Ο Γιώργος Θεοτοκάς για το 1922

Οι εκδόσεις «ΛΕΣΧΗ» το 1988 κυκλοφορούν το «Ημερολόγιο της Αργώς και του Δαιμονίου» του λογοτέχνη συγγραφέα, στοχαστή και ερευνητή των γραμμάτων Γιώργου Θεοτοκά, βιβλίο όπου περιέχει αποσπάσματα με σκέψεις και δοκίμια από το έργο του. Την επιμέλεια της έκδοσης υπογράφει ο Γ.Π.Σαββίδης, ενώ το κείμενο που ακολουθεί έχει συνταχθεί στο Παρίσι το 1931, με τις μνήμες του 1922 νωπές, τις πληγές ζέουσες και ανοικτές, και τον ίδιο το Θεοτοκά γεννημένο και μεγαλωμένο στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και με τον πατέρα του με ενεργό, βαρύνοντα και καθοριστικό ρόλο στην περιβόητη Συνθήκη της Λοζάνης.

Το αιματωμένο 1922

«….Αυτό το τραγικό αιματωμένο 1922 το αγαπώ και το σέβομαι. Δεν είναι δικό μου επάγγελμα οι αναστεναγμοί. Δεν έχω στο νου μου να γράψω μοιρολόγια. Αυτό το δημιουργικό 1922 ανοίγει μια νέα ζωή για το Έθνος μου. Δώσαμε πολλά δάκρυα στους πεθαμένους. Τώρα πρόκειται να ζήσουμε. Κάνετε τόπο στους ζωντανούς. Τους βλέπω τώρα από μακριά. Όσο φεύγει το τρένο, τους βλέπω καλύτερα. Τώρα έχω μπροστά στα μάτια μου μια συνολική εικόνα. Τι καζάνι η σημερινή Αθήνα! Η αλλαγή ήταν πολύ απότομη και γίναν όλα θάλασσα. Το καζάνι βράζει. Κανείς δεν ξέρει τι θέλει. Κανείς δεν ξέρει πού πάει. Όλοι φωνάζουνε μαζί. Μαλλιοτραβιούνται χωρίς λόγο, χωρίς σκοπό. Τι πανδαιμόνιο! Αυτό το Έθνος κοιλοπονά. Ποιος μπορεί να μαντέψει τι θα μας γεννοβολήσει; Εγώ όμως, είμαι πιο σοφός από αυτούς. Γιατί αυτοί νομίζουνε πως ξέρουνε τι θέλουνε, ενώ εγώ ξέρω πως δεν ξέρω. Είδα τι γίνεται εκεί μέσα. Όπου τρέξει-τρέξει. Όπου φτάσει-φτάσει. Όλοι έχουνε κι από μια συνταγή για τη σωτηρία του Έθνους. Αγώνας ταχύτητας. Δε λείπει κανείς από το χορό.

Η Ίδρυση της Ακαδημίας Αθηνών

Είναι κάποιοι πρωθυπουργοί του Έθνους, κάποιοι πρυτάνεις πανεπιστημίων, που αν μου ζητήσουν καμιά μέρα να τους διορίσω δακτυλογράφους μου θα αρνηθώ για λόγους ευπρέπειας. Όλοι οι νέοι βάλανε στο κεφάλι τους να γίνουνε υπουργοί ή καθηγητές πανεπιστημίων. Αυτά είναι τα όνειρα της νεότητας, το ρουσφέτι και το δασκαλίκι. Κακομοιριασμένα όνειρα αυτά καθαυτά, αλλά θυμηθείτε ότι η σωτηρία του Έθνους εξαρτάται από αυτούς τους δύο θεσμούς. (Ξέχασα. Έχουμε κι Ακαδημία. Ένα πρωί ο στρατηγός Πάγκαλος αποφάσισε να κάνει μεγάλα έργα και να αφήσει όνομα στην Ιστορία. Προσκάλεσε σαράντα αγαθούς ανθρώπους: «Κύριοι, θα μου σκαρώσετε γλώσσα, επιστήμες, Γράμματα και Τέχνες. Κλείνατε επί δεξιά! Εμπρός μαρς!». Από τότε οι σαράντα αγαθοί άνθρωποι νομίζουνε με τα σωστά τους πως χρησιμεύουνε σε κάτι).

