«Ίσως σήμερα να μας φαίνεται αναπόσπαστο μέρος του ιερού λόφου της Ακρόπολης και να έχει γίνει με τα χρόνια ταυτόσημο της φυσιογνωμίας και της μορφολογίας της πόλης των Αθηνών, αλλά, αν οφείλουμε σε κάποιον τη -σχεδόν- ιδιοφυή διαμόρφωση και χάραξη οδών πρόσβασης των πεζών, τους σπειροειδείς διαδρόμους που οδηγούν στο σημαντικότερο μνημείο της ελληνικής αρχαιότητας, δεν είναι άλλος από τον εμπνευσμένο εικαστικό-αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη»…
Αναφέρεται από την εφημερίδα lifo και το Χρήστο Παρίδη, στο αφιέρωμα για το μεγάλο Χιώτη εικαστικό και αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, κείμενο που αποτελεί και την κύρια πηγή μας.
Με ευλαβική αφοσίωση στο φυσικό τοπίο και τη λαϊκή αρχιτεκτονική, το έργο ανάπλασης του πέριξ του Ιερού Βράχου χώρου, έδωσε στον καλλιτέχνη – δημιουργό την ευκαιρία να πραγματοποιήσει ένα όραμα εικαστικής σύλληψης το οποίο ακόμη και σήμερα παραμένει έργο πνοής και στοχασμού, να αναδεικνύει αφενός τον ιστορικό του χαρακτήρα, χωρίς παράλληλα να θίγεται η αισθητική του σημείου με το πλέον κορυφαίο μνημείο του αρχαίου κόσμου.
Επί υπουργίας Κ. Καραμανλή
Τα τέσσερα χρόνια που κράτησαν οι εργασίες, ο τότε υπουργός Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνος Καραμανλής, συγκεκριμένα από τον Φεβρουάριο του 1954 μέχρι το 1958 που το εγκαινίασε ως πρωθυπουργός πλέον, ξεκινούσε καθημερινά το πρόγραμμά του με επιτόπιες επισκέψεις συνοδεία του αρχιτέκτονα, αρχικά για να πειστεί από τον ίδιο για τις επιλογές του που παρέπεμπαν στην αρμονία και την κλίμακα -αισθητικά θέματα που αντιμάχονταν λυσσαλέα οι μηχανικοί του υπουργείου του- κι αργότερα, όταν πια του παραχώρησε το έργο, στην προσωπική του επιθυμία να κατανοήσει πλήρως το μεγαλεπήβολο σχεδιασμό, που χάρη στη γενναία για την εποχή πολιτική του απόφαση είχε στηρίξει.
Ο Πικιώνης, αφοσιωμένος ευλαβικά στη λαϊκή παράδοση, συγκεντρώνει τους καλύτερους τεχνίτες της Αθήνας, λιθοξόους, κτίστες ή ξυλουργούς. Εφαρμογή αρχών και αισθητικών επιλογών μιας ζωής και της σταδιοδρομίας του εβδομηντάχρονου τότε αρχιτέκτονα, δίνει πολλές μάχες, έναν καθημερινό αγώνα ενάντια στη γραφειοκρατία και την ευθυνοφοβία, για να του παραχωρηθούν όλες οι εγγυήσεις ώστε να ολοκληρώσει το έργο του.
Γεννημένος το 1887 στον Πειραιά από Χιώτες γονείς ευαισθητοποιημένους στην Τέχνη και τον αγώνα της νεότευκτης Ελλάδας για επιβίωση, γαλουχήθηκε με αξίες όπως αγάπη για την πατρίδα και σεβασμό στον ανθρώπινο μόχθο. Στα χρόνια των σπουδών του ως πολιτικού μηχανικού, περνούσε περισσότερες ώρες στις αίθουσες της Σχολής Καλών Τεχνών παρά στα θρανία του Πολυτεχνείου, στο οποίο ανήκε. Εκεί έκανε και μερικούς από τους πιο σημαντικούς του φίλους, όπως ο Τζιόρτζιο ντε Κίρικο, επιδιδόμενος στο πραγματικό του μεράκι που ήταν η ζωγραφική. Έτσι, με μια συστατική επιστολή στο χέρι χτύπησε την πόρτα του Παρθένη και έγινε ο πρώτος, χρονολογικά, μαθητής του. Ο μεγάλος ζωγράφος ήταν που έπεισε και τον πατέρα του το 1908 να τον αφήσει να φύγει για σπουδές ζωγραφικής στο Μόναχο.
