Για τις ανάγκες της διδακτορικής της διατριβής έχει μελετήσει σε βάθος τα τοπικά έθιμα. Η φιλόλογος Στέλλα Τσιροπινά δεν ανησυχεί για την επιβίωση του ρουκετοπόλεμου. Φτάνει να σταματήσει η μετάλλαξη του.
Η εμπορευματοποίηση ευθύνεται για τη σημερινή κατάσταση και την πιθανή ματαίωση του ρουκετοπόλεμου;
Όταν κάτι μπει στα σαγόνια της εμπορευματοποίησης αλλάζουν τα πάντα, κυρίως η κοινωνική του λειτουργικότητα.
Τα έθιμα μας έρχονται από μια πολύ διαφορετική εποχή και πρέπει να λειτουργήσουν σε μια άλλη εποχή, με νέα δεδομένα. Ένα από αυτά είναι η αγοραία κατανάλωση των εθίμων. Παλαιότερα ήταν αποκλειστική υπόθεση της κοινότητας, όπου όλοι εμπλέκονταν αυθόρμητα κι όλοι νοιάζονταν αυθόρμητα γιατί τους αφορούσε.
Συνέβαλε η εμπορευματοποίηση και στην αύξησή του αριθμού των ρουκετών;
Στην αύξηση των ρουκετών συνέβαλαν δυο πράγματα που συγκυριακά συνδέθηκαν. Είχαμε δυο θύματα το 1993 και το γεγονός αυτό συνδυάστηκε με την τότε άνοδο της τοπικής ιδιωτικής τηλεόρασης, που για πρώτη φορά έδωσε πλάνα στους ιδιωτικούς πανελλαδικής εμβέλειας σταθμούς και στα διεθνή δίκτυα. Έτσι το έθιμο από ένα μικρό κομματάκι γης, τον Βροντάδο, εκτινάχθηκε με έναν τρόπο απίστευτα απρόσμενο σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Από το 2.000 και πέρα, με το διαδίκτυο, αυτός ο ταπεινός ρουκετοκαβγάς έγινε ο από παντού προβεβλημένος rocket war.
Συγκυριακά επομένως προέκυψε η δημοφιλία του εθίμου που προκάλεσε παρενέργειες και στα συνεργεία. Τα παιδιά είναι έφηβοι, «μεθούν» με την προβολή τους. Υπήρξε και μια έλλειψη γνώσης ή ακόμη και αμάθεια των τοπικών οικονομικών παραγόντων, που ξαφνικά είδαν ότι ο ρουκετοπόλεμος μπορεί να είναι κερδοφόρος γι αυτούς. Ένα έθιμο για να είναι έθιμο θα πρέπει να λειτουργεί σε ένα τοπικό πλαίσιο. Όταν χάνει τη λειτουργικότητά του, όταν οι περίοικοι είναι οι πρώτοι πολέμιοι του, τότε αλλάζει η ουσία του.
Είναι ενδεδειγμένη λύση να σταματήσει;
Η ιστορία του ρουκετοπόλεμου έχει υποδείξει ότι η παύση του δεν τον εξαφανίζει. Παύση είχαμε κατά τη διάρκεια της κατοχής, ωστόσο όταν έφυγε η γερμανική φρουρά η πρώτη κίνηση των Βρονταδούσων ήταν να ξεθάψουν ρουκέτες από πηγάδια και να τις ρίξουν στις 10 του Σεπτέμβρη του 1944.
Και μετά την Κατοχή δεν υπήρχε κανονικότητα. Και στη Χούντα είχαμε παύση αλλά επανέκαμψε.
Τα έθιμα πρέπει να είναι αυτορυθμιζόμενα, πρέπει να μιλούν πρώτα από όλα στη μικρή κοινότητα που τα παράγει. Πρέπει να μην μπαίνουν στη διαδικασία να διαδραματίζονται για να ικανοποιήσουν κάποιους. Γιατί έτσι αλλάζουν, ευτελίζονται και στο τέλος βραχυκυκλώνονται. Ο θάνατος του εθίμου είναι να μετατοπίζεται προς κάτι άλλο και τελικά αυτοί που εμπλέκονται δεν μπορούν ή δεν ενδιαφέρονται να το στηρίξουν πια.
Αυτή η συνέπεια υφίσταται για όλα τα έθιμα ή εντοπίζεται μόνο στο ρουκετοπόλεμο;
Οπωσδήποτε όλα τα έθιμα έχουν αλλάξει. Θα πρέπει τουλάχιστον ο πυρήνας των εθίμων να είναι γνωστός και κατανοητός στους φορείς τους.
Καλό θα ήταν οι μικρές κοινότητες να μάθουν να είναι στοργικές απέναντι στην ταυτότητά τους με έναν τρόπο που να τις ικανοποιεί και να επιβάλουν στον επισκέπτη τον χαρακτήρα μας και την ταυτότητα μας και όχι να είναι το πρώτο ζητούμενο τι θα θελήσει να δει ο επισκέπτης στο πλαίσιο μιας αναλώσιμης εορταστικής τάσης. Εάν στοχεύουμε να επιδείξουμε ένα θέαμα, το έθιμο παύει να ορίζεται ως έθιμο, γίνεται μια αναπαράσταση.
Θα μπορούσε το έθιμο να μετακομίσει;
Ο ρουκετοπόλεμος γεννήθηκε και συνδέθηκε σε αυτόν τον συγκεκριμένο χώρο μεταξύ των δυο ενοριών. Αν μετακομίσει θα είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Θα είναι μια αναπαράσταση, θα είναι κάτι άλλο. Όλες αυτές οι αλλαγές, αν δεν δικαιώνονται από την κοινωνία, δεν έχουν καμιά ελπίδα να καταξιωθούν.
