Η περιπετειώδης ζωή ενός σημαντικού νεοέλληνα της περιόδου της Επανάστασης του 1821, καταγεγραμμένη από τον ίδιο στο χειρόγραφό του, το οποίο αναφέρεται σε όλη την πορεία του Αγώνα, του Σταμάτη Σέρμπου, είναι αστείρευτη πηγή πληροφοριών την πιο σημαντικής περιόδου του σύγχρονου Ελληνισμού.
Ο Σταμάτης Σέμπρος γεννιέται το 1806 στα Λιβάδια της Χίου καταλήγει στον Πειραιά, αφού περνάει από το Ναύπλιο, όπως και πολλοί άλλοι συμπατριώτες του, για να αναδειχθεί με την εργατικότητα και το ήθος του σε σημαίνοντα κοινωνικό και πολιτικό παράγοντα της νέας του πατρίδας. Πριν την αναγνώριση, διέρχεται πλήθος οδυνηρών περιπετειών και κινδύνων στα ανάστατα χρόνια της εθνεγερσίας. Όλ’ αυτά, ως αυτόπτης μάρτυρας, τα καταγράφει στο συγκλονιστικό ημερολόγιό του. Από την πηγή αυτή, με τρόπο λιτό όσο και πειστικό ο συγγραφέας παραθέτει, υπό μορφή μυθιστορίας, ένα ελκυστικό, χρήσιμο όσο και περιπετειώδες ανάγνωσμα που συναρπάζει.
Φιλομαθής παρά τις αντιξοότητες
Αρχικά καταγράφει στο χειρόγραφό του τις προσωπικές του αναμνήσεις από τη μεγάλη σφαγή της Χίου το 1822, την φυγή του αρχικά στα Ψαρά και στη συνέχεια την περιπλάνησή του στον Μοριά, με τελική την εγκατάστασή του στον Πειραιά το 1835, όταν έγινε η μεταφορά της πρωτεύουσας από το Ναύπλιο στην Αθήνα. Ο Σέρμπος δεν αρκείται στα «ολίγα γράμματα και μέρος αριθμητική» που έχει διδαχθεί στην νεαρή του ηλικία στη Χίο. Φροντίζει να παρακολουθήσει κατά την παραμονή του στο Ναύπλιο με τη μέθοδο που εφαρμόζονταν εκείνη την εποχή στα αλληλοδιδακτικά σχολεία. Το χειρόγραφό του περιλαμβάνει στις σαράντα πρώτες σελίδες την αφήγησή των αναμνήσεών του τις οποίες αρχίζει να καταγράφει το 1833. Στο κείμενο αυτό αφιερώνει λίγες γραμμές σχετικά με τα δεκαέξι πρώτα χρόνια της ζωής του που έζησε στη Χίο. Το 1821, με το ξέσπασμα της Επανάστασης, εγκαθίσταται μαζί με τους γονείς του στον Άγιο Γεώργη τον Σηκούση, «όπου είμεθα εκεί φυλαγμένοι από τον φόβο των Τούρκων, καθότι εις την χώραν εγίνοντο καθ’ ημέραν καταχρήσεις και φονικά», όπως σημειώνει. Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η διήγησή του όταν μιλά για την επίσκεψή του στο Γυμνάσιο και την βιβλιοθήκη της Χίου, των 3000 τόμων εκείνη την εποχή και όπου συναντάται με το Νεόφυτο Βάμβα, τότε γυμνασιάρχη της Σχολής, γνωρίζει το τυπογραφείο, αλλά και τον Τσελεμπή Ροδοκανάκη στην εξοχική του έπαυλη, όπου και εκεί υπάρχει βιβλιοθήκη με 2000 τόμους. Γοητευτική είναι η περιγραφή της διαδρομής μέσα από τις ανθισμένες πορτοκαλιές και λεμονιές που σκορπίζουν το ευχάριστο άρωμά τους. Η αφήγηση των «αναμνήσεων» του Σέρμπου θυμίζει πολύ το χειρόγραφο ενός άλλου Χιώτη εμπόρου του Λουκά Τζίφου, στο οποίο βασίζεται ο Δημήτριος Βικέλας για να γράψει το διήγημά του «Λουκής Λάρας». Όπως στον Λουκή Λάρα όπου περιγράφονται οι προσωπικές περιπέτειες χωρίς ηρωισμούς και υψηλά ιδανικά έτσι και ο Σέρμπος βλέπει τη ζωή από την πρακτική της άποψη, δηλαδή επιβίωση του ατόμου, άγνοια των προβλημάτων του συνόλου και αδιαφορία για τις ιδέες.
