Ο Ανάβατος είναι ένας ιστορικός οικισμός μοναδικής ομορφιάς κυρίως λόγω της πολεοδομικής συγκρότησης και της αρχιτεκτονικής του, οι οποίες προσαρμόζονται τέλεια στο υποβλητικό περιβάλλον τους. Κτισμένος επάνω σε κωνικό βράχο στο κέντρο της Χίου, ο οικισμός διαμορφώθηκε προοδευτικά. Ιδρύθηκε πιθανόν κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο (11ο αιώνα) και η πολεοδομική ανάπτυξή του κορυφώθηκε τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας. Με βάση τα νομίσματα που βρέθηκαν κατά τις πρόσφατες ανασκαφές, η αρχική εγκατάσταση στον Ανάβατο προσδιορίζεται στην πρωτοβυζαντινή περίοδο.
Ο Ανάβατος συγκροτείται από τρία τμήματα με διαφορετικά πολεοδομικά και αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά: την Ακρόπολη (Κάστρο) στη νότια κορυφή του βράχου, το εκτός των τειχών Μεσοχώρι ή παλιό χωριό που απλώνεται στην ανατολική πλαγιά του και το Νέο Χωριό στο χαμηλότερο και βορειότερο τμήμα του.
Η χιώτικη… Ακρόπολη
Η ερειπωμένη Ακρόπολη είναι το αρχαιότερο και σημαντικότερο τμήμα του οικισμού. Καταστράφηκε κατά τη μεγάλη σφαγή του 1822, όταν αλώθηκε και πυρπολήθηκε από τα οθωμανικά στρατεύματα. Αυτό το εντός των τειχών τμήμα καλύπτει έκταση περίπου 4 στρεμμάτων. Τα κτίρια που ξεχωρίζουν σήμερα, λόγω της αναστήλωσής τους, είναι η δίκλιτη βασιλική του Ταξιάρχη και το λεγόμενο Τριώροφο, το οποίο είχε λιοτρίβι στο ισόγειο, δεξαμενή και σχολείο στον όροφο και στην κορυφή το ναό της Παναγιάς των Εισοδίων.
Το Μεσοχώρι με τον ασβεστόλιθο και την άμμο
Το δεύτερο τμήμα του οικισμού είναι το εκτός των τειχών Μεσοχώρι ή παλιό χωριό, το οποίο άρχισε να αναπτύσσεται περί το τέλος της Γενουατοκρατίας (1346-1566), ήκμασε κατά τον 18ο αιώνα, δέχθηκε μεγάλο πλήγμα το 1822 και εγκαταλείφθηκε μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1881. Το Μεσοχώρι καλύπτει έκταση περίπου 6,50 στρεμμάτων και διασχίζεται από δύο σχεδόν παράλληλους άξονες στην κατεύθυνση βορρά – νότου. Τα περισσότερα κτίρια του ανήκουν σε ιδιώτες, ήταν σπίτια και, παρά τις δυσκολίες, αρκετά διατηρούνται ακόμη σε καλή σχετικώς κατάσταση. Εδώ ο πολεοδομικός ιστός διαγράφεται πιο καθαρά, μολονότι λιθοσωροί ερειπωμένων κτιρίων είναι εγκατεσπαρμένοι στον ελεύθερο χώρο.
O κυρίως οικισμός εγκαταλείφθηκε οριστικά μετά τον σεισμό του 1881 και οι εναπομείναντες κάτοικοί του εγκαταστάθηκαν στα κράσπεδα του λόφου, στο κατώτερο τμήμα του Αναβάτου.
