H πρώτη φορολογική μεταρρύθμιση που έφερε ανάπτυξη στην Ελλάδα

Ως κορυφαίος και μοναδικός λόγος, που έχει καταγραφεί, της ήττας του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1920, με τις γνωστές τραγικές συνέπειες της καταστροφής του Ελληνισμού στη Μικρασία, θεωρείται η κόπωση του λαού από τους συνεχείς πολέμους κοντά δέκα ετών. Βεβαίως ο Εθνικός Διχασμός, η ύπουλη γερμανική προπαγάνδα και η προκλητική παρέμβαση των Συμμάχων της Αντάντ στα εσωτερικά μας, συνέβαλαν στην εκλογική πανωλεθρία, παρά ταύτα, η γενναία φορολογική μεταρρύθμιση του υπουργού των Οικονομικών Μιλτιάδη Νεγρεπόντη, έπληξε συμφέροντα και κατεστημένα ετών, που το εκλογικό σώμα δυσκολεύτηκε να ξεπεράσει, παρά τη θριαμβευτική για τη χώρα τροπή που εξασφάλιζε η Συνθήκη των Σεβρών, έργο αποκλειστικά του εθνάρχη Βενιζέλου.

Υπουργός Οικονομικών χωρίς έσοδα

«Πριν από 100 χρόνια έλαβε χώρα η μεταρρύθμιση του υπουργού Οικονομικών Νεγρεπόντη, που σχεδόν άλλαξε το οικονομικό τοπίο στη χώρα» αναφέρει η ιστοσελίδα της εφημερίδας «Το ΕΘΝΟΣ» της 6ης /2/2020, σε μια ανάλυση που αποτελεί και τη βάση των πηγών μας στο αφιέρωμα. Ένα από τα σχεδόν άγνωστα μέτρα της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων 1917-1920, είναι η φορολογική μεταρρύθμιση του υπουργού της των Οικονομικών Μ. Νεγρεπόντη (1873-1951), γόνου της πλούσιας χιακής οικογένειας, υποστηρικτή του αθλητισμού και νεωτεριστή. Σε αυτόν εμπιστεύεται ο Βενιζέλος την οικονομική πολιτική της «Τριανδρίας» (1916-1917), και είναι εκείνος, ο συγκεκριμένος υπουργός, που χωρίς νόμισμα και τακτικά έσοδα, διαχειρίστηκε την κατάσταση στους περίπου εννέα μήνες που έζησε το περίφημο «κράτος της Θεσσαλονίκης» και να λάβει ρηξικέλευθα μέτρα. Επομένως ο μετέπειτα διορισμός του ως υπουργός Οικονομικών αποτελεί λογική συνέχεια.

Ο σχεδιασμός της φορολογικής μεταρρύθμισης

1919 και η χώρα βρίσκεται σε δημοσιονομικό αδιέξοδο, με την αύξηση όμως της φορολογίας αδιανόητη όσο και ανεπίτρεπτη. Αντ’ αυτής ο Υπουργός μεταρρυθμίζει το σύστημα της άμεσης φορολογίας με τρεις μεθόδους. Με την πρώτη καθορίζει επαγγελματικές δραστηριότητες που δεν υπήρχαν προηγουμένως ή που δεν είχαν εμφανιστεί ακόμη αυτοτελώς. Η δεύτερη καταργεί τις ποικίλες μορφές αγροτικών φόρων που ίσχυαν ανά περιοχή και καθιερώνει μια ενιαία μορφή φορολογίας σε πανελλαδική κλίμακα. Η τρίτη μέθοδος δε, ήταν να επιβάλει φορολογία εισοδήματος ανάλογα με την πηγή, ένα σύστημα που θυμίζει κατά πολύ το σημερινό. Πρακτικά όμως το αποτέλεσμα ήταν η αύξηση της φορολογίας, γεγονός που προκάλεσε δυσαρέσκεια, επειδή έγινε σε περίοδο ανόδου των τιμών, μειώνοντας ακόμη περισσότερο το διαθέσιμο εισόδημα των Ελλήνων. Σε μια περίοδο που λειτουργεί η «αναστημένη» Βουλή των εκλογών του Μαΐου 1915 και όταν οι περισσότεροι πολιτικοί, υποστηρικτές της ουδετερότητας και του βασιλιά Κωνσταντίνου βρίσκονταν στην εξορία ή τη φυλακή, οι αντιπολιτευόμενοι ήταν ελάχιστοι στο Κοινοβούλιο. Επομένως οι αντιδράσεις προέρχονται κυρίως από βουλευτές των Φιλελευθέρων, οι οποίοι ήταν και οι δέκτες των διαμαρτυριών των φορολογουμένων. Αυτές οι αντιδράσεις καθίστανται ακόμη πιο έντονες με την ταυτόχρονη καθιέρωση της φορολογίας κληρονομιών και υπεραξίας των ακινήτων (Νόμοι 1641 και 1642 επίσης του Νεγρεπόντη).