Η γνώση για τις ρίζες του εθίμου είναι η μοναδική ελπίδα διάσωσης;
Ελπίδα διάσωσης είναι το μέτρο που υπήρχε μέχρι το 1993. Μπορώ να το βεβαιώσω γιατί έμενα ακριβώς από κάτω από την εκκλησία της Ερυθιανής. Τότε δεν τοποθετούνταν ούτε τα προστατευτικά, κλείναμε τα παραθυρόφυλλα και ήταν η κατάσταση ελεγχόμενη. Γιατί να μην επιστρέψουμε σε αυτήν τη μετρημένη ποσότητα ρουκετών;
Χρωστάμε μια ακόμη ευκαιρία στον ρουκετοπόλεμο;
Δεν έχει τη δική μας ανάγκη. Αν είναι έθιμο θα επιβιώσει. Τα έθιμα έχουν μια πορεία δική τους. Αν μεταλλαχτεί κι έτσι επιβιώσει θα είναι κάτι άλλο, δεν θα έχει σχέση με τις πηγές του και τη μέχρι τώρα διαδρομή του.
Σήμα κατατεθέν και όχι φωτοτέχνημα
Η Στ.Τ σιροπινά θα ήθελε να δει φέτος ρουκέτες στον ουρανό του Βροντάδου;
Θα ήθελα οι ρουκέτες να είναι σήμα κατατεθέν και του ουρανού του Βροντάδου και του χαρακτήρα του. Να υπάρχει όμως χαρακτήρας. Διαφορετικά, αν είναι φωτοτέχνημα επιδεικτικής τάσης ή αναλώσιμου επιδειξισμού δεν το θέλω.
ΠΩΣ ΦΘΑΣΑΜΕ ΑΠ’ ΤΑ ΚΑΝΟΝΑΚΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΝΟΡΙΩΝ
Ο ρουκετοπόλεμος, επειδή συνδέθηκε με την Τουρκική κατάκτηση, ήταν μια προσπάθεια να μιλήσουν τελείως συγκεκαλυμμένα οι συντελεστές του για τον βαθύτατο στόχο τους που ήταν η εθνική ανάταση. Τότε δεν υπήρχε καν ονομασία ρουκετοπόλεμος.
Στις εφημερίδες ο πρώτος που βαφτίζει το έθιμο είναι ο ποιητής Μ. Μουντές και τον ονομάζει ρουκετοκαβγά, ούτε καν ρουκετοπόλεμο.
Το 1896 έρχεται στη Χίο ένας πυροτεχνουργός, ονόματι Στείρος ή Κορακάκης, για να φτιάξει πυροτεχνήματα. Κι επειδή βλέπει ότι η Χίος προσφέρεται για πυροτεχνήματα μένει.
Από αυτόν τον άνθρωπο δημιουργείται η συνταγή της ρουκέτας, η οποία ήταν εντελώς διαφορετική από τη σημερινή.
Για να ενδυναμωθεί η λειτουργικότητα του εθίμου πρωτοστατεί ένας ιερέας, ο Λιονής Μεννής, ο οποίος είναι Αγιομαρκούσης. Στην προσπάθεια του να δει ποιο θα είναι το έθιμο που θα αντικαταστήσει τις ρίψεις από τα κανόνια βρίσκεται με τον Κορακάκη.
Τα πρώτα χρόνια αγοράζουν τις ρουκέτες, αλλά επειδή ήταν πολύ ακριβές, προσπαθεί και μαθαίνει τη συνταγή και απευθείας τη δίνει στους Ερυθιανούσους για να μπορέσει να γίνει το έθιμο που έχει την επίφαση του πολέμου μεταξύ των ενοριτών της μιας ή της άλλης εκκλησίας.
Στο γύρισμα του 19ου προς τον 20ο αιώνα αυτός ο ρουκετοπόλεμος γίνεται από τις στέγες των δυο εκκλησιών.
Επειδή οι ρουκέτες ήταν πολύ περιορισμένες, ήταν λιγότερες από 1000, το έθιμο είναι ενοριακό, είναι περιορισμένο.
Και τότε σε αυτή την πρώτη φάση δεν έλειψαν τα ατυχήματα, με γνωστότερο το «γιαγκίνι της Ερυθιανής».
Το έθιμο ήταν λαϊκό. Ο λαός μπορεί να πήγαινε μέχρι κάποιες τάξεις του δημοτικού αλλά ήταν μορφωμένος, είχε μορφή. Μπορούσε να αυτοσχεδιάζει τραγουδιστικά, να μιλά για όσα τον αφορούσαν, Δεν είναι τυχαίο ότι ένας πάρα πολύ σημαντικός εκπρόσωπος μιας επόμενης φάσης του ρουκετοπόλεμου, ο λεγόμενος Κουνινάκιας, ήταν ένας λαϊκός στιχοπλόκος, ο οποίος ήταν ο στρατηλάτης του ρουκετοπόλεμου στον Αγ. Μάρκο, ήταν ο ηγέτης της παρέλασης. Ήταν η συνέχεια σε αυτό που θα ονομάζαμε «πεδίο της μάχης». Με αυτοσχέδια στιχάκια προσπαθούσε να πυροδοτήσει αυτή τη ζωντάνια των εμπόλεμων, αυτοσαρκαζόμενος πάρα πολλές φορές και σχολιάζοντας ό,τι γινόταν.
Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.
Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.
facebook
youtube
instagram
X