Το Μεσοχώρι συγκροτείται από συμπαγείς ομάδες παρόμοιων σπιτιών σε ποικίλους συνδυασμούς. Τα σπίτια είναι ορθογώνιες πρισματικές μονάδες με δώμα διαμορφωμένο επάνω σε κυλινδρικό θόλο. Στο εσωτερικό τους είχαν ξύλινο πατάρι και πέτρινο κλιμακοστάσιο. Ο όροφος στέγαζε την οικογένεια και το ισόγειο λειτουργούσε ως αποθηκευτικός χώρος ή ως στάβλος. Τα σπίτια έχουν στενές πόρτες, λίγα μικρά παράθυρα στον όροφο και ελάχιστους υπαίθριους χώρους. Το υλικό κατασκευής είναι ο τοπικός ασβεστόλιθος και για κονίαμα χρησιμοποιείται αργιλόχωμα με μικρή περιεκτικότητα σε ασβέστη και άμμο.
Το νέο χωριό
Στο τρίτο και λιγότερο σημαντικό τμήμα του Αναβάτου, το Νέο Χωριό, είχαν εγκατασταθεί οι εναπομείναντες κάτοικοι του Μεσοχωρίου μετά τον σεισμό του 1881. Ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας αυτού του τμήματος είναι πολύ διαφορετικός. Τα σπίτια είναι μεγαλύτερα, διώροφα με κεραμοσκεπή και τοίχους ασβεστωμένους εξωτερικά. Διατηρούν μεταξύ τους αποστάσεις και έχουν αυλές. Το 1991 το νέο χωριό είχε 39 κατοίκους και σήμερα μόνον έναν.
ΑΝΑΒΑΤΟΣ 2018 | Η ΚΡΙΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
ΜΕΤΑ ΑΠΟ 30 ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΕΩΝ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΝΑΒΑΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΚΑΡΔΙΩΤΙΚΗ
Παρά την τριακονταετή προσπάθεια για την αποκατάσταση και ανάδειξή του, ο Ανάβατος σήμερα διατρέχει τον κίνδυνο ολικής ερείπωσης. Η εικόνα της πολυετούς εγκατάλειψης συγκλονίζει τους σημερινούς επισκέπτες του. Από μακριά βέβαια ο ιστορικός αυτός οικισμός παραμένει ακόμη ένα δημιούργημα ανθρώπων και φύσης μοναδικό, το οποίο θα έπρεπε να ανήκει στα κορυφαία και διεθνούς ακτινοβολίας αξιοθέατα της Χίου.
Από κοντά όμως η κατάσταση είναι αποκαρδιωτική.
ΑΝΑΒΑΤΟΣ 2018 | Η διαδικασία κατάρρευσης φαίνεται καθαρά στην περίπτωση του Κάστρου.
Αρκετά σπίτια στο Μεσοχώρι διατηρούνται σε καλή σχετικώς κατάσταση, αλλά εύλογα διερωτάται κανείς για πόσο ακόμη. Η κατάρρευση των κτισμάτων του παλιού χωριού, τα οποία θα μπορούσαν εύκολα να αποκατασταθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν, δεν είναι το μόνο πρόβλημα.
Εξίσου σοβαρός κίνδυνος σ’ έναν ακατοίκητο οικισμό είναι οι αυξανόμενοι λιθοσωροί των ερειπωμένων κτιρίων του να απομακρύνονται από αυτά ως μπάζα ή ως υλικό για οικοδομικές εργασίες σε άλλα κτίρια.
Ενδεχόμενη ερειπίωση του Μεσοχωρίου είναι προφανές ότι θα έδινε τη χαριστική βολή στο όραμα της ανάδειξης του Αναβάτου σε προνομιακό προορισμό. Εξάλλου, μεσαιωνικούς οικισμούς-φαντάσματα ιδιαιτέρου κάλλους διαθέτουν πολλές χώρες της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και των Βαλκανίων.
Με παρόμοιο τρόπο εξελίσσεται πλέον η κατάσταση και σε κτίσματα του Μεσοχωρίου.
