Η τσαμπούνα κρατά ζωντανό τον Άγιο Γιώργη

Ο ήχος της διαπεραστικός, διαφορετικός από εκείνους στους οποίους έχει συνηθίσει το σύγχρονο αυτί μας. Η τσαμπούνα στον Άγιο Γιώργη είναι συνυφασμένη με την ιστορία του χωριού. Στους ήχους και στις νότες της, μεγάλωσαν γενιές και γενιές περνώντας τις χαρούμενες και τις λυπητερές τους ώρες.

Για κάποια περίοδο η τσαμπούνα απειλούνταν να παραμείνει στη λήθη. Οι παλιοί είχαν φύγει χωρίς να διδάξουν τους νεότερους και ο δεσμός των ανθρώπων με το μουσικό όργανο κόντευε να σπάσει. Σε αυτό το σημείο καμπής ήρθε ο επαναπατρισμός των ξενιτεμένων που ήξεραν και μεταλαμπάδευσαν με ευχαρίστηση τη γνώση. Η πρωτοβουλία ξεκίνησε από τον Πολιτιστικός Σύλλογο του χωριού και πλέον περίπου δέκα παιδιά μαθαίνουν να παίζουν την τσαμπούνα και το τουμπί, σηκώνοντας στις πλάτες τους και το φορτίο και την ευθύνη για τη συνέχιση της παράδοσης.

Η τσαμπούνα, ένα όνομα, μια ιστορία

Η τσαμπούνα ή άσκαυλος είναι μουσικό όργανο το οποίο ανήκει στην κατηγορία των πνευστών. Η τσαμπούνα παρουσιάστηκε στην αρχαία Ελλάδα το 5ο π.Χ αιώνα και σε κάθε μέρος της Ελλάδας έχει και διαφορετική ονομασία αλλού ονομάζεται τσαμπούνα, στην Βόρειο Ελλάδα γκάιντα, αλλού πίπιζα, στην Κρήτη ασκομαντούρα και εμείς εδώ στη Χίο την αποκαλούμε τσαμπούνα. Η τσαμπούνα ήρθε στα νησιά μας από την Μικρά Ασία στον 10-20μ.Χ αιώνα και είναι το πιο παλιό μουσικό όργανο των βοσκών.

Τα μαθήματα και ο Σύλλογος

Κάθε Δευτέρα βράδυ με πρωτοβουλία και οργάνωση του Μορφωτικού Συλλόγου Αγ. Γεωργίου, πραγματοποιούνται τα μαθήματα της τσαμπούνας στο Δημοτικό Σχολείο το χωριού. Η πρόεδρος του Συλλόγου Μ. Ψύλλου αναφέρθηκε στις δραστηριότητες του Συλλόγου και τα εργαστήρια του. Υπάρχουν τα χορευτικά τμήματα για παιδιά και για ενηλίκους και τα τμήματα εκμάθησης της τσαμπούνας, τα οποία παρακολουθούν τέσσερα παιδιά. "Πριν από λίγα χρόνια, δεν υπήρχε κάποιος που να ξέρει τσαμπούνα, ο τελευταίος οργανοπαίκτης είχε πεθάνει. Ήρθε ο κ. Καληπέτης από την Αυστραλία και με αυτή την ευκαιρία, μέσω του Συλλόγου ξεκινήσαμε να μαθαίνουν τα παιδιά" εξηγεί η κ. Ψύλλου συμπληρώνοντας, "Από τότε που κτίστηκε το χωριό υπήρχε και η τσαμπούνα.  Γι αυτό και είναι πρώτιστο για μας να διατηρήσουμε την παράδοση. Ο Αγ. Γιώργης είναι το μοναδικό χωριό που κάποιος μπορεί να μάθει τσαμπούνα".