Μαθητεία στην Εσπερία
Όταν επιστρέφει ψάχνει για κάθε δυνατό στοιχείο, κοινωνικό, ιστορικό, κλιματολογικό, που να δίνει σημασία στις έρευνες του και τις αισθητικές του αγωνίες γύρω από την ελληνικότητα. Ολοκληρώνει τις αρχιτεκτονικές του σπουδές και περνάει τις ώρες του είτε ζωγραφίζοντας αλά Σεζάν στις όχθες του Κηφισού, είτε σχεδιάζοντας τα σπίτια της Αίγινας. Συνδέεται φιλικά με τους Κόντογλου, Παπαλουκά, Χατζηκυριάκο-Γκίκα, Τσαρούχη, Εγγονόπουλο, Διαμαντόπουλο και το 1923 κτίζει το πρώτο του σπίτι στις Τζιτζιφιές, για το οποίο ο Φώτος Πολίτης γράφει ύμνους. Το 1929 περνάει τρεις μήνες στη Χίο μελετώντας και καταγράφοντας την αρχιτεκτονική της. Με την επιστροφή του στην Αθήνα, αναλαμβάνει και ολοκληρώνει μερικά σημαντικά κτίσματα όπως η οικία Παπαϊωάννου στην οδό Μαρκορά, το περίφημο δημοτικό σχολείο στα Πευκάκια, στον Λυκαβηττό, και το θερινό θέατρο της Μαρίκας Κοτοπούλη στην οδό Χέυδεν, το οποίο βασίζει στις αρχές του αρχαίου και ιαπωνικού θεάτρου και για το οποίο εν μέρει επικρίνεται. Σε συνεργασία με τον ζωγράφο Γεράσιμο Στέρη κάνει τα σκηνικά της πρώτης του παράστασης.
Μόνιμος καθηγητής στο ΕΜΠ
Tο 1930 μονιμοποιείται στην έδρα Διακόσμησης του ΕΜΠ, θέση που διατηρούσε ως έκτακτος καθηγητής ήδη επί μια πενταετία. Φύση στοχαστική και ερευνητική, δεν είναι ο τυπικός δάσκαλος που διδάσκει με προγραμματισμένη ύλη. Αντιθέτως, χρησιμοποιούσε τη σωκρατική μέθοδο της «μαιευτικής», βάζοντας τους μαθητές του να αναζητούν τις λύσεις μέσα στις ίδιες τους τις ιδέες και σκέψεις. Τα μαθήματα αυτά «παραδίδονται» συχνά με ένα καφέ στο χέρι στο προαύλιο της σχολής. Εκείνα τα χρόνια, με προτροπή του συλλόγου «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη», οργανώνει σειρά επισκέψεων σε παραδοσιακούς οικισμούς της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Το 1948, οι μελέτες που προέκυψαν από εκείνες τις εκδρομές στα αρχοντικά της Καστοριάς αλλά και της Ζαγοράς θα βραβεύονταν από την Ακαδημία Αθηνών.
Όταν το 1935 χτίζει το Πειραματικό Σχολείο Θεσσαλονίκης, οραματιζόμενος τον μακεδονικό τύπο, έχει ήδη στραφεί σε μια νέα προσέγγιση της δουλειάς του, τον συνδυασμό εθνικής ταυτότητας και οικουμενικού πνεύματος.
Συχνά κατηγορείται για μορφοκρατία και ρομαντικό τοπικισμό, χωρίς βέβαια ο ίδιος να πτοείται. Παρόλο που όλο και πιο πολύ παραδιδόταν στη βυζαντινο-ανατολική του ταυτότητα, απορρίπτοντας τη δυτική, έκρινε ότι ένα πάντρεμα παραδοσιακής φόρμας και σύγχρονων -επιλεκτικά- εφαρμογών ήταν η ιδανική λύση για μια σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική.
Πεθαίνει το 1968 κι ενώ η πολιτεία όφειλε να προστατεύσει το έργο του, πολλά από τα θαυμάσια επιτεύγματά του η τυπική ελληνική αδιαφορία και αυθαιρεσία τα έχει αφήσει στη μοίρα τους. Η παρακμή και η φθορά είναι εμφανέστατες τόσο στο τουριστικό περίπτερο στον Άγιο Δημήτριο Λουμπαρδιάρη όσο και στο Σχολείο στο Λυκαβηττό.
facebook
youtube
instagram
X