Σε διεθνές ρεπορτάζ του 2015 με τίτλο «Urban Ghosts», περιλαμβανόταν δυστυχώς και ο Ανάβατος.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ερειπωμένοι μεσαιωνικοί οικισμοί γοήτευαν και συνεχίζουν να γοητεύουν τους ρομαντικούς περιηγητές, τους φυσιολάτρες και τους καλλιτέχνες. Εξίσου βέβαιο είναι ότι η πλειοψηφία των ειδικών και των αρμοδίων φορέων που ενδιαφέρονται για τη διάσωσή τους προσπαθούν να διευκολύνουν την επανάχρησή τους με οικονομικά και άλλα κίνητρα» αναφέρει στον «π» η Καθηγήτρια του Παν. Αθηνών Ε. Φεσσά – Εμμανουήλ.
Τελευταία προσπάθεια. Θα αποδώσει;
Με την Ελληνική Αρχιτεκτονική Εταιρεία να κρούει καμπανάκι κινδύνου για το μέλλον του Αναβάτου η συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων για να δώσουν λύση σε ένα πρόβλημα ετών, αποτελεί πλέον μονόδρομο.
Μοναδική ενθαρρυντική είδηση αποτελεί η κοινή σύσκεψη Περιφέρειας και Αρχαιολογίας με σκοπό το συντονισμό των δράσεών τους ώστε το έργο της αναστήλωσης να ολοκληρωθεί στην παρούσα προγραμματική περίοδο.
Σε προ ημερών συνάντησή τους οι δύο πλευρές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να προωθηθεί άμεσα η ολοκλήρωση του έργου μέσα στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο. Σύμφωνα με την Αρχαιολογία προέχει η ολοκλήρωση του οχυρωμένου οικισμού, η αποκατάσταση των τειχών καθώς και των δύο εκκλησιών της καστροπολιτείας, τα οποία εδώ και χρόνια παραμένουν ως ημιτελή έργα από προηγούμενες προγραμματικές περιόδους.
Η εκτίμηση της Εφορείας Αρχαιοτήτων είναι ότι για να ολοκληρωθούν οι εργασίες θα απαιτηθούν περί τις 700.000 ευρώ, χρήματα που θα πρέπει να αναζητηθούν είτε μέσω του ΕΣΠΑ, είτε μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.
ΤΑ ΠΑΧΥΛΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΗΜΙΤΕΛΗ ΕΡΓΑ
Δεκάδες χιλιάδες κονδυλίων ξοδεύτηκαν από το 1997 μέχρι και σήμερα χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Άποψη του Αναβάτου το 1989 λίγο πριν ξεκινήσουν τα έργα από την Αρχαιολογία.
Τα έργα της περιόδου 1997-2008 για την αποκατάσταση και ανάδειξη του Αναβάτου συνδέονται με χρηματοδοτήσεις δύο Κοινοτικών Προγραμμάτων Στήριξης (Κ.Π.Σ.)
1997- 2001 | Εργασίες επικεντρωμένες στην Ακρόπολη
Η πρώτη Προγραμματική Σύμβαση Φορέων για την «Αποκατάσταση και ανάδειξη του Αναβάτου» υπογράφτηκε μεταξύ των πέντε κυρίων του έργου που ήταν τα Υπουργεία Πολιτισμού και Αιγαίου, το Τ.Α.Π.Α., η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χίου και ο Δήμος Ομηρούπολης και του φορέα υλοποίησής του που ήταν η ΔΕΠΟΣ (Δημόσια Επιχείρηση Πολεοδομίας και Στέγασης ΑΕ). Το έργο διευθυνόταν από δύο επιτροπές υπό την προεδρία του Δημάρχου Ομηρούπολης, την Επιστημονική και την Επιτροπή εκπροσώπων των φορέων. Οι αναστηλωτικές και ανασκαφικές εργασίες επικεντρώθηκαν στην Ακρόπολη.
