Το ότι «η ιστορία γράφεται από τους νικητές» αποτελεί κλισέ και, είναι δεδομένο, αλλά ως φαίνεται δεν είναι το μόνο, αφού η ιστορική αλήθεια απεικονίζει θέσεις και απόψεις του συγγραφέα της, κατά καιρούς και περίσταση.
Μια προσπάθεια που ξεκίνησε ένα χρόνο πριν το θάνατό του, με σκοπό την αποκατάσταση της μνήμης, αλλά και της εξέχουσας θέσης του στην ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, συνεχίζεται μέχρι της μέρες μας, αλλά με πολύ δρόμο ακόμη, αφού ο αγωνιστής και πρώτος πυρπολητής-μπουρλοτιέρης, παραμένει παντελώς άγνωστος στο ευρύ κοινό.
Ο λόγος για τον «κατ’ επιλογήν» Ψαριανό Ιωάννη Θεοφιλόπουλο ή Καραβόγιανο ή Τσάκαλο που έφυγε από τη ζωή την 1η Δεκεμβρίου 1885, υπέργηρος, πάμφτωχος και ξεχασμένος.
Από τη Γορτυνία στα Ψαρά
Γεννημένος στα Λαγκάδια της Γορτυνίας το 1790, στην ηλικία των 18 αποφασίζει να μεταναστεύσει στο Ναύπλιο, το 1808 συγκεκριμένα μετά από σύγκρουσή του με τον τοπικό αγά, για να κατευθυνθεί στη συνέχεια στα Ψαρά.
Διδάσκεται την τέχνη των πυρπολικών από τον πασίγνωστο Πατατούκο ή Ιωάννη Διμουλίτσα, για να αρχίσει τα ηρωικά του κατορθώματα, σύμφωνα με επίσημα ντοκουμέντα, αλλά δυστυχώς χωρίς να τον μνημονεύουν οι επίσημοι ιστορικοί του ’21. Οι εξορμήσεις του Καραβόγιαννου με το στόλο των Ψαριανών διαδέχονται η μία την άλλη, κατά μήκος του Ανατολικού Αιγαίου και προς Βορράν μέχρι τα Δαρδανέλλια και τον Ελλήσποντο, την Άβυδο, τα Κατάστενα και Νίμπροτζε, καθώς και σε Κασσάνδρα, Αίνο και Τένεδο και Σάμο. Το 1822 παίρνει μέρος στη Ναυμαχία των Πατρών στις 20 Φεβρουαρίου, όπως βεβαιώνει ο Ψαριανός επίσης ναύαρχος Νικολής Αποστόλης. Σε όλες ανεξαιρέτως τις βεβαιώσεις της Βουλής των Ψαρών γίνεται μνεία των αρετών του Καραβόγιαννου, για να αναφέρει επί λέξει ο Κωνσταντής Κανάρης, αναφερόμενος στα πολεμικά του κατορθώματα: «δεν έλαβεν ούτε οβολόν, παραμερίζοντας έτσι και τις διχόνοιες».
Πρωταγωνιστής της ναυτικής μας ιστορίας
Πρωταγωνιστεί σε δύο από τις κορυφαίες στιγμές του Αγώνα του 1821και συγκεκριμένα στην πρώτη πυρπόληση του εχθρικού στόλου με μπουρλότο στην Ερεσό, στις 27 Μαΐου 1821, σε ένα τουρκικό πολεμικό πλοίο. Πρόκειται για ένα δίκροτο ντελίνι, με κυβερνήτη τον Αρναούτ Μπαϊραχτάρη. Η δεύτερη ένα χρόνο αργότερα, εδώ στη Χίο, στις 6 Ιουνίου 1822, μετά τις φοβερές σφαγές του ελληνικού πληθυσμού, τινάζει στον αέρα τη ναυαρχίδα του οθωμανικού πολεμικού στόλου «Κινούμενο Όρος», μαζί με τον αρχιναύαρχο του οθωμανικού ναυτικού (Καπουδάν Πασά) Καρά Αλή.
