Ελευθέριος και Έλενα Βενιζέλου - Ο πολυτάραχος κοινός τους βίος και οι σχέσεις με όλη την οικογένεια Βενιζέλου

Εκείνος προσηλωμένος στο μεγάλο του έρωτα, την πρώτη του σύζυγο Μαρία Κατελούζου, μητέρα των παιδιών του που έφυγε πρόωρα, τη δεύτερη δεν την ερωτεύθηκε ποτέ. Τα αισθήματά του κυμαίνονταν από βαθύ σεβασμό, απεριόριστη εκτίμηση, ουσιαστική φιλία, συντροφικότητα και μια βουβή αλλά μεγάλη ευγνωμοσύνη. Την αγάπησε σαν φίλη, την εκτίμησε ως σύντροφο. Εκείνη πάλι κατέθεσε στα πόδια του τη ζωή της, την αμύθητη περιουσία της, την ψυχή της, όλη της την ύπαρξη. Για το περιβάλλον του, τους συντοπίτες, τους πολιτικούς του φίλους, τους γιούς του, αλλά και όλη την οικογένεια, εκείνη ήταν πάντα η «ξένη», η «Εγγλέζα». Αντίθετα Εκείνος, στους μεγαλοαστούς φίλους της, στα μεγάλα πολιτικά και διεθνή αριστοκρατικά σαλόνια που τον έβαλε, μόνο θαυμασμό προκαλούσε και ευμένεια, ως ο ευρυμαθής Έλληνας, ο κορυφαίος διπλωμάτης, ο μέγας πολιτικός της Ελλάδας! Ο λόγος για τη σχέση του μεγάλου Κρητικού, του Ελευθερίου Βενιζέλου, με τη δεύτερη σύζυγό του, την αγγλοθρεμμένη millionaire, όπως θα λέγαμε σήμερα, Έλενα Σκυλίτση.

Γάμος μεσηλίκων

Ο γάμος τους τελείται στο Highgate του Λονδίνου, μετά τη βαριά πολιτική ήττα του Βενιζέλου του 1920 και συγκεκριμένα στις 15 Σεπτεμβρίου 1921. Η τελετή λαμβάνει χώρα σε κλειστό κύκλο ολίγων συγγενών και στενών φίλων, στον τόπο που είχε ζήσει και ταφεί ο Καρλ Μαρξ και συγκεκριμένα στην αίθουσα μουσικής του σπιτιού του Sir Arthur και της Lady Domini Crosfield, φίλων της Έλενας. Η βρετανική αστυνομία εγκρίνει την επιλογή του τόπου και τον περιορισμένο αριθμό των προσκεκλημένων, φοβούμενη για τη ζωή του Βενιζέλου, απαγορεύοντας την τέλεση του μυστηρίου σε εκκλησία. Τα έντονα πολιτικά πάθη της μικρής Ελλάδας ξεπερνούσαν τα περιορισμένα της όρια. Ο γαμπρός είναι ήδη 57 ετών, αλλά και η Έλενα 47, μια γυναίκα πολύ προχωρημένη ηλικιακά για γάμο που η δύναμη του χρήματος, η δύναμη του χαρακτήρα και η δύναμη της μεγαλοαστικής της ανατροφής την καθιστούν ισχυρά και έξω από τις συμβατικότητες της εποχής της. Ο γάμος του Εθνάρχη προκαλεί επιφυλάξεις έως και αντιδράσεις και στα δύο περιβάλλοντα. Εκείνος, παρά τις επιδερμικές και επιπόλαιες ερωτικές περιπέτειες έχει μείνει πιστός στην μνήμη της Μαρίας Κατελούζου 26 συναπτά έτη. Ομοίως 26 έτη παραμένει πιστός στις ανάγκες της πατρίδας, πριν, κατά και μετά την ενσωμάτωση της Κρήτης στον εθνικό κορμό. Άλλωστε με την ήττα του 1920 δηλώνει αποχώριση από την ενεργό πολιτική, αναχωρώντας για το εξωτερικό, άσχετα αν η εθνική τραγωδία του 1922 και οι εν γένει εθνικές ανάγκες τον επαναφέρουν στο δημόσιο βίο. Ο στενότερος συνεργάτης του και αντιπρόεδρος κάποιων από τις κυβερνήσεις του, Εμμανουήλ Ρέπουλης αναρωτιέται:«Σεις, κύριε πρόεδρε, υπήρξατε νυμφίος της Ελλάδος. Πώς είναι δυνατόν να γίνετε νυμφίος μιας γυναικός;». Στη Νίκαια όμως το ζεύγος ήδη έχει αποφασίσει: «να αντιμετωπίσουμε ως ζεύγος ό,τι είχαμε ξεκινήσει να αντιμετωπίζουμε ως φίλοι» όπως γράφει η Σκυλίτση στη βιογραφία της. Για εκείνη τη μέρα η Έλενα Σκυλίτση – Βενιζέλου γράφει ακόμη στο ημερολόγιό της: «Όταν έφυγαν οι καλεσμένοι, αργά το απόγευμα, οι οικοδεσπότες μάς ζήτησαν να φυτέψουμε ένα δενδρύλλιο, σε ανάμνηση του γεγονότος. Μετά από 30 και περισσότερα χρόνια, υψώνεται ένα δέντρο περήφανο και σφριγηλό, σύμβολο του στέρεου και άφθαρτου αισθήματος, που μας ένωσε μέσα από τις καταιγίδες και τη θύελλα της ζωής».

