Το στρατόπεδο Νοιενγκάμμε ήταν περίπου 30 χλμ. ΝΑ του Αμβούργου, στη βόρεια όχθη του ποταμού Ελβα. Ήταν το μεγαλύτερο ναζιστικό στρατόπεδο στη Β. Γερμανία. Ιδρύθηκε το 1938. Στα στρατόπεδα έστελναν τα Ες-Ες όσους θεωρούσαν εχθρούς του Ναζισμού. Αυτοί ήταν π.χ. σοσιαλιστές, κομμουνιστές, σοσιαλοδημοκράτες, Μάρτυρες του Ιεχωβά, Εβραίοι, Σίντι και Ρομά, επαίτες, ομοφυλόφιλοι, πόρνες, καταδικασμένοι για ποινικά αδικήματα κτλ. Γενικά θεωρούσαν εχθρούς τους, όλους που δεν ταίριαζαν στη ναζιστική τους ιδεολογία.
Το Σεπτέμβριο του 1939 άρχισε ο Β΄Παγκόσμος Πόλεμος. Όσο πιο πολύ κρατούσε ο πόλεμος τόσο πιο μεγάλη ήταν στη Γερμανία η έλλειψη εργατικών χεριών στις αγροτικές δουλειές και στην πολεμική βιομηχανία. Ένας τρόπος για να καλύψουν τα κενά αυτά ήταν η σύλληψη αντιστασιακών στις κατεχόμενες χώρες και η μεταφορά τους στη Γερμανία. Τους έκλειναν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως και τους υποχρέωναν σε καταναγκαστική εργασία, συνήθως στην πολεμική βιομηχανία.
Στο Νοιενγκάμμε ήταν το κυρίως στρατόπεδο, συντηρούσε όμως ακόμα πάνω από 85 υποστρατόπεδα που ήταν διασκορπισμένα στη ΒΔ Γερμανία.
Από το στρατόπεδο αυτό πέρασαν περίπου 106 000 όμηροι, οι 13 500 ήταν γυναίκες. Το κυρίως στρατόπεδο ήταν ανδρικό, οι γυναίκες ήταν στα υποστρατόπεδα. Οι νεκροί λογαριάζονται γύρω στους 43 000.
Στο Νοιενγκάμμε και στα υποστρατόπεδά του ήταν Έλληνες και Ελληνίδες, Χριστιανοί και Εβραίοι. Η καταγωγή τους ήταν σχεδόν από όλη την Ελλάδα. Οι περισσότεροι ήταν κάτοικοι Αθηνών και Πειραιά. Στη συντριπτική πλειοψηφία τους ήταν άντρες Χριστιανοί, που είχαν φύγει από το Χαΐδάρι στις 25 Μαΐου του 1944 για το Νοιενγκάμμε. Στη Θεσσαλονίκη ανέβηκαν στο τρένο κι άλλοι όμηροι. Έφτασαν στο στρατόπεδο στις 4 Ιουνίου, ήταν συνολικά 850 άντρες Χριστιανοί. Δεν είναι γνωστό πόσοι Έλληνες πέρασαν από αυτό το στρατόπεδο. Υπολογίζονται γύρω στους 1 100. Πάνω από τους μισούς δεν επέζησαν.
Σύμφωνα με το Αρχείο του Μνημείου Νοιενγκάμμε ο πρώτος Έλληνας που έφτασε στο στρατόπεδο ήταν ο Ιωάννης Κουτσουδάκης του Επαμεινώνδα. Είχε γεν. στις 9.3.1908 στο Βάμο της Κρήτης. Το Μάρτιο του 1942 τον είχαν πάει πρώτα στο Νταχάου, όπου τον χρησιμοποίησαν για να κάνουν ιατρικά πειράματα σχετικά με την πάθηση της ελονοσίας. Αρχές Νοεμβρίου του ίδιου έτους τον μετέφεραν στο Νοιενγκάμμε. Πέθανε μετά από τρεις εβδομάδες. Οι τελευταίοι Έλληνες που έφτασαν ήταν το Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1945. Τους είχαν μεταφέρει από άλλα στρατόπεδα της Γερμανίας.
Όταν οι όμηροι έμπαιναν για πρώτη φορά σε ένα στρατόπεδο, έπρεπε να παραδώσουν όλα τους τα προσωπικά πράγματα όπως ρούχα, παπούτσια, ρολόγια, δαχτυλίδια, πορτοφόλια κτλ. στα Ες-Ες. Τα έβαζαν σε σακούλες και τα τοποθετούσαν μετά σε μια ιδιαίτερη αποθήκη.