Στην επίσημη ιστορία πάντως ο Καραβόγιαννος δεν αναφέρεται πουθενά, ή αναφέρεται σαν πλήρωμα των πυρπολικών, αλλά όχι σαν πρωταγωνιστής ή έστω σαν συμπρωταγωνιστής του Παπανικολή και του Κανάρη. Αντίθετα επίσημα ντοκουμέντα της Βουλής των Ψαρών του 1821 και του 1822 αντίστοιχα, τον αναφέρουν ως πυρπολητή. Αυτά τα έγγραφα επικύρωσε αργότερα η Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδας, το 1823 και τον ονόμασε αντιστράτηγο για τους αγώνες του.
Αποκατάσταση μνήμης
Η πρώτη προσπάθεια για την αποκατάσταση της ηρωικής αυτής μορφής, γίνεται από τον δημοσιογράφο Γιώργο Βαλασόπουλο και τις στήλες της αθηναϊκής εφημερίδας «Νέμεσις», τον Απρίλιο του 1884. Η προσπάθεια αυτή συνεχίζεται από τον καθηγητή ιστορίας Εμμανουήλ Βροϊλη μέσα από την εφημερίδα «ΕΘΝΙΚΟΝ ΠΝΕΥΜΑ» το ίδιο έτος. Και οι δύο τους προκαλούν τον ιστορικό Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο να απαντήσει με σαφήνεια, βασιζόμενος στα ντοκουμέντα και την ίδια τη μαρτυρία του Καραβόγιαννου, γιατί έγινε παραχάραξη και όλη η φήμη των δύο πυρπολήσεων ανήκει στους Παπανικολή και Κανάρη, αλλά … «ο κ. Παπαρηγόπουλος, σιώπησε πεισματικά» . Μια δεύτερη προσπάθεια για την αποκατάσταση του ξεχασμένου ήρωα, γίνεται τη δεκαετία του ΄80, από τον εγγονό του Σπύρο Θεοφιλόπουλο. Ο τελευταίος ανακαλύπτει ότι το αρχείο του Αγωνιστή πουλήθηκε το 1918 στον Ιωάννη Βλαχογιάννη για να καταλήξει στο Αρχείο Αγωνιστών του ’21. Μαζί με τα έγγραφα στο Βλαχογιάννη παραδίδεται και το σπαθί του Θεοφιλόπουλου, το οποίο, άγνωστο πώς, μερικές δεκαετίες αργότερα, βρίσκεται στα χέρια του Ναυπάκτιου πολιτικού και πρωθυπουργού της χώρας Γεωργίου Αθανασιάδη-Νόβα (Ιουλιανά 1965).
Οι αναφορές στην προσωπικότητα και τη δράση του
Σε επιστολή του ο ίδιος προς τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια του 1829, αναφέρει: «Είμαι ο πρώτος όσων με διαταγή του τότε ναυάρχου επήγα επικεφαλής ενός μέρους ναυτών και εκγυμνώσαμεν το πλησίον του Ελλησπόντου μικρόν φρούριον του Νομπριτζιε ονομαζόμενον, του οποίου τριάντα τόσα κανόνια και άλλας πολλάς πολεμικάς ύλας μεταφέραμεν εις Ψαρά.Ο αυτός εγώ είμαι όπως απεφάσισα και έβαλα τον εαυτόν μου εις κίνδυνον, εισελθών εις το τρίτον μπουρλότον; αφού τα δύο πρώτα απέτυχον, δι’ ου εκαύσαμεν κατά την Μυτιλήνην το Τουρκικό Δίκροτον.»
