«Άνοιξε πόρτα μ’ άνοιξε χρυσοπεραντωμένη»

Το αρχείο του Δημήτρη Μελαχροινούδη μας έδωσε κι άλλο ένα συγγραφικό  θησαυρό από τον εκδοτικό οίκο  «άλφα πι».

Είναι το «Δωδεκάμερο» σε Μαστιχοχώρια και Καμπόχωρα, με τα γιορτινά έθιμα από κείμενο του δάσκαλου Γιάννη Ν. Χαρτουλάρη (1891-1972).

Το Επίμετρο και τα σχέδια έχουν επιμεληθεί ο Νίκος Μίτσης και η Γεωργία Λουκά Μίτση.

Σύμφωνα με το Επίμετρο, «το κείμενο που  βρίσκεται γραμμένο με ωραία καλλιτεχνικά γράμματα σε σχολικό τετράδιο της εποχής, παραδόθηκε στο Δ. Μελαχροινούδη από τη Μαρία Μιχ. Μελαχροινούδη με την πληροφορία ότι έχει γραφτεί από τον αδελφό της μητέρας της, δάσκαλο Γιάννη Νικ. Χαρτουλάρη».

Τη σχολική χρονιά 1951-52 ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Χίου, Κωνσταντίνος Μπάλας, κάλεσε τους δασκάλους του νησιού να ερευνήσουν και να καταγράψουν ό,τι σχετικό υπήρχε τότε με τραγούδια, λαϊκές παραδόσεις, ήθη και έθιμα του Δωδεκαημέρου στην περιοχή τους.

Τα αποτελέσματα αυτής της εργασίας κατέγραψαν για τη νότια Χίο ο Γ. Χαρτουλάρης και για τη βόρεια η Φιλία Μανιάτη.

«Κάθε γενιά ανθρώπων έχει τη δική της αίσθηση για τον κόσμο και με τη σειρά της πάνω στη συγκομιδή που κληρονόμησε και προσθέτει τη δική της παράδοση με μια αδιάκοπη ανταλλαγή», συμπληρώνεται στο Επίμετρο.

Καταγραφή

Ο συγγραφέας καταφέρνει να διατηρήσει το ύφος της γραφής του δάσκαλου της δεκαετίας του 1950, διασκευασμένο σε απλό κατανοητό δημώδη λόγο, εμπλουτισμένο  με  παραδοσιακές «ρήμες».

Η συγγραφή κατανέμεται στα Προεόρτια, στη γιορτή των Χριστουγέννων, στους Καλικάτζαρους, στις γιορτές  της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων, στο Γλωσσάρι - Επίμετρο κείμενο και στο βιογραφικό του συγγραφέα.

Στις σελίδες του καταγράφονται 26 έθιμα και κάλαντα, από το Ζυφιά, το Λιθί, τη Μέσα και την Έξω Διδύμα, τον Καταρράκτη και τον Άγιο Γεώργιο Συκούση.

Παινέματα - ευχές

Παρουσιάζονται  παινέματα για τις γυναίκες,  όπως «άνοιξε πόρτα μ’ άνοιξε χρυσοπεραντωμένη, που σε χρυσοπεράντωσε πέρδικα πλουμισμένη»,  για τους γιούς και τους γονείς. Πολλές είναι και οι ευχές όπως «δροσινεμένος ο καινούριος χρόνος» που λέγανε στον Άγιο Γιώργη το Συκούση.

Επίκαιρα και τα κάλαντα των Φώτων που λέγανε στον Καταρράκτη. Το «Εν Ιορδάνη» που έλεγε πρώτα  πηγαίνοντας σπίτι - σπίτι  ο βουτηχτής που είχε πιάσει το σταυρό και μάζευε χρήματα από τους κατοίκους.

Μετά τη γιορτή τα παιδιά γύριζαν όλα τα σπίτια και έψαλαν:

«Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό,                               κάθετ’ η κυρά μας η Παναγιά                                     κρατάει και κεριά κρατεί                                                και τον Άγιο Γιάννη παρακαλεί.

Ήρθα να μου βαφτίσεις Θεού παιδί,                                 να σου δώσω γρόσια και λίβανο,                                             ν’ αγιαστούν οι κάμποι και τα βουνά,                               ν’ αγιαστεί κι ο αφέντης με την κυρά.»   

Επίμετρον

Στην κατηγορία Επίμετρο  - Γλωσσάρι ο Ν. Μίτσης δίνει την εννοιολογική ερμηνεία των  λέξεων, παιχνιδιών και  δρώμενων που έχουν θαφτεί στη λήθη, όπως η «Γιαλούσα», η γυναίκα ξωτικό του Δωδεκάμερου, ονομασία που προέρχεται  από την ωραία γυναίκα, που γυαλίζει.

Είναι ένα μικρό  βιβλίο με εύκολο διάβασμα, που ρέει σαν το δροσερό  νερό της πηγής.

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.