Μεταπολεμική Ελλάδα

Αλήθεια τι ζωντανό, τι πολύπλοκο θέαμα, αυτή η μεταπολεμική Ελλάδα. Και παρακάτω: Ένα βράδυ, μπροστά στη σελήνη της Βενετίας, είχα γράψει την αμηχανία μου. Το 'σκισα από καιρό εκείνο το σημειωματάριο, μα θυμούμαι απάνω-κάτω μερικές φράσεις. Δε θέλω να περιορίσω την παιδική τους αφέλεια. Ο,τι αισθάνθηκα τ' αγαπώ και δεν ντρέπουμαι για τους παλιούς εαυτούς μου. Είχα γράψει: «Κάτω από τον ουρανό της Ιταλίας, αντάμωσα τον ίσκιο του Μπάιρον και με σέρνει ανάμεσα στα συντρίμμια των χαμένων κόσμων. Τον αγαπώ τον όμορφο ίσκιο που με πηγαίνει, τον αγαπώ γιατί σαν και μένα ένιωσε την απογοήτευση και το βαρεμό. Μα τον ζουλεύω γιατί αυτός μια μέρα, είδε στα αντικρυνά ακρογιάλια τη φλόγα του Μεσολογγίου να φεγγοβολά μέσα στη νύχτα της Ελλάδας και πήγε και δόθηκε σε μια ιδέα. Εγώ, πότε θα βρω το Μεσολόγγι μου, το Μεσολόγγι που θα κάνει την ψυχή μου να ξεχειλίσει και να βγάλει αυτό που κρύβει;». Το «Ελεύθερο Πνεύμα» είναι ένα βιβλίο πρωτοποριακό για την εποχή του. Ο συγγραφέας με πολύ πνευματική οξυδέρκεια, κινείται βέβαια μέσα στον κοινωνικό περίγυρο της εποχής, αλλά βλεμματίζει στο μέλλον μέσα στο πλαίσιο του ευρύτερου ευρωπαϊκού πνεύματος».

Εναντίον Καβάφη

Είναι όμως φορές, που ο Θεοτοκάς μέσα από τις σελίδες αυτές (των κριτικών δοκιμίων), γράφει χωρίς να αποδέχεται ο Γ.Π.Σαββίδης, γίνεται αδίστακτος, αρνητής, όχι βέβαια με την πρόθεση να υποβαθμίσει μια αδιαμφισβήτητη πνευματική προσφορά -όπως αυτή του Καβάφη. Αλλά γιατί, μάλλον, του προκαλεί μεγάλη απέχθεια και βαθιά αγανάκτηση, το γεγονός ότι ο μέγας Αλεξανδρινός έκανε ποίηση κάποτε και το διάστροφο ερωτικό πάθος του!.. «Μεσ' από το έργο του (Καβάφη) κρύο σαν ταφόπετρα, μονάχα ο ηδονισμός φέρνει κάποτε μερικούς χυμούς ζωής, αδύνατους, αρρωστημένους και στείρους, γιατί δεν είναι βέβαια ηδονισμός ενός καταχτητή του έρωτα. Ο έρωτας του δεν είναι αγώνας και νίκη. Είναι ένα όνειρο χασισοποτείου, χωρίς καμιά γενναιότητα και καμιά έξαρση, ένα μίγμα υπναλέας λαγνείας, αισθησιακής διαστροφής και αθεράπευτου κορεσμού. Οι πιο απόλυτα αρνητές της ζωής είναι πάντα οι άνθρωποι που έζησαν λιγότερο απ' όλους. Προσωπικά ένας οποιοσδήποτε Γιαγκούλας των ελληνικών βουνών μ' ενδιαφέρει πολύ περισσότερο απ' ό,τι μ' ενδιαφέρει ο Αλεξανδρινός ποιητής. Είμαι σύμφωνος πως πρέπει να τουφεκίζουν τους ληστές, μα θα έδινα πολλά για ν' ακούσω τις εξομολογήσεις τους, ενώ η εξομολόγηση του κ. Καβάφη, σκορπισμένη στα 150 ποιήματα του, δεν προσθέτει τίποτα στη γνώση μου των ανθρώπινων παθών. Με βοηθεί μονάχα να καταλάβω την ψυχική κατάσταση της ανίας που δεν έχει ούτε πλούτο ούτε δύναμη. Σε μια συνεδρίαση του Κακουργιοδικείου (συχνά σε μια απλή δικογραφία διαζυγίου) υπάρχει περισσότερη ψυχή, πολύ περισσότερη ανθρωπότητα παρά σε ολόκληρο το καβαφικό έργο...».

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.