχε πολλές άδειες θέσεις.
Αυτό αποδίδεται στην κακοκαιρία που επικρατούσε εκείνο το βράδυ, αλλά είναι πιθανό ότι το έργο είναι ήδη πολυπαιγμένο στην Αθήνα, τόσο από την Μπερνάρ όσο και από άλλους ηθοποιούς, Έλληνες και ξένους.
Για αυτό την επόμενη βραδιά, που παρουσιάζεται ένα καινούργιο έργο, ο «Αετιδεύς», τα εισιτήρια εξαντλούνται.
Πάλι και οι επόμενες παραστάσεις δεν έχουν την αναμενόμενη αποδοχή απογοητεύοντας τη μεγάλη ηθοποιό, η οποία σε συνομιλία της με «νεαρή Αθηναία», που δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Ακρόπολις», θυμόταν τον προ δεκαετίας θρίαμβό της, εκφράζοντας την οργή της για τους Αθηναίους λέγοντας: «Δεν εννοούν διόλου, όλως διόλου. Κοινόν ψυχρόν, απαίσιον «abominable». Εν Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία μάς εννοούν, θερμαίνονται, χειροκροτούν».
Την άλλη μέρα η Σάρα Μπερνάρ αναχωρεί από τον Πειραιά, χωρίς να γυρίσει ποτέ ξανά στην Ελλάδα.
Πηγές:
https://www.efsyn.gr/ του Σταύρου Μπαλκονιάρη 25/5/2018
https://www.newsbeast.gr/ 4/5/2017
https://el.wikipedia.org/
Ακολουθήστε μας στο Google News. Μπείτε στην Viber ομάδα μας και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Νέα συνδρομή στον έντυπο «π» - Κάθε Παρασκευή στην πόρτα σας.
facebook
youtube
instagram
X