Η επανάσταση στη Χίο
«Κατά το 1822 Μαρτίου 20 ήλθον οι Σάμιοι με τινας άλλους Χίους επαναστάτας με 2 χιλιάδες περίπου στρατεύματα Σαμικά και επαναστάτησαν την Χίον και με την πρώτην ημέραν εσφάλησαν όλους τους Τούρκους της Χίου μέσα εις το φρούριον και διήρκεσεν η πολιορκία αύτη της Χίου ημέρας 22 και έπειτα ήλθεν η φλότα η τουρκική συνισταμένη από 30 περίπου κομμάτια από τρίκορτα βασέλα, φεργάδες και ολίγα βρίκια και ήτον και πολυάριθμος στρατός Τουρκικός εις τα παράλια της Ανατολής εκείνων των μερών συναγμένος όστις προετοιμάζετο δια τα επαναστατημένα μέρη της Ελλάδος και μαθών ο στόλος ότι η Χίος επαναστάτησεν εμβαρκάρισαν αμέσως τα στρατεύματα εκείνα και ελεηλάτησαν την περίφημον εκείνην νήσον της Χίου. Και κατά τας πληροφορίας που τότε ελάβαμεν, αιχμαλωτίσθηκαν έως 70 περίου χιλιάδες λαός και εσκοτώθηκαν τόσοι πολλοί ώστε εις πολλά μέρη δεν ημπορούσαν να απεράσουν από την βρώμαν των σκοτωμένων δια πολλούς μήνας».
Περιπλάνηση στο Μοριά
Στην εξιστόρηση των αναμνήσεων του ο Σέρμπος περιγράφει τις περιπέτειες του μέσα στα γεγονότα του Αγώνα και ποια εμπόδια ή ποιες αλλαγές του έτυχαν στη ζωή του εξαιτίας του πολέμου. Ενεργό μέρος στον Αγώνα δεν έλαβε ποτέ. Αρχικά γιατί ήταν πολύ μικρός και αργότερα γιατί τα ενδιαφέροντά του είχαν στραφεί προς το εμπόριο. Δεν επικράτησε σ’ αυτόν καμιά επιταγή να πάρει όπλο στα χέρια του, αφού αρχικά υπάκουσε στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης, ενώ ύστερα ζει τις επιχειρήσεις του. Οι μετακινήσεις του συγγραφέα και της οικογενείας του ακολουθούν το γενικό ρεύμα. Οι άνθρωποι προσπαθούν να μένουν κοντά στη Διοίκηση θεωρώντας ότι είναι πιο ασφαλείς. Όσο όμως πλησίαζε ο εχθρός, τόσο εκείνοι φεύγουν προς τα ορεινά μέρη της Πελοποννήσου ή προς τα κοντινά νησιά. «Εις αυτό το ολίγο διάστημα της διαμονής μου εις Κόρινθον εμβήκα εις εν αυθεντικόν μπακάλη Παναγιώτης Βλάχος ονομαζόμενος και ήμουν πολλά ηγαπημένος παρ’ αυτού δια την υπακοήν μου και εμπειρία μου. Αλλά μετά 40 ημερών μετέβη η διοίκησις εις Άργος· αναχώρησεν και η φαμέλια μας εις Άργος, ομού και εγώ».