Φορολογικό χάος στην ύπαιθρο

Στον αγροτικό τομέα ισχύουν διαφορετικοί φόροι ανά περιοχή. Μακεδονία, Ήπειρος και νησιά του Αιγαίου, καταβάλουν τον «κτηματικό» φόρο, κατάλοιπο της Οθωμανοκρατίας. Η Κρήτη έχει ιδιαίτερο φόρο για οπωρικά και λαχανικά, αλλά και φόρο επί οικοδομών και αγροτικών ενοικίων, θεσπισμένους από την Κρητική Πολιτεία. Στην παλαιά Ελλάδα ισχύει φορολογία επί των «αροτριώντων κτηνών» και σε ορισμένα νησιά (Ανδρος, Νάξος, Σκόπελος), στην Ερμιονίδα και την Τροιζηνία ισχύει ειδικός τελωνειακός φόρος για εσπεριδοειδή και οπωροφόρα δέντρα. Στη Σάμο έχουμε τελωνειακή φορολογία στα μεταφερόμενα φυσικά προϊόντα του νησιού, έργο της Σαμιακής Ηγεμονίας. Στα Επτάνησα πάλι, είχε διατηρηθεί έγγειος φόρος στον σταφιδόκαρπο από τον καιρό της Ιονίου Πολιτείας, ενώ ιδικούς έγγειους φόρους είχε και η Μάνη. Όλοι αυτοί οι φόροι, βασισμένοι στο τοπικό έθιμο, καταργούνται με τον νόμο 1640/1919.

Θεσπίζονται τα ελευθέρια ή αστικά επαγγέλματα

Στα αστικά επαγγέλματα το σύστημα γίνεται απλοϊκό και σχετικώς δίκαιο. Τα επαγγέλματα χωρίζονται σε κατηγορίες και σε κάθε κατηγορία αντιστοιχεί ένας συγκεκριμένος φόρος («φόρος επιτηδεύματος»), που πρακτικά συμψηφίζεται με τον φόρο εισοδήματος, αλλά που διέφερε ανάλογα με το επάγγελμα και με το μέγεθος της πόλης. Ένας γιατρός στην Αθήνα πλήρωνε περισσότερα από έναν συνάδελφό του σε επαρχιακή πόλη, με το σκεπτικό ότι είχε μεγαλύτερη πελατεία. Καθώς τα επαγγέλματα απαξιώνονταν ή εμφανίζονταν νέα, κρίθηκαν αναγκαίες οι περιοδικές αλλαγές του φόρου επιτηδεύματος. Έτσι με τον νόμο 1638 του Νεγρεπόντη στον κατάλογο προστίθενται «νέα επιτηδεύματα», όπως «κατασκευαστής απλών σακουλών εκ χάρτου», «κατασκευαστής πωμάτων εκ φελλού», «ιδιοκτήτης χρησιμοποιών γραφομηχανάς προς εκμάθησιν της χρήσεως και προς αντιγραφήν χειρογράφων», «κατασκευαστής στηθοδέσμων ή κηλεπιδέσμων».

Αναλογικός εισοδήματος και συνθετικός συμπληρωματικός φόρος

Με τον νόμο 1640 καθιερώνεται διπλός φόρος εισοδήματος. Πρώτα υπολογίζεται ο αναλυτικός φόρος στην καθαρή πρόσοδο από κάθε πηγή. Στη συνέχεια ακολουθεί συνθετικός συμπληρωματικός φόρος στην καθαρή πρόσοδο από το σύνολο των πηγών. Υπήρχε πρόβλεψη αφορολόγητου ορίου 1.800 δραχμών τον χρόνο για μισθωτούς, 1.200 για επιχειρηματίες και επαγγελματίες -που αυξανόταν ανάλογα με τον αριθμό προστατευμένων μελών- και 2.000 δραχμές για τον συνθετικό φόρο αν προερχόταν μόνον από οικοδομές, γαίες και κινητές αξίες. Τέλος ο συνθετικός συμπληρωματικός φόρος ανέρχεται σε 5% και υπολογίζεται μετά από εκπτώσεις ισόποσες με εκείνες των επιχειρηματιών. Ο 1640 όμως προέβλεψε και πρόσθετο φόρο 10% για εισοδήματα πάνω από 100.000 δραχμές, ποσό μυθώδες που αφορούσε ελαχίστους. 

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.