Βενιζέλος «Θεός» της Κρήτης

Ο συγγραφέας και βιογράφος του μεγάλου Κρητικού Γιάννης Δ. Μουρέλλος (1886-1963) έγραφε χαρακτηριστικά: «Θυμούμαι αξέχαστα, την οδύνη που δοκίμασα, τότε, σαν είδα στις εφημερίδες τη ληξιαρχική πράξη του γάμου του Εθνάρχη με την Έλενα Σκυλίτση. Ο πόνος μου για τον γάμο του, με κράτησε για μέρες αμίλητο. Πόσο κακό μου έκανε, δεν μπορώ να το περιγράψω! Τον είχα αγιοποιήσει με τη σκέψη και την ψυχή μου. Δεν μπορούσα να τον φανταστώ σύντροφο μιας γυναίκας, όποια κι αν ήταν αυτή, όσο κι αν ήταν ανώτερη και εξαϋλωμένη. Ο Βενιζέλος γαμπρός! Ο Βενιζέλος απασχολημένος με τα του οίκου του! Ε, όχι. Δεν του αναγνώριζα αυτό το δικαίωμα! Δεν όριζε εκείνος τον εαυτό του. Ήταν δικός μας! Ανήκε σ' όλους μας. Στον κάθε αγνό Έλληνα. Στον κάθε αγνό άνθρωπο. Πώς τόλμησε να διαθέσει τον εαυτό του δίχως να μας ρωτήσει; Οι σκέψεις αυτές μ' έκαμαν να μη βιαστώ να τον συγχαρώ..».Ο Γ. Μουρέλλος ικανοποιώντας παράκληση της Έλενας είχε παραλείψει στοιχεία από την βιογραφία του Βενιζέλου, τα οποία όμως ο αδελφός του Μανώλης Μουρέλλος προσθέτει στη δεύτερη έκδοση, βάσει έγγραφης επιθυμίας την οποία ο ίδιος ο συγγραφέας είχε αφήσει.Ο Μουρέλλος εκφράζει το κοινό αίσθημα στην Κρήτη. Βέβαια ως προς το «όποια κι αν ήταν αυτή», δεν είναι απολύτως ειλικρινής. Η Έλενα Σκυλίτση δεν ήταν η πρώτη τυχούσα, δεν ήταν Κρητικιά, στα μάτια δε πολλών Κρητών δεν ήταν καν ακριβώς Ελληνίδα. Και ήταν ζάπλουτη! Όλα αυτά θόλωναν κάπως την αγιοποιημένη εικόνα του μέσου ανθρώπου για τον Βενιζέλο, τον πίκραιναν κάπως που έπαυε να είναι Θεάνθρωπος, δηλαδή και Θεός και ένας από αυτούς.Η Έλενα από την πλευρά της το είχε διαβλέψει: «Η λογική με προειδοποιούσε» γράφει «Θα ανθέξεις την αλλαγή της ζωής; Την αλλαγή του τόπου; Εσύ που γεννήθηκες στη στέρεα θεμελιωμένη Αγγλία, πώς θα αντιδράσεις στην τρικυμισμένη, πολύμορφη Ανατολή; Η καρδιά σου, η ψυχή σου, η σκέψη σου ριζώνουν μεν στην πατρίδα σου, η νοοτροπία σου όμως διαμορφώθηκε σε δυτικό περιβάλλον! (…) Ο Βενιζέλος είναι κάτι περισσότερο από Έλληνας, είναι Κρητικός, και οι Κρητικοί τον αποθεώνουν. Το ίνδαλμά τους τους ανήκει, και η γυναίκα που θα μοιραστεί τη ζωή του θα θεωρείται μια παρείσακτη».Και δεν ήταν μόνο παρείσακτη. Καθώς «δεν επηρεάστηκε από τη ζεστασιά και τον πηγαίο αυθορμητισμό που συνάντησε στην Κρήτη», παρέμεινε «αυστηρή, τυπική και, στα μάτια των πολλών, στεγνή Εγγλέζα». Αυτό γράφει η βιογράφος της Ζωή Μητσοτάκη και συμπληρώνει: «Μια αριστοκράτισσα μοναχοθυγατέρα, εγγλέζικης πουριτανικής ανατροφής. Αναστημένη στο αυστηρό περιβάλλον της Δύσης, που την είχε μάθει να τηρεί στο έπακρο όλα τα κοινωνικά προσχήματα, έχοντας επιπλέον τον απόλυτο έλεγχο ως προς την έκφραση των συναισθημάτων της, εάν και εφόσον αυτά υπήρχαν».

