Λαμβάνοντας αφορμή από την πρόσφατη επικαιρότητα – και συγκεκριμένα από τις δημόσιες καταγγελίες κάποιων γυναικών, προερχομένων από τον χώρο τού θεάτρου και της τηλεόρασης αλλά και απ’ αυτόν τού αθλητισμού, σε βάρος ανδρών-ισχυρών παραγόντων στους συγκεκριμένους χώρους – προβαίνω στη διατύπωση κάποιων προβληματισμών:
Οι καταγγέλλουσες γυναίκες, ορθώς πράττουσες, ομίλησαν δημοσίως, αν και «εκόμισαν γλαύκα εις Αθήνας», δηλαδή παρουσίασαν ήδη πασίγνωστα πράγματα ως καινούρια. Ο καλλιτεχνικός χώρος (θέατρο, κινηματογράφος, τηλεόραση) ή ο χώρος τού αθλητισμού δεν είναι φυσικά οι μόνοι χώροι όπου ασκείται βία (σε ποικίλες μορφές της) από τους προϊσταμένους προς τους υφισταμένους.
Σε πάμπολλους χώρους η βία ανέκαθεν «ανθίζει» και επομένως όντως υφίσταται η σχέση «θύτης-θύμα». Και βεβαίως θα εξακολουθήσει η βία να υφίσταται ἕως ἂν ἡ αὐτὴ φύσις ἀνθρώπων ᾖ: στην οικογένεια (ενδοοικογενειακή βία: εκφοβισμός, ψυχολογική κακοποίηση, σωματική κακοποίηση, βιασμοί, δολοφονίες), σε Πανεπιστήμια (διδάσκων-φοιτήτριες/καθηγητής-κατώτερο διδακτικό προσωπικό), σε Σώματα Ασφαλείας – Στρατό, Αστυνομία κ.λπ – (εξουσιάζοντες-εξουσιαζόμενοι), σε Σχολεία (διδάσκοντες-διδασκόμενοι/διευθυντής-υφιστάμενοι/μαθητές θύτες-μαθητές θύματα: school bullying/school violence), σε Δημόσιες Υπηρεσίες (προϊστάμενοι-υφιστάμενοι), σε Ιδιωτικές Επιχειρήσεις. Τέλος, τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται και η διαδικτυακή βία, ο διαδικτυακός εκφοβισμός (Cyberbullying). Δηλαδή σ’ όλους τους χώρους, και κυρίως τους εργασιακούς, – και περισσότερο στη σφαίρα τών Ιδιωτικών Επιχειρήσεων – εμφανίζεται, με διάφορα «πρόσωπα», η βία.
Εκδηλώνεται αυτή ενίοτε ως ερωτική πολιορκία και παρενόχληση από το «αφεντικό» προς την υπάλληλο, άλλοτε ως γκρίνια και συνεχής «μουρμούρα» τού εργοδότη για «τις δουλειές που δεν πηγαίνουν καλά» (άρα οι υπάλληλοι ας μη διανοούνται να απαιτούν καλύτερες εργασιακές συνθήκες ή αξιοπρεπέστερες αμοιβές!). Άλλες πάλι φορές κάνει την εμφάνισή της η βία ως επίπληξη ή αυστηρή παρατήρηση από την πλευρά τού προϊσταμένου, έστω κι αν η υπάλληλος ανταποκρίνεται άριστα στις εργασιακές της υποχρεώσεις.
Ο ασκών βία (ο θύτης), είτε λεκτική είτε ψυχολογική είτε σωματική, έχει ως σκοπό να επιβάλει τη θέλησή του πάνω στον αποδέκτη αυτής τής βίας, δηλαδή στο θύμα. Ανομολόγητος αλλά απώτατος σκοπός τού θύτη, σ’ όλες τις περιπτώσεις άσκησης τής ψυχολογικής κυρίως βίας, είναι να εκμηδενίσει και να ισοπεδώσει την προσωπικότητα τού θύματος. Δηλαδή ο θύτης, όσο «δεν συναντά αντίσταση», προχωρεί, έως ότου «εξαερώσει» ολοκληρωτικά το άτομο που έχει απέναντί του. Ο βίαιος άνθρωπος βιώνει μιαν υπέρτατη «ηδονή», όταν εκμηδενίζει τον άλλον ως πρόσωπο και τον ισοπεδώνει, μεταβάλλοντάς τον σε πράγμα, σε αντικείμενο, σε παίγνιο. Προφανέστατα ο θύτης, δια της τακτικής αυτής, ασκώντας δηλαδή ψυχολογικό καψόνι στο θύμα, αυτοεπιβεβαιώνεται: από νάνος στα μάτια τού εαυτού του, αίφνης, τεχνητώ τω τρόπω, αισθάνεται γίγαντας.