Δυστυχώς, εκτός από την αναστήλωση του Ναού του Ταξιάρχη και του Τριώροφου, το ανασκαφικό έργο στο Κάστρο, λίγους καθαρισμούς και στερεώσεις, τα πρακτικά αποτελέσματα της τεράστιας αυτής προσπάθειας υπήρξαν πενιχρά. Βασικοί λόγοι της αναποτελεσματικότητας ήταν τα προβλήματα διαχείρισης και συνεννόησης των φορέων σε προτάσεις πολιτιστικού περιεχομένου, χρήσεων και απαλλοτριώσεων, σε συνδυασμό με τις πολιτικές και θεσμικές αλλαγές. Το ιστορικό αυτού του έργου και των δυσκολιών του παρουσιάζεται με αντικειμενικότητα σε δημοσίευση του Γιώργου Σαρηγιάννη, προέδρου της Επιστημονικής Επιτροπής και καθηγητή της πολεοδομίας στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
2005- 2008 | Εργασίες στο Μεσοχώρι και εν μέρει στο Νέο Χωριό
Το 2005 το έργο «Αποκατάσταση και Ανάδειξη του Μεσαιωνικού Οικισμού Αναβάτου Χίου – Το τμήμα εκτός Κάστρου (Μεσοχώρι)» εντάχθηκε στο Γ΄ Κοινοτικό Πρόγραμμα Στήριξης με χρηματοδότηση από το Π.Ε.Π. Βορείου Αιγαίου. Φορέας υλοποίησης του έργου ήταν το Ταμείο Διαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων (Τ.Δ.Π.Ε.Α.Ε.), ΝΠΙΔ που ιδρύθηκε το 1992 και καταργήθηκε το 2012. Παράλληλα, ορίστηκε πενταμελής Επιστημονική Επιτροπή παρακολούθησης και επίβλεψης του έργου, με πρόεδρο την αρχαιολόγο Αριστέα Καββαδία, Διευθύντρια της 3ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, και μέλη αρμόδιους υπηρεσιακούς παράγοντες του Υπουργείου Πολιτισμού και τον βυζαντινολόγο καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλαο Γκιολέ. Στο εγκεκριμένο Τεχνικό Δελτίο του έργου προβλέπονταν εργασίες συντήρησης, αναστήλωσης και καθαρισμών επικεντρωμένες στο Μεσοχώρι, καθώς και απαλλοτριώσεις κτισμάτων με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενός ανοικτού αρχαιολογικού χώρου ως πυρήνα πολιτιστικών, αρχαιολογικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Οι εργασίες άρχισαν το 2006 και τελείωσαν το 2008.
Το Διεθνές Συνέδριο
Στα πλαίσια της τρίτης φάσης του έργου διοργανώθηκε το 2008 το Διεθνές Συνέδριο της Χίου με θέμα «Η Οχυρωματική Αρχιτεκτονική στο Αιγαίο και ο Μεσαιωνικός Οικισμός Αναβάτου». Μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής ήταν επώνυμοι καθηγητές Πανεπιστημίων. Στο συνέδριο έγιναν σημαντικές εισηγήσεις για τις μεθόδους επεμβάσεων σε ιστορικούς οικισμούς. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εισήγηση του διακεκριμένου καθηγητή του Πολυτεχνείου Θεοδόση Τάσιου με αντικείμενο τον «αξιολογικό προβληματισμό κατά τις επεμβάσεις σε ιστορικούς οικισμούς».
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΞΕΚΙΝΑ ΑΠΟ ΤΟ 1962 ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
Ο ρόλος και οι προτάσεις της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρείας.
Ο οικισμός του Αναβάτου κηρύχθηκε αρχαιολογικός χώρος το 1962 από το Υπουργείο Προεδρίας της Κυβερνήσεως.
Το 1988, με ΠΔ του ΥΠΕΧΩΔΕ, καθορίστηκαν οι όροι δόμησης που ισχύουν σε όλους τους παραδοσιακούς οικισμούς της Χίου. Το Διάταγμα αυτό κρίθηκε ακατάλληλο για την προστασία του Αναβάτου, ο οποίος είχε την ιδιότητα του αρχαιολογικού τόπου.
Γι’ αυτό και κινήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 η διαδικασία για την αντικατάσταση του γενικού Διατάγματος με ένα ειδικό Διάταγμα, πράγμα το οποίο οδήγησε στην αναστολή των οικοδομικών εργασιών. Όμως η διαδικασία αυτή δεν ολοκληρώθηκε.
