Όσοι με γνωρίζουν καλά μου λένε μερικές φορές ότι είμαι κρυφο- σωβινιστής, δηλ. ότι καμαρώνω – εξυμνώ υπέρ το δέον – ό,τι προέρχεται από την Πατρίδα μου τη Χίο και το Βροντάδο! Εγώ δεν αρνούμαι ότι καμαρώνω για τα κατορθώματα των προγόνων μας!...
Είναι στ’αλήθεια «κατόρθωμα» η συγγραφή επιστημονικής εργασίας στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας (1905). Ένα τέτοιο πόνημα είναι και μια εργασία του «χωριανού» μου (Βρονταδούση) Γεωργίου Χ. Πιταούλη, ιατρού, που τον Αύγουστο του 1905 είχε το κουράγιο να δημοσιεύσει πραγματεία για τα μικρόβια. Μεταφέρω το κείμενο ως έχει, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα της εποχής. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο «Ημερολόγιο 58, του Αιγαίου, του έτους 1906 εν Σάμω εκ του Ηγεμονικού Τυπογραφείου» και εγώ το «ηλίευσα» από το ιατρικό περιοδικό «Αρεταίος» (Ιανουάριος- Μάρτιος 2005, Αρχείο Γεωργίου Ζεβελάκη).
ΤΑ ΜΙΚΡΟΒΙΑ
Τα μικρόβια, οι μικροσκοπικοί αυτοί διάβολοι, των οποίων και μόνον το όνομα εμπνέει φρίκην και τρόμον και επισύρει καθ’εαυτού μυρίας αράς και αναθέματα, αμειλίκτως μέχρι τούδε παρά πάντων κατεδικάσθησαν. Και κατ’αρχήν μεν είνε αληθές ότι δεν αρνείται τις την προς το καταστρέφειν ιδιοσυγκρασίαν αυτών, αλλ’αυτή ακριβώς η ίδιότης, δι’ης επροικίσθησαν υπό του θεού ή του δαίμονος γίνεται αφορμή πολλών ευεργετημάτων τόσον δια το ζωϊκόν όσον και δια το φυσικόν βασίλειον. Μην εκπλαγήτε, αγαπητοί αναγνώσται, αν ο σύρων τας γραμμάς ταύτας καίτοι ιατρός και εντεταλμένος συνεπώς εις τον έσχατον κατά των μικροβίων αγώνα, θα παρουσιασθή εις τινά σημεία του προχείρου τούτου σημειώματος αυτόκλητος συνήγορος των μικροοργανισμών τούτων, αναφερών τας ωφελείας ων γίνονται πρόξενοι και παρατάσσων αυτάς ως ελαφρυντικάς περιπτώσεις ενώπιον του δικαστηρίου της κοινής γνώμης. Οφείλομεν άλλως να είμεθα δίκαιοι. Να καταπολεμώμεν τον αντίπαλον, αλλά να μη παραγνωρίζωμεν και τας αρετάς του, φροντίζοντες πάντοτε να είμεθα εν αμύνη χωρίς να παρουσιάζωμεν αυτώ τα τρωτά μέρη.
Η μικροβιολογία, ης ιδρυτής είνε ο δαιμόνιος Παστέρ, παρέχει ομολογουμένως εις την ανθρωπότητα την μεγίστην των εκδουλεύσεων· η ανακάλυψις των μικροοργανισμών τούτων ο καθορισμός της καθόλου αυτών ενεργείας μελετηθείσης επισταμένως δια πολλών παρατηρήσεων και πειραμάτων ωφέλησε ου μόνον την υγιεινήν αλλά και την βιομηχανίαν και το εμπόριον.