Η ζάμπλουτη Έλενα Σκυλίτση

Η Έλενα Σκυλίτση γεννημένη στο Λονδίνο το 1874,  είναι η μοναχοκόρη της Βιργινίας Σεκιάρη και του Γιάννη Σκυλίτση εμπόρου εγκατεστημένου στην Μεγάλη Βρετανία, που πέθανε νωρίς. Με παππού τον Ζαννή Στεφάνοβικ - Σκυλίτση, Χιώτη που η οικογένειά του ήταν καταγεγραμμένη στο Libro d'oro των ευγενών του νησιού, επιχειρηματία, ο οποίος έφτασε να γίνει από τους σημαντικότερους τραπεζίτες της Κωνσταντινούπολης ήταν μια Ελληνίδα της Διασποράς. Ήδη στα τριάντα πέντε της, ήταν κληρονόμος της πατρικής περιουσίας με τη μητέρα της Βιργινία να συγκαταλέγονται στις 45 πλουσιότερες γυναίκες της Βρετανίας.Έξυπνη, μορφωμένη, πολύγλωσση, απελευθερωμένη, είναι μια δυναμική προσωπικότητα, μια μορφωμένη γυναίκα, με κοινωνική καταξίωση, που είχε γνωριμίες με πρόσωπα υψηλού κύρους και ταξίδευε με άνεση ανά την Ευρώπη.Όταν συναντά το Βενιζέλο συνδέει τη μοίρα της μαζί του. Αυτός χήρος με δυο παιδιά και 10 χρόνια μεγαλύτερος, σε μια δύσκολη καμπή της ζωής του προσπαθεί να πιαστεί από κάπου. Και επιλέγει την Έλενα σαν σανίδα σωτηρίας. Γυρεύει κάτι σίγουρο και αφήνει πίσω του το συναίσθημα. Εκείνος ήθελε νύφη μέσα από τα μεγάλα σαλόνια της Ευρώπης, εκείνη τον καλύτερο Έλληνα γαμπρό.Ο θαυμασμός της για τον Ελευθέριο Βενιζέλο ξεκινάει τον Σεπτέμβριο του 1910 όταν διαβάζει έναν λόγο του περί εσωτερικής πολιτικής, ενώ δύο χρόνια αργότερα τον γνωρίζει και προσωπικά. Τον συναντά το 1912 σε κάποια κοινωνική εκδήλωση, γοητεύεται ιδιαίτερα από την παρουσία του, αλλά εκείνος τότε είχε στο μυαλό του τη διακυβέρνηση της χώρας και την έκβαση των Βαλκανικών πολέμων.Στη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου, η Έλενα συντάσσεται με την Εθνική Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης όπου στέλνει συστηματικά ρούχα, φάρμακα, σκηνές και άλλη βοήθεια. Στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 και την ήττα του Βενιζέλου βρίσκεται με τη μητέρα της στην Ελλάδα. Από το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» παρακολουθεί τις εξελίξεις και ναυλώνει τη θαλαμηγό «Νάρκισσος» με σκοπό να αναχωρήσει από την Ελλάδα. Γνωρίζοντας την έξαψη των πολιτικών παθών, μαζί με πολιτικούς του φίλους πείθουν τον Πρόεδρο να επιβιβαστεί στη θαλαμηγό με προορισμό τη Νίκαια της Γαλλίας. Εκεί, ο Βενιζέλος φιλοξενείται από την κυρία Ζερβουδάκη, μητέρα της αρραβωνιαστικιάς του γιου του, Σοφοκλή, η οποία και του μιλάει για τα αισθήματα της Έλενας.

