Ι. ΒΑΡΒΑΚΗΣ: Ο ευεργέτης των δύο πατρίδων

Άπειρες οι πηγές που αναφέρονται στις επίσης άπειρες ευεργεσίες του Ψαριανού Ιωάννη Βαρβάκη, με τα στοιχεία άλλοτε να συγκλίνουν, άλλοτε να αποκλίνουν, αλλά κυρίως, ανάλογα από που προέρχεται η πληροφορία, να «ερίζουν» στο αν η ψυχή του μεγάλου Ψαριανού ήταν δοσμένη στο ένα ή το άλλο έθνος, δηλαδή των Ελλήνων ή των Ρώσων.

Σε κάθε περίπτωση οι δωρεές του στην αυτοκρατορική Ρωσία ξεπέρασαν τα 2.700.0000 ρούβλια, στην επαναστατημένη Ελλάδα τα 4.200.000, ενώ στη φυσική του κληρονόμο, την κόρη του ακίνητη περιουσία αξίας 1.500.000 ρούβλια.

Η ζωή του γνωστή, μυθιστορηματική, περιπετειώδης, όμως ανεξάντλητη σε γεγονότα, θα αποτελεί πάντα πηγή πληροφόρησης για την πολυσχιδή προσωπικότητά του, που είναι αδύνατον να εξαντληθεί σε ένα μόνο αφιέρωμα. Στο blog : https://varvakis.blogspot.com/ μεταξύ πολλών άλλων γίνεται εκτενής αναφορά στις δωρεές του σε Ελλάδα και Ρωσία, ιδίως στην πόλη του Αστραχάν, όπου και μεγαλούργησε. Στην Ελλάδα το Ίδρυμα Βαρβάκη, κραταιό και ενεργό έως σήμερα, δοξάζει πάνω από δύο αιώνες το όνομά του.

«Μαικήνας της Ρωσίας»

Το 1813 ο Τσάρος Αλέξανδρος Α’ τον παρασημοφόρησε με χρυσό μετάλλιο και τον ανακήρυξε «Μαικήνα της Ρωσίας» με την αιτιολογία «για την αδιάσπαστη αφοσίωση και αγάπη προς τον Τσάρο και την Πατρίδα, που εκδηλώθηκε με ιδιαίτερα πλούσιες δωρεές, εις αιώνια ευγνωμοσύνη». Και πώς θα μπορούσε ο Τσάρος να μην τιμήσει έναν άνδρα που ξεπέρασε σε γενναιοδωρία το σύνολο των επιφανών της αυτοκρατορίας του, στην απειλή από την εισβολή του Μεγάλου Ναπολέοντα το 1812; Τα νούμερα είναι αδιάσειστα. Όταν ο Ναπολέων έχοντας εισβάλλει στη Ρωσία έφτασε προ των πυλών της Μόσχας, ο Αλέξανδρος Α’ έστειλε προκήρυξη προς το ρωσικό έθνος (6 Ιουλίου 1812) και το καλούσε σε αγώνα εναντίον του εχθρού. Από την Οδησσό, οι πλούσιοι Έλληνες πρόσφεραν 100.000 ρούβλια ενώ οι πλούσιοι Ρώσοι 94.000 ρούβλια. Ο Βαρβάκης πρόσφερε 1.500.000 ρούβλια!

Πέραν τούτων στην πόλη του Αστραχάν, εκκλησίες, σχολεία, ευαγή γενικά ιδρύματα, έτυχαν της εύνοιας και της γενναιοδωρίας του.

Αλλά και «Μέγας Ευεργέτης του Έθνους»

Το 1824, στο Ναύπλιο, η Βουλή τον ανακήρυξε παμψηφεί «Μέγαν Ευεργέτην του Έθνους... εν μέσω επευφημιών και χειροκροτημάτων», για τις προσφορές του προς το «δυστυχές ρωμαϊκό γένος».