Η Ελληνική Αρχιτεκτονική Εταιρεία, στα πλαίσια του ενδιαφέροντός της για την αρχιτεκτονική κληρονομιά Ελλάδας ως ενός από τους καταστατικούς στόχους της, έχει ασχοληθεί από το 1985 με το θέμα του Αναβάτου.
Στα πρότυπα των μεσαιωνικών οικισμών
Όπως ανέφερε στον «π» η Ιστορικός της Αρχιτεκτονικής, ομότιμη καθηγήτρια του Παν. Αθήνων Ε. Φεσσά- Εμμανουήλ και μέλος της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρείας, το σχέδιο προέταξε την ανάγκη διάσωσης και ανάδειξής του με πρότυπο αξιόλογα δείγματα κατοικημένων μεσαιωνικών οικισμών στην Ευρώπη.
Σε αυτούς τους προστατευόμενους και διεθνούς ακτινοβολίας οικισμούς κάποιοι ασχολούνται με πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, κάποιοι άλλοι με τουρισμό και εμπόριο αυστηρών προδιαγραφών, ορισμένοι με την οικοτεχνία-βιοτεχνία και άλλοι με τη διοίκηση.
Στην Ευρώπη οι αξιόλογοι μεσαιωνικοί οικισμοί όχι μόνο δεν εγκαταλείφθηκαν αλλά κατοικούνται και έχουν εμπορική δραστηριότητα.
«Πρόκειται για οικισμούς – μουσεία που λειτουργούν φυσιολογικά συμβάλλοντας και στην οικονομική ανάπτυξη των περιοχών τους, χωρίς εκφυλιστικά φαινόμενα τύπου «Μυκόνου» ή «Σαντορίνης». Και αυτό επειδή εκεί λύθηκαν με επάρκεια και ρεαλισμό τα προβλήματα που ταλανίζουν τους αντίστοιχους οικισμούς της Ελλάδας, δηλαδή προβλήματα επιστημονικά, διοικητικά, τεχνικά, οικονομικά και κτηματολογίου», ανέφερε η κα. Φεσσά στον «π».
Για την πραγμάτωση αυτού του οράματος η Εταιρεία θεωρούσε και συνεχίζει να θεωρεί αναγκαία τα εξής:
- Να διαφυλαχθεί και να αποκατασταθεί ο πολεοδομικός ιστός του Αναβάτου.
- Να προστατευθεί και να αναδειχθεί ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας του.
- Να διερευνηθούν οι δυνατότητες πολιτισμικών δραστηριοτήτων και κατοίκησης που να διασφαλίζουν τη διατήρηση και συντήρηση των κτισμάτων.
- Να προβλεφθούν οι αναγκαίες για τις δραστηριότητες αυτές υποδομές, χωρίς να θίγεται ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας του οικισμού.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν, παρά την υπεραισιοδοξία και τον έντονα παρεμβατικό χαρακτήρα τους, οι προτάσεις του Α´ βραβείου του Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού, το οποίο κέρδισε η ομάδα των αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων καθηγητών του Πολυτεχνείου της Αθήνας Κώστα Μωραϊτη, Δημήτρη Φιλιππίδη και Θόδωρου Πάνζαρη.
Οι μέχρι σήμερα προτάσεις της έχουν προσκρούσει στον κρατικό παρεμβατισμό και στη στάση της Αρχαιολογίας.