Ένα είναι βέβαιο: ο βίαιος άνθρωπος είναι μια έντονα συμπλεγματική προσωπικότητα που ψάχνει κάθε στιγμή την αυτοεπιβεβαίωση. Ο βίαιος άνθρωπος σίγουρα έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, κουβαλά άπειρα κόμπλεξ από την παιδική του κυρίως ηλικία. Κάποιες φορές ο βίαιος άνθρωπος «έχει φιλήσει πολλές κατουρημένες ποδιές» ο ίδιος μέχρι να «ανέλθει». Ίσως πάλι και να είναι στερημένος στοργής και οικογενειακής αγάπης, τρυφερότητας και κατανόησης. Αυτά που δεν έλαβε ο ίδιος ως παιδί, τώρα ως ενήλικος δεν μπορεί να τα δώσει σε άλλους. Άρα ο βίαιος άνθρωπος είναι κατά βάση πρόσωπο αξιολύπητο και τραγικό! Πάσχει από ατελείωτη ψυχική ερημιά και είναι τελείως στεγνός από συναίσθημα. Η ψυχή του είναι πιο στεγνή κι απ’ την έρημο Σαχάρα! Και όταν η ψυχή είναι τελείως άδεια και κούφια, κανένα άλλο «φτιασίδι», κανένα «μερεμέτι», κανένα «λίφτιγκ» δεν είναι σε θέση να διορθώσουν την αρρωστημένη αυτή κατάσταση.
Συμβαίνει συχνά να βρίσκονται σε «υψηλές κορυφές» – διοικητικές, θεσμικές – άνθρωποι τελείως ανερμάτιστοι: χαλκοί ηχούντες και κύμβαλα αλαλάζοντα! Κούφιοι ντενεκέδες που μονάχα να κάνουν κρότο ξέρουν! Άνθρωποι που μπορεί να έχουν τα απαραίτητα γνωστικά και επαγγελματικά εφόδια αλλά δεν διαθέτουν τα ηθικά τοιούτα! Μπορεί να είσαι μέγας Πανεπιστημιακός, ο πρώτος και καλύτερος στην επιστήμη σου. Ταυτόχρονα όμως ενδέχεται να είσαι ο χειρότερος τών ανθρώπων. Ο μέγιστος τών επιστημόνων και ο ελάχιστος τών ανθρώπων! Μπορεί να είσαι ο κορυφαίος τών ηθοποιών και την ίδια στιγμή ο ολίγιστος τών ανθρώπων! Μπορεί να έχεις την αρτιότερη εκπαίδευση στο γνωστικό σου αντικείμενο. Όμως ενδέχεται να μη μπορείς να χαλιναγωγείς τα πάθη σου επειδή σού λείπει η παιδεία: η αγωγή, η υγιής ανατροφή, η διαπαιδαγώγηση. Μπορεί να διαθέτεις πολλά πτυχία και πιστοποιητικά τών επαγγελματικών σου δεξιοτήτων. Όμως όλα αυτά είναι μονάχα η «κρούστα», η «επίπλωση τού σπιτιού». Ενδέχεται να είναι «το σπίτι στην εντέλεια επιπλωμένο και φανταχτερό» αλλά «τα θεμέλιά του να είναι σάπια ή ανύπαρκτα».