Ο γάμος και οι σχέσεις με τους υιούς Βενιζέλου

Με την πολιτική η οικογενειακή περιουσία των Βενιζέλων εξανεμίζεται. Κάποιες φορές κατέφευγε σε δάνεια από φίλους για να βγει ο μήνας. Τα επέστρεφε κι ο φαύλος κύκλος συνεχιζόταν. Ένας πλούσιος γάμος παρουσιάζεται ως κάποια λύση. Η δυναμική παρουσία της Έλενας τον γοητεύει ίσως… Εδώ η χώρα χρειάζεται ριζικές λύσεις κι εκείνη θα τον στηρίξει με τον δυναμισμό, την γοητεία του χρήματος και τις ατέλειωτες ισχυρές γνωριμίες της. Η Έλενα ζει στη σκιά του, όπως τιτλοφορεί και το βιβλίο της που συνέγραψε μετά το θάνατό του, «Στη σκιά τού Βενιζέλου», όμως η συνεισφορά της στις ανάγκες του Ελληνικού Κράτους, είναι αμείωτη. Λόγω Βενιζέλου γεννιέται το έμπρακτο ενδιαφέρον της για την Ελλάδα. Παραβλέπει τις επιδερμικές περιπέτειές του με το ωραίο φύλο, υπομένει με αυταπάρνηση την πολυτάραχη ζωή του, μένοντας πάντα ένα βήμα πίσω του. Το σπουδαιότερο όμως είναι η αγάπη που δείχνει στα παιδιά και στα εγγόνια του, παρά τη δική τους άρνηση. Οι σχέσεις της Έλενας Βενιζέλου μαζί τους είναι πάντα δύσκολες, όπως και με τις γυναίκες τους, ήταν «όπως όλες οι οικογένειες» σχολιάζει η βιογράφος της Ζωή Μητσοτάκη. Ο εθνάρχης καλείται να επιστρατεύει τα διπλωματικά του χαρίσματα για να επιτύχει την οικιακή γαλήνη. Οι γιοι του Κυριάκος και Σοφοκλής δεν την αποδέχονται ποτέ. Οι σχέσεις τους βελτιώνονται μετά τον θάνατο του Βενιζέλου το 1936, καθώς το αντικείμενο της αντιμαχόμενης ζήλειας των δύο μερών εκλείπει. Η οικογενειακή ειρήνη επισφραγίζεται με τη γενναιόδωρη απόφαση της Έλενας να τους κληροδοτήσει εν ζωή την τεράστια περιουσία της, δύο μόλις χρόνους μετά, στις 17 Δεκεμβρίου 1938. Η Έλενα Σκυλίτση-Βενιζέλου φεύγει από τη ζωή σε ένα διαμέρισμα ξενοδοχείου στο Παρίσι στις 7 Σεπτεμβρίου του 1959. Ο θάνατός της αναφέρεται δυστυχώς στα «ψιλά» των ελληνικών εφημερίδων.

Πηγές:

1. https://www.nostimonimar-online.com/
2. http://www.mixanitouxronou.gr
3. https://www.kriti24.gr/
4. http://www.elvenizelos.org.gr/
5. «Η κυρία Έλενα Βενιζέλου» της Ζωής Μητσοτάκη, έκδοση του Ιδρύματος Βενιζέλου.
6. «ΑΓΑΠΗΣΕ ΠΟΤΕ;» ή σε δεύτερη έκδοση «ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ - ΟΙ ΑΓΑΠΕΣ ΤΟΥ ΟΙ ΧΑΡΕΣ ΤΟΥ ΟΙ ΟΔΥΝΕΣ ΤΟΥ», του Ιωάννη Μουρέλλου, εκδόσεις ΔΙΦΡΟΣ 1964.

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.