Βέβαια όταν πρότεινε τον Καποδίστρια ως Κυβερνήτη της Ελλάδας, ο πάντα παρορμητικός Αλ. Μαυροκορδάτος, τον κατακεραύνωσε λέγοντας ότι με τα χρήματά του θέλει να «εξαγοράσει» την ηγεσία του Έθνους. Στην ιδιαίτερη πατρίδα του τα Ψαρά έστειλε ασημένιο ομοίωμα του πλοίου του, της «Φριγαδέλας» εκπληρώνοντας το τάμα που είχε κάνει στον άγιο Νικόλαο. Στο ναό του αγίου Νικολάου, πριν την καταστροφή, ο άμβωνας ήταν «ολοσκάλιστος» και «ολόχρυσος. Δίπλα υπήρχαν δύο λάβαρα πάνω σε ξύλο επιχρυσωμένο, το ένα είχε εικόνα του Αγίου Νικολάου και το άλλο της Παναγίας Βρεφοκρατούσας. Ο άμβωνας είχε δύο περιστέρια επιχρυσωμένα με ανοιγμένα τα φτερά για να ακουμπά ο διάκονος το Ευαγγέλιο. Το τέμπλο ήταν επιχρυσωμένο, με πρόσωπα αγγέλων, προφητών, αποστόλων, μαρτύρων, οσίων και άλλων αγίων. Πάνω από την Ωραία Πύλη είχε την θυσία του Αβραάμ. Όλες αυτές οι εικόνες ήσαν επιχρυσωμένες. Όλα αυτά έγιναν με δαπάνη του Ιωάννη Βαρβάκη. «Ο ναός είχε και ιερά άμφια, έξι στολές από στόφα ολόχρυση, λευκή με περιζώνια αργυρά επιχρυσωμένα, άλλες έξι μεταξωτές κόκκινες, έξι πράσινες και έξι παραρδαλές».

Το πλοίο του Βαρβάκη «Φριγαδέλα», ασημένιο του ομοίωμα κοσμούσε τον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου στα Ψαρά

Φυλακισμένος στο Γεντί Κουλέ

Πριν την Ελληνική Επανάσταση, την οποία ενίσχυσε οικονομικά αφειδώς και στην οποία έδωσε το «παρών» και σε πολεμικές επιχειρήσεις, κατά τον Ρωσοτουρκικό πολέμο (1768 – 1774). Διατέλεσε εθελοντικά κυβερνήτης πυροβολικού και συντάχθηκε με τα στρατεύματα της Μεγάλης Αικατερίνης. Ξόδεψε όλη του την περιουσία, αρματώνοντας τα πλοία του με κανόνια αποσκοπώντας στην ναυτική σύγκρουση με τους Οθωμανούς. Έλαβε μέρος με το πλοίο του στη ναυμαχία του Τσεσμέ, αποσπώντας το βαθμό του υπολοχαγού. Ο πόλεμος έληξε, με τη γνωστή συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή στις 21 Ιουλίου του 1774 αλλά ο Βαρβάκης δεν επέστρεψε στα Ψαρά. Ενώ ήταν επικηρυγμένος από τους Οθωμανούς, ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη και ενώ διαπραγματεύονταν την πώληση ενός τρικάταρτου πλοίου, συνελήφθη για να καταλήξει κρατούμενος στην διαβόητη φυλακή του Γεντί Κουλέ ή Επταπύργιο. Ο πληρεξούσιος πρεσβευτής της Ρωσίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, πρίγκιπας Νικολάι Βασίλεβιτς Ρέπνιν, ενορχηστρωτής της συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή και αργότερα του Ιασίου (1791), οργάνωσε με δωροδοκία την απελευθέρωσή του εφοδιάζοντάς τον με ταξιδιωτικά έγγραφα ώστε να αποδράσει στη Ρωσία. Από εκεί ξεκινά τη μεγαλειώδη πορεία του, καθιστάμενος ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στην Ευρώπη, ανακαλύπτοντας και διακινώντας το «μαύρο χρυσό» της εποχής, το χαβιάρι.

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.