Με απώτερο στόχο την αποφυγή της μετατροπής του Αναβάτου σε οικισμό φάντασμα, αλλά και την αποτροπή της υποβάθμισής του από οικοδομικές αυθαιρεσίες, οι βραβευθέντες πρότειναν μεταξύ άλλων τα εξής:
- Διαχωρισμό του Αναβάτου σε τέσσερις ζώνες προκειμένου να καθοριστούν ο τρόπος παρέμβασης σε αυτές και οι χρήσεις τους·
- Συνέργεια του δημόσιου τομέα και της τοπικής αυτοδιοίκησης με τον ιδιωτικό τομέα για την ανάπτυξη εκπαιδευτικού τουρισμού που θα μπορούσε να ενταχθεί σε Κοινοτικό Πρόγραμμα Στήριξης·
- Επανάχρηση επιλεγμένων ιδιοκτησιών στο Μεσοχώρι και στο νέο χωριό για εκπαιδευτικές, σεμιναριακές και συνεδριακές δραστηριότητες, για τη δημιουργία τριων μουσείων, ενός Κέντρου αναστηλωτών-συντηρητών, Εργαστηρίων κατεργασίας και συντήρησης πέτρας και για ξενώνες·
- Αποκατάσταση του δικτύου πεζοδρόμων με διαμόρφωση χώρων στάσεων με ωραία θέα· και
- Κατασκευή των απαραίτητων δικτύων υποδομής.
Η ΩΡΑ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΠΡΟΣΟΧΗ
Ρεαλισμός και αξιοποίηση της επιστημονικής εμπειρίας κόντρα στην εγκατάλειψη.
Στην οικονομικά χειμαζόμενη χώρα μας το πολύπλοκο πρόβλημα της διάσωσης και ανάδειξης του Αναβάτου χρειάζεται να επαναπροσεγγιστεί με ρεαλισμό, αλλά και με δημιουργική αξιοποίηση της εμπειρίας του παρελθόντος.
Η Ελληνική Αρχιτεκτονική Εταιρεία θεωρεί ρεαλιστικές τις απόψεις και προτάσεις δύο ειδικών επιστημόνων οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά στο έργο της περιόδου 1997-2001. Πρόκειται για τον πρόεδρο της Επιστημονικής Επιτροπής Γιώργο Σαρηγιάννη, καθηγητή της πολεοδομίας στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και τον αρχιτέκτονα-αναστηλωτή Απόστολο Εξαδάκτυλο, ο οποίος διετέλεσε εργοταξιάρχης στο Κάστρο του Αναβάτου τη διετία 1997-1999.
Οποιαδήποτε απόφαση και αν παρθεί πρέπει να εξασφαλίζεται η ζωή στον Ανάβατο.
Η επιστημονική, πολεοδομική και κοινωνική άποψη του Γ. Σαρηγιάννη για τον Ανάβατο συνοψίζεται στα όσα είχε δηλώσει ήδη από τις αρχές του 2000: «Μπορεί και πρέπει να αναβιώσει ο οικισμός στο σύνολό του εκτός της Ακρόπολης, με τους πιο αυστηρούς όρους, την αυστηρή καθοδήγηση και τον έλεγχο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Το παράδειγμα των ευρωπαϊκών μεσαιωνικών πόλεων και οικισμών είναι και σαφές και γνωστό. Τα τεχνικά προβλήματα δικτύων κ.ά. είναι λυμένα σε κάθε περίπτωση και ο Ανάβατος δεν είναι από τις δυσκολότερες». Υποστήριζε επίσης τον καθορισμό ζώνης προστασίας 800 μέτρων γύρω από τον οικισμό.
Παρόμοιες είναι και οι απόψεις του Α. Εξαδάκτυλου: «Με οποιαδήποτε πρόταση θα πρέπει να εξασφαλίζεται ζωή στον τόπο. Να μη μεταβληθεί ο Ανάβατος σ’ ένα νεκρό μουσείο, που θα απαιτεί συνεχείς επιχορηγήσεις για να συντηρείται, αλλά σ’ ένα ζωντανό χωριό με το λιγότερο δυνατό κόστος για την πολιτεία».
Οι προτάσεις της Ε.Α.Ε. αφορούν σε προϋποθέσεις για τη σωστή αναβίωση και ανάδειξη του Αναβάτου και σε θέματα άμεσης προτεραιότητας.
Το χωριό δεν θα πρέπει να είναι ένας νεκρός οικισμός αλλά ζωντανό χωριό με το λιγότερο δυνατό κόστος για την πολιτεία.