Από μαθητής δάσκαλος

Ξεκίνησε ως μαθητής , με την τσαμπούνα κι από τότε συνεχίζει ακάθεκτος. Εκπαιδευτικός  στο επάγγελμα, δεν άργησε να γίνει και δάσκαλος αυτού του μουσικού οργάνου, μεταφέροντας τη γνώση και την τεχνική της τσαμπούνας στις νεώτερες γενιές. Ο Κ. Τσόφλιας "Εδώ και ενάμιση χρόνο έχουμε ξεκινήσει με δυο παιδιά κι ήρθαν κι άλλα δυο, θεωρώ ότι σε έξι μήνες θα είναι έτοιμοι θα μπορούν να παίξουν" λέει χαρακτηριστικά στον "π" . "Η θέληση μου είναι να μεταλαμπαδέψω γνώσεις. Αυτό το κληρονόμησα κι από τον δάσκαλο μου τον Κ. Καληπέτη που ήθελε να μας μεταφέρει τις γνώσεις του κι αυτό το ένοιωθα και θέλω να το κάνω κι εγώ".

Χειροποίητες οι τσαμπούνες

Ο ίδιος δίπλα στον κ. Καληπέτης έμαθε να φτιάχνει τσαμπούνες και τουμπιά.  Όσο απαιτητική είναι η τσαμπούνα στον ήχο της τόσο απαιτητική είναι και στην κατασκευή της. Όπως εξήγησαν στον "π" δάσκαλος και μαθητής: η τσαμπούνα αποτελείται από πέντε μέρη : την άφουκλα, που είναι ο κορμός της τσαμπούνας και είναι από ξύλο, από τις μπιμπικομάνες, που είναι από καλάμι, από τα μπιμπίκια που δίνουν τον ήχο και είναι κι αυτά από καλάμι, το κέρατο του ταύρου, που μπαίνει στην άκρη της τσαμπούνας για να δώσει πιο γλυκό ήχο και τελευταία το ασκί που είναι από δέρμα κατσικιού ή αρνιού και αποτελεί το σημαντικότερο μέρος της τσαμπούνας. Το δέρμα του κατσικιού είναι πιο ανθεκτικό με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.

Ο δάσκαλος

Από την Αυστραλία επιστρέφοντας στο χωριό του ο Κ. Καληπέτης μετά από παράκληση του συλλόγου ξεκίνησε να μαθαίνει τους μικρότερους τσαμπούνα. Ακόμη και σήμερα είναι κοντά στον Σύλλογο και πραγματικά ευχαριστιέται βλέποντας όλα αυτά τα νέα παιδιά να παίζουν και να μαθαίνουν τσαμπούνα. "Θυμάμαι στα παιδικά μου χρόνια γιατί από 13 χρόνων παίζω τσαμπούνα, ακόμη και στη Μόστρα το έλε, έλε που φωνάζουν οι Θυμιανούσοι, σημαίνει ελευθερία αλλά επειδή ήταν σκλαβωμένοι στους Τούρκους δεν μπορούσαν αν το πουν και φώναζαν έλε. Στα παιδικά μου χρόνια ήμασταν πέντε τσαμπούνες μέσα στο χωριό. "

Και το τουμπί

Άλλο ένα παραδοσιακό όργανο κι αυτό χειροποίητο είναι το τουμπί. Στο τουμπί τεντώνουν τα δέρματα στις δύο κυκλικές βάσεις, είτε με το γνωστό τρόπο, δηλαδή με το σχοινί, είτε καρφώνοντάς τα πάνω στον κυλινδρικό σκελετό.

Επίσης, στις δύο δερμάτινες επιφάνειες τεντώνουν, διαμετρικά, απ’ έξω δυο εντέρινες χορδές.

Χτυπιέται πάντα στη μια δερμάτινη επιφάνεια, με τα χέρια (παλάμες και δάχτυλα) ή με δύο μικρά ξύλα, τα τουμπόξυλα.

Ο τουμπακάρης, με τη βοήθεια του τουμπόξυλου, που στη μια του άκρη έχει συχνά μια τριγωνική εγκοπή, τεζάρει το σχοινί του οργάνου ή «κουρντίζει το τουμπί», όπως λένε οι νεώτεροι.Κι αυτό έχει ασκί και ξύλο γύρω- γύρω.

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.