Και ας έλθουμε τώρα στο ζητούμενο: τι πρέπει να γίνεται ώστε να δίδεται πάντα προτεραιότητα στα «θεμέλια» και όχι στα «έπιπλα», δηλαδή στην ουσία και όχι στον τύπο, στο είναι και όχι στο φαίνεσθαι; Η απάντηση είναι απλή: αγωγή, ορθή ανατροφή! Και ποια είναι αυτή; Η φιλοσοφία! Δηλαδή η ενδοσκόπηση, η μελέτη τού εαυτού μας, η συνεχής αυτοκριτική. Μονάχα ο αυτοέλεγχος οδηγεί τον άνθρωπο στην επίγνωση τών ορίων του, άρα στην αποφυγή τής ύβρεως. Η καταβύθιση τού καθενός μας στη δική του ψυχική άβυσσο δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ατομική του καλυτέρευση. Το μέγιστον μάθημα είναι η σωφροσύνη, η σύνεση, η συναίσθηση τού μέτρου και των ορίων μας. Πραγματικά σοφός είναι ο σώφρων και συνετός, δηλαδή ο έχων συνείδηση τών ορίων του. Όποιος ξεπερνά τα όριά του και «ξεσαλώνει», όποιος, ενώ είναι άνθρωπος, συμπεριφέρεται κατά τρόπο βίαιο και αλαζονικό απέναντι στους θεωρούμενους ως αδύναμους, όποιος έχει την ψευδαίσθηση πως είναι μικρός θεός, θα εισπράξει την τίσιν. Ο υβριστής, κατευθυνόμενος από την «παντοδυναμία» του, οδηγείται σε θόλωμα-τύφλωση τού νου. Αυταπατάται ότι μπορεί να αυθαδιάζει στο διηνεκές! Αυτή η ηθική ύπνωση τού υβριστή είναι η άτη. Είναι η παγίδα, η «φάκα» μέσα στην οποία σε λίγο θα παγιδευτεί «το ποντίκι». Ο υβριστής, ως παραβάτης τής ηθικής τάξης, εξερεθίζει την Νέμεσιν, η οποία με τη σειρά της ΠΑΝΤΟΤΕ επιφέρει την τίσιν.
Επιλογικά σημειώνουμε το εξής: κάποιοι τηλεοπτικοί και θεατρικοί «αστέρες» μεσουράνησαν κατά τις περασμένες δεκαετίες όχι μονάχα λόγω τής πραγματικής αξίας τους και των επαγγελματικών τους προσόντων αλλά και λόγω τής μεγάλης «αναγνωρισιμότητας» που τους έδωσε η τηλεόραση. Δηλαδή η τηλεόραση υπήρξε το μέσο, το εφαλτήριο που τους «αποθέωσε» και «ανέβασε τις μετοχές τους», τόσο σε δόξα όσο και σε χρήμα, στα ύψη.
Καθώς όμως «ανέβαιναν οι μετοχές τους στο Χρηματιστήριο τής Τηλεθέασης», παράλληλα «ανέβαινε» και η αλαζονεία και «φούσκωνε» η έπαρσή τους. Έγιναν πεφυσιωμένοι. Πίστεψαν βλακωδώς αυτοί οι συνηθισμένοι άνθρωποι – που είναι ακριβώς σαν και όλους εμάς – πως είναι υπεράνθρωποι και πως τους είναι επιτρεπτά τα πάντα! Αυτή η ψευδαίσθηση, δηλαδή η φενακισμένη αντίληψη πραγμάτων και ζωής λέγεται ύβρις. Δηλαδή ύβρις είναι να υπεραίρεσαι και να υψαυχενείς, «να βλέπεις τον άλλον σαν μύγα» και να λογαριάζεις τον εαυτό σου «μεγάλης όρνιθας αυγό».
Και ακολουθεί το γερό χαστούκι: έρχεται σήμερα αυτό το ίδιο εργαλείο, που μέχρι χθες σε αποθέωνε, και τώρα σε αποκαθηλώνει. Σου λέει: «άραξε στα κυβικά σου!». Το «άραγμα στα κυβικά μας» είναι η τίσις. Διότι είναι μέγιστη αυθάδεια να είσαι «βέσπα» και να περνιέσαι για «χιλιάρα μοτοσικλέτα»!
Βολισσός: 17 Φεβρ. 2021
facebook
youtube
instagram
X