Ενώ λοιπόν φτάνοντας στην Πελοπόννησο ο Σέρμπος, ίσως χάρη στη λίγη πείρα που είχε αποκτήσει από το μαγαζί της Χίου, όπως γράφει ο ίδιος, έχει εξασφαλίσει την διατροφή του εργαζόμενος στο μπακάλικο του Παναγιώτη Βλάχου στην Κόρινθο, όμως, με την εισβολή του Δράμαλη αναγκάζεται να φύγει και έτσι χάνει τα μέσα ως προς το ζην. Στο Άργος μαζεύει χόρτα και τα πουλά για να «οικονομηθεί» όλη η οικογένεια, αλλά στους Μύλους βρίσκεται «επί ξύλου κρεμάμενος», ενώ τέλος στον Αχλαδόκαμπο τρέφεται από τα σπίτια του χωριού. Δεν μπορεί όμως συνέχεια να ζει από φιλανθρωπία και έτσι μπαίνει στην υπηρεσία ενός καπετάνιου, του Παναγιώτη από το Λογκανίκο.
Εμφύλιοι πόλεμοι
Το 1823 βρίσκεται στο Ναύπλιο και είναι σε θέση να γνωρίζει καλά τα γεγονότα:
«Κατά τω έτει 1825 περί τον Μάιον μήνα πολιορκήθην το Ναύπλιον από την τότε συσταθείσα Διοίκησιν εις το Κρανίδιν η Τρίτη Γενική Συνέλευσις των Ελλήνων. Διήρκησεν η πολιορκία αύτη σχεδόν 5 μήνας· ο βαστών το φρούριον του Ναυπλίου τότε ήταν ο Πάνος υιός του Κολοκοτρώνη όστις και αφού έδωκεν το Ναύπλιον τότε εις την Διοίκησιν, ανέβη εις Τριπολιτζά όπου ήταν ο πατέρας του και ο αδελφός του οίτινες εβαστούσαν την πόλιν της Τριπολιτζάς και δεν την παρέδιδαν εις την κυβέρνησιν· εις μίαν έξοδον πολέμου με τους διοικητικούς όπου ήτον έξω εφονεύθη κατά τω έτει 1825 περί τον Ιούλιον μήνα. Το δε φρούριον του Ναυπλίου παρέδωσεν η διοίκησις εις την εμπιστοσύνην του γέρου (Νάσου) Φωτομάρα».
Δολοφονία Καποδίστρια- Άφιξη Όθωνα
Ο Σέρμπος περιγράφει την δολοφονία του Καποδίστρια, χωρίς ο ίδιος να παίρνει θέση στην εξιστόρηση του γεγονότος, αν δηλαδή ο Κυβερνήτης ήταν «Τύραννος» ή οι φονείς του Μαυρομιχαλαίοι είχαν δίκιο. Η ενόχληση που εκδηλώνει, οφείλεται περισσότερο στη διατάραξη της ησυχίας που θα επακολουθούσε, γεγονός που θα εμπόδιζε την ομαλή κοινωνική και πολιτική ζωή. Με το ίδιο πνεύμα μας διηγείται τις εσωτερικές ταραχές, που επακολουθούν, τις καταχρήσεις των Ρουμελιωτών που διεκδικούν τους καθυστερημένους μισθούς τους και τα επεισόδια που προκαλεί η παρουσία του γαλλικού στρατού στο Ναύπλιο και το Άργος. Με κάποια ανακούφιση μιλά για την άφιξη του βασιλιά Όθωνα στην Ελλάδα, η οποία θα είχε σαν αποτέλεσμα την τακτοποίηση των εσωτερικών διαφορών και την εξασφάλιση σχετικής ηρεμίας.
Πηγές:
- Δημητρίου Φερούση: «ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΣΕΡΜΠΟΣ/ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ ΣΤΟΝ ΕΡΗΜΟ ΠΕΙΡΑΙΑ - ΜΙΑ ΕΠΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ» Εκδόσεις ΑΚΡΙΤΑΣ. Φεβρουάριος 2005.
- https://el.wikipedia.org
Ειδήσεις σήμερα
Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο.
Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.
Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.
facebook
youtube
instagram
X