Πέρα όμως από τις θαλάσσιες επιχειρήσεις που συμμετέχει, ο ήρωας έχει συμβολή και στις αντίστοιχες χερσαίες. Ήδη από τον Αύγουστο του 1822, δύο μήνες μετά την πυρπόληση της ναυαρχίδας του Καρά-Αλή, γίνεται ένας εκ των υπασπιστών του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Ο συγγραφέας Φωτάκος στους «Βίους των Πελοποννησίων στρατιωτικών του 1821» αναφέρει περιληπτικά μεταξύ άλλων:
ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΣ Ή ΤΣΑΚΑΛΟΣ
Καὶ οὗτος ἐγεννήθη εἰς τὰ Λαγκάδια. Ἐν ἀρχῇ
τῆς ἐπαναστάσεως εὑρέθη ναυτικὸς εἰς τὰ Ψαρὰ, καὶ
ἀνεδείχθη ἕνας ἐκ τῶν ἐπισήμων πυρπολητῶν, καύσας
Τουρκικὰ πλοῖα. Μετὰ δὲ ταῦτα ὑπηρέτησε καὶ εἰς
τὴν ξηρὰν μετὰ τοῦ Θ. Κολοκοτρώνη.
Στη μάχη των Τρικόρφων για την παλικαριά του ονομάστηκε «Τσάκαλος».
Δικαίωση λίγο πριν το τέλος
Το 1865 του απονέμεται τιμητικά ο βαθμός του ταγματάρχη της Φάλαγγας, χωρίς την αντίστοιχη προικοδότηση του βαθμού του. Στα βαθιά γηρατειά του, πάμπτωχος και ξεχασμένος, ζει στην Αθήνα, σε ένα σπιτάκι, σε μια πάροδο της οδού Αιόλου, κοντά στη Βρύση του Βορρά. Εκεί τον ανακαλύπτουν ο δημοσιογράφος Βαλασόπουλος και στη συνέχεια ο καθηγητής Βροήλης το 1884. Είναι η χρονιά που οργανώνεται η πρώτη έκθεση κειμηλίων του ιερού αγώνα στο νεόδμητο Πολυτεχνείο. Όμως πολλοί Αθηναίοι, αντί να πάνε στην έκθεση που οργάνωσε η κυβέρνηση Τρικούπη, συρρέουν στο φτωχικό του Καραβόγιαννου, που γίνεται τόπος προσκυνήματος από το λαό για τις λησμονημένες δάφνες του. Όπως γράφει η εφημερίδα «ΕΘΝΙΚΟΝ ΠΝΕΥΜΑ» τις ημέρες εκείνες, καθημερινά διάφοροι όμιλοι ανθρώπων, προσέρχονταν με θρησκευτική ευλάβεια στο ταπεινό σπιτάκι και ασπάζονταν με σεβασμό το χέρι του Καπετάν Γιάννη, ακούγοντας από το στόμα του την ιστορία των ενδόξων κατορθωμάτων του.
Στην κηδεία του παρίσταται ο εγγονός του Κολοκοτρώνη, Θεόδωρος Γενναίου Κολοκοτρώνης, ο οποίος όταν του ζητήθηκε να εκφωνήσει τον επικήδειο, ξεσπώντας σε δάκρυα απαντά: «Τι να είπω εγώ εις τον Καπετάν Γιάννη; Μπορεί ο λύχνος να φέξη τον ήλιον; Ο Καπετάν Γιάννης ήτο και του πάππου μου ανώτερος».
Αντί επικήδειου, ο Θ. Κολοκοτρώνης ο νεότερος συντάσσει το παρακάτω επιτύμβιο για τον Καραβόγιαννο:
«ΗΤΑΝ ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΤΗΣ ΞΗΡΑΣ
ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΔΕΛΦΊΝΙ
ΠΟΥ ΤΡΕΜΑΝ ΣΑΝ ΤΟΝ ΑΚΟΥΓΑΝ ΚΑΙ
ΤΟΥΡΚΟΙ ΚΑΙ ΑΛΤΖΕΡΊΝΟΙ»
(Πηγή: Αποσπάσματα από την έρευνα του δημοσιογράφου-ιστορικού του Περικλή Δ. Καπετανόπουλου).
facebook
youtube
instagram
X