Το στρατόπεδο απελευθερώθηκε στις 3 Μαΐου του 1945 από το βρετανικό στρατό. Οι Βρετανοί βρήκαν σε διάφορα μέρη χάρτινους φακέλους που περιείχαν ρολόγια, δαχτυλίδια, αλυσίδες κτλ. των ομήρων. Έγιναν προσπάθειες για να βρεθούν οι κάτοχοι. Η έρευνα συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του 1980. Ο,τι έχει απομείνει φυλάγεται σήμερα στο Αρχείο του Αρόλζεν. Από τους Έλληνες είχαν βρεθεί συνολικά 18 φάκελοι. Σήμερα υπάρχουν στο Αρχείο 8. Παραθέτω τα ονόματά τους και τα αντικείμενα που έχουν βρεθεί:
Βαφειάδης Δημήτριος. Καστοριά 1919. Απεβίωσε στις 18.5.1945. Ένα ρολόι τσέπης, ένα δαχτυλίδι με νεκροκεφαλή, μια αλυσίδα για το λαιμό, ένα πάνινο πορτοφόλι και τέσσερα νομίσματα.
https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/194114
Κανάς Γεώργιος. Μ. Ασία 1915, κάτοικος Πειραιά. Απεβίωσε στις 28.11.1944. Ένα κίτρινο δαχτυλίδι γάμου.
https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/192115
Κερασιώτης Ευάγγελος του Αθανασίου. Καβάλα 1925. Ένα ρολόι χεριού.
https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/192754
Κοντογεωργίου Βασίλειος. Βόλος 1917. Ένα ρολόι τσέπης.
https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/192825
Σαγιτανόπουλος Γεώργιος, 1920. Ένα ρολόι χεριού.
https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/193653
Σιμωνίδης ή Συμεωνίδης Θεόφιλος. Καρς 1913, κάτοικος Κιλκίς, δικηγόρος. Απεβ. στις 29.4.1945. Ένα ρολόι τσέπης.
https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/7248251
Τακτικός Χρήστος, 1902. Απεβ. στις 22.4.1945. Ένα κίτρινο δαχτυλίδι γάμου και ένα δαχτυλίδι-σφραγίδα.
https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/192295
Φασουλιώτης Νικόλαος, 1918. Μια κονκάρδα και μια αλυσίδα με καδένα για τον καρπό του χεριού. Στη μια πλευρά της καδένας γράφει: Ενθύμιον Γ... (δυσανάγνωστο) 1926, Κ 14 και στην άλλη Ερρίκος Αθανασίου.
https://digitalcollections.its-arolsen.org/01020903/name/view/192302
Τα αντικείμενα αυτά μπορούν να τα πάρουν οι απόγονοί τους. Για τη διαδικασία που χρειάζεται πρέπει να έρθουν σε επαφή με το Αρχείο.
Η υλική τιμή των αντικειμένων είναι μικρή, η συναισθηματική τους όμως αξία για τους απογόνους είναι πιθανόν πολύ μεγάλη.
Ο Ελληνισμός του Αμβούργου τιμά κάθε Μάιο τη μνήμη των νεκρών, κάνοντας κατάθεση στεφάνου στο κενοτάφιο των Ελλήνων και επιμνημόσυνη δέηση στο χώρο του πρώην στρατοπέδου και νυν μνημείου. Στο Αρχείο του Μνημείου έχουν διασωθεί περίπου 180 ονόματα.
Γίνεται μια προσπάθεια να βρεθούν ποιοι άλλοι Έλληνες ήταν στο στρατόπεδο αυτό. Αν κάποιοι αναγνώστες έχουν πληροφορίες μπορούν να έρθουν, μέσω μέσω του φορέα αυτού του άρθρου, σε επαφή με τον αρθρογράφο.
Από τα Δωδεκάνησα ήταν οι εξής όμηροι στο Νοιενγκάμμε: Αρχύτας Νικόλαος του Παναγιώτη (+), φοιτητής από την Kω, Οικονόμου Ιωάννης του Γεωργίου από την Κάλυμνο, κάτ. Αθηνών, Πολιάς Αναστάσιος του Νικολάου (+) από τη Σύμη και Μπρόκος ή Πρόκος Απόστολος (+) από τη Χάλκη, κάτ. Αθηνών.
Δεν αποκλείεται στο στρατόπεδο να ήταν και Εβραίοι από τη Ρόδο. Επειδή είχαν τότε την ιταλική υπηκοότητα είναι καταγεγραμμένοι στα γερμανικά αρχεία ως Ιταλοί. Η ταυτοποίηση τους είναι δύσκολη.
Η διεύθυνση του Αρχείου:
Arolsen Archives, International Center on Nazi Persecution, Große Allee 5-9,
34454 Bad Arolsen, T.:0049 56916290.
Το αρμόδιο τμήμα για τα αντικείμενα έχει το μέηλ InvestigationTeam6@arolsen-archives.org. Επικοινωνία στα γερμανικά και αγγλικά.
Λουκάς Λυμπερόπουλος
Αμβούργο, Ιούνιος 2023
facebook
youtube
instagram
X