« Το σχέδιο αναβίωσής του είναι σκόπιμο να ξεκινά από το σύνολο, δηλαδή τον οικισμό με την ευρύτερη περιοχή του, για να προχωρήσει στα επιμέρους, δηλαδή στα κτίρια και τις χρήσεις τους, στους κοινόχρηστους χώρους, στις υποδομές και στα υπόγεια δίκτυα.
Θεωρούμε, επομένως, πολύ βασικό το να υπάρξει Ρυθμιστικό Σχέδιο του Οικισμού και να κατοχυρωθεί νομοθετικά. Η σύνταξη αυτού του σχεδίου μπορεί να γίνει σύντομα, αρκεί να αξιοποιηθούν το επιστημονικό έργο, η νομοπαρασκευαστική δουλειά και η εμπειρία των τελευταίων τριάντα χρόνων.
Ο φορέας για την αναδημιουργία ενός ζωντανού οικισμού – μουσείου, τη λειτουργία και τη συντήρησή του είναι σκόπιμο να επιλεγεί με διάλογο.
Η ενημέρωση των κατοίκων της Χίου και ειδικότερα εκείνων που έχουν ιδιοκτησίες στον Ανάβατο, κρίνεται απαραίτητη. Και αυτό γιατί οι απόψεις των ειδικών περί του τι είναι επιστημονικά, αισθητικά ή κατασκευαστικά σωστό δεν γίνονται εύκολα κατανοητές και αποδεκτές. Με σεμινάρια και φυλλάδιο οδηγιών που θα περιελάμβανε σχέδια και φωτογραφίες, θα μπορούσαν να κατανοήσουν οι τεχνικοί των έργων, αλλά και οι ιδιοκτήτες του οικισμού το τι είναι σωστό και τι όχι. Για τον σκοπό αυτό θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν τα Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου και το πρωτοποριακό φυλλάδιο οδηγιών με εικόνες που συνέταξε ο καθηγητής κ. Γ. Σαρηγιάννης για την προστασία του παραδοσιακού οικισμού της Κύμης. Το φυλλάδιο αυτό προσαρτήθηκε ως παράρτημα στο σχετικό Προεδρικό Διάταγμα», αναφέρει η κα. Φεσσά.
Σκόπιμη τέλος, θεωρεί την αξιοποίηση της δύναμης του διαδικτύου για την προβολή του Αναβάτου εντός και εκτός ελληνικών συνόρων, με στόχο την εξασφάλιση χορηγιών για τη διάσωσή του από πολιτιστικά ιδρύματα και από τη Χιακή Διασπορά.
«Ο ΑΝΑΒΑΤΟΣ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΜΕ ΕΥΘΥΝΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ»
ΦΩΝΗ ΑΓΑΝΑΚΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΕΔΡΟ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΓΙΩΡΓΟ ΦΙΣΤΕ
Με έκδηλη την αγανάκτηση και με την αίσθηση της αδιαφορίας από την πολιτεία και τις υπηρεσίες της, ο πρόεδρος του Αναβάτου Γ. Φιστές περιγράφει με τα πιο μελανά χρώματα τη σημερινή κατάσταση του μεσαιωνικού οικισμού, σημειώνοντας ότι οι κάτοικοι είναι οι μόνοι που πλέον αισθάνονται την ηθική υποχρέωση να προστατεύσουν ένα βραβείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
«Είναι ένα μνημείο διεθνούς ακτινοβολία που κάθε χρόνο πέφτει ολοένα και περισσότερο. Λυπούμαστε και καίγεται η ψυχή μας να τον βλέπουμε σε αυτό το χάλι. Ο Ανάβατος πεθαίνει», λέει με πίκρα ο κ. Φιστές.
Ο διωγμός των κατοίκων
Όπως εξηγεί ο πάρεδρος του Αναβάτου, οι κάτοικοι από τον καιρό που ξεκίνησε το έργο είναι απόλυτα θετικοί στο σχέδιο σωτηρίας. «Όμως σωτηρία τι σημαίνει; Ο επισκέπτης να έρχεται στον Ανάβατο και να βρίσκει χαλάσματα; Δώσαμε τα πάντα, δώσαμε όλες μας τις δυνάμεις. Όμως το χωριό από ένας ζωντανός παραδοσιακός οικισμός εγκαταλείφθηκε σταδιακά και σήμερα μείναμε 2-3 άνθρωποι. Η περιουσία μας όμως παραμένει», αναφέρει.
Παράλληλα σημειώνει ότι κόσμος του Αναβάτου βιώνει έναν ιδιότυπο διωγμό αφού όπως εξηγεί κάποιοι δεν θέλουν το χωριό ένα ζωντανό οικισμό αλλά ένα έρημο χωριό… «ένα μάτσο πέτρες, ένα χωριό φάντασμα».
«Δεν ξέρουν τι τους γίνεται»
Ιδιαίτερα κατηγορηματικός υπήρξε και ως προς τη στάση της Αρχαιολογίας σημειώνοντας ότι ωθεί στην ερημοποίηση του Αναβάτου.
«Είναι τραγικό να έχουν πέσει τόσα εκ. ευρώ και μετά από 30 χρόνια να μην έχει απομείνει τίποτα. Ειλικρινά δεν ξέρουν τι τους γίνεται. Το μόνο που απέδειξαν είναι ότι δεν είναι ικανοί να συντηρήσουν τον οικισμό και το απέδειξαν με τα έργα και τις πράξεις τους.
Πριν ξεκινήσουν οι παρεμβάσεις οι επισκέπτες μπορούσαν να δουν κάτι. Πλέον δεν έχει απομείνει τίποτα. Οι αντιστηρίξεις έχουν φύγει και όλα καταρρέουν μέρα με την ημέρα. Με το να δεσμεύεις όλες τις περιουσίες και να αρνείσαι οποιαδήποτε παρέμβαση χωρίς όμως να κάνεις καμία κίνηση από την πλευρά σου είναι ότι πιο καταστροφικό μπορείς να κάνεις για τον Ανάβατο», προσθέτει.
«Καλύτερα να πέσουν παρά να παρέμβετε…»
Η κατάσταση, σύμφωνα με τον κ. Φιστέ είναι πιο τραγική από ποτέ. «Η λογική τους είναι ότι καλύτερα να πέσουν τα χτίσματα παρά να παρέμβουν οι κάτοικοι. Όμως ας δουν την σημερινή εικόνα του χωριού. Δεν επιτρέπουν τις υπογειώσεις των καλωδίων, δεν επιτρέπουν την παρέμβαση στον δρόμο, δεν επιτρέπουν την τοποθέτηση μπαρών ασφαλείας, ο δρόμος προς το νεκροταφείο έχει υποχωρήσει και αν θελήσεις να πας προς τα εκεί τότε σπας το αυτοκίνητό σου. Ακόμα και αν σπάσει ένα κεραμίδι πρέπει να πάρεις έγκριση από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Αυτό δεν είναι στήριξη. Αυτό συνιστά εξόντωση για τον Ανάβατο», λέει με πικρία.
Αναπόφευκτο το πλιάτσικο
Τέλος ο κ. Φιστές βάζει στο κάδρο των ευθυνών και την τοπική αυτοδιοίκηση. «Οι ευθύνες δεν αφορούν μόνο την κεντρική διοίκηση. Αφορούν και την τοπική αυτοδιοίκηση. Ο Δήμος δεν ξέρει που πέφτει ο Ανάβατος, η Περιφέρεια αδιαφορεί και έχουμε μείνει εμείς που μας έχουν βάλει τα δύο πόδια σε ένα παπούτσι. Αυτό που κατάφεραν είναι να φύγει ο κόσμος και ο καθένας να έρχεται εδώ, να παίρνει ότι θέλει και να φεύγει. Δυστυχώς ο Ανάβατος είναι σαν μία όμορφη γυναίκα που όλοι της πουλάνε έρωτα και μετά την εγκαταλείπουν», λέει ο κ. Φιστές.
facebook
youtube
instagram
X