Ο μεταξοπαραγωγός επί παραδείγματι βαίνει ασφαλώς επί το βιομηχανικόν του έργον, εφ’όσον οι εκκολαπτόμενοι σπόροι κατά το σύστημα του Παστέρ είνε παρεσκευασμένοι υγιείς και άπηλλαγμένοι παντός κινδύνου καταστροφής. Ο κτηνοτρόφος έχει πρόχειρα τα μέσα της θεραπείας των ποικιλώνυμων νόσων των κτηνών του, αίτινες λεπτομερώς εσχάτως καθωρίσθησαν και αποτελεσματικώς ήδη θεραπεύονται είτε δια της χρήσεως θεραπευτικών ορρών, είτε δια της απομονώσεως ή απολυμάνσεως, μέσων τα όποια υποδεικνύει η μικροβιολογία. Σοφοί και μεγαλοφυείς επιστήμονες επί τη βάσει ταύτης καταγίνονται ήδη εις την θεραπείαν πολλών άλλων νοσημάτων, τέως ανιάτων θεωρουμένων και δεν είνε καθόλου παράδοξον να ευρεθώμεν προ θαυμάσιας τινός νίκης της Επιστήμης, εκπροσωπούμενης υπό του Μπέριγκ, ισχυρισθέντος ότι μετ’ού πολύ προβαίνει εις ανακοίνωσιν φαρμακευτικής σκευασίας ου μόνον προλαμβανούσης αλλά και θεραπευούσης την φοβερωτέραν των νόσων, τη φθίσιν.
Αλλ’αν τα μικρόβια είνε η κυρία αιτία πολλών νοσημάτων, είνε όμως πολλάκις και μεγίστης ωφελείας πρόξενα παρέχοντα τας μεγαλειτέρας των εκδουλεύσεων εις τον άνθρωπον. Διότι πλην του ότι υπάρχουσιν, όλως αβλαβή τοιαύτα αδιακόπως δια των αιτίων, της εισπνοής και των πόρων εισερχόμενα εις τον οργανισμόν ημών, ή επικαθήμενα επί του δέρματος και των εξωτερικών εν γένει κοιλοτήτων του σώματος ημών, απεδείχθη κατά τα τελευταία ταύτα έτη ότι η δράσις ενίων βακτηρίων έχει μεγίστην επίδρασιν και σημασίαν από βοτανικής και γεωπονικής απόψεως. Ούτως οι καλλιεργούντες την γην έχουσι πολλούς λόγους να ευγνωμονώσι τη μυρμηκιάν των μικροοργανισμών των εμφωλευόντων υπό το έδαφος και προωρισμένων να συντελώσι διηνεκώς τας αποσυνθέσεις και παρεχόντων ως εκ τούτου εν καταλλήλω συστάσει τα νιτρικά άλατα εις τας ρίζας των φυτών. Παρετηρήθη επίσης ότι εις τας ρίζας των χεδροποφόρων (leguminosae) υπάρχουσι σφαιρία μικρά, κόνδυλοι άλλως καλούμενα, πεπληρωμένα μικροβίων συμβιούντων μετά των φυτών και χορηγούντων αυτοίς προς θρέψιν άζωτον. Αλλ’εκείνο, όπερ ιδία ευεργετικόν επιτελούσι τα μικρόβια, επιτυγχάνουσι δια της σήψεως. Άνευ ωρισμένου είδους βακτηριδίων σήψις δεν θα ήτο δυνατόν να γίνη, η δε δράσις αύτη των μικροβίων επί των νεκρών αζωτούχων ουσιών είνε μεγίστης σημασίας, δι’άπαντα τον ενόργανον κόσμον. Δια της ενεργείας ταύτης των μικροβίων αι πολυποίκιλοι και πολυσύνθετοι ενώσεις των ανθρώπων, ζώων και φυτών αποσυντίθενται και διαλύονται αποδιδόμενων ούτω εις μεν την ατμόσφαιραν του άνθρακος ως ανθρακικού οξέος, εξ ου συνίστανται πάντες οι οργανισμοί, εις δε την γην των γαιωδών στοιχείων, εξ ων νέοι τοιούτοι πάλιν θα σχηματισθώσιν. Ήτοι αφ’ενός μεν κενούσι τον χώρον της γης δια την ανάπτυξιν και άλλων όντων, και αφ’ετέρου παρέχουσι τροφήν εις τα ζώα και φυτά. Άνευ της ενεργείας ταύτης των μικροβίων, δι’ην δικαίως εκλήθησαν υπό επιφανούς φυσιολόγου «οι αόρατοι ευεργέται της ανθρωπότητος», αν μη δηλονότι τα ζωικά και φυτικά πτώματα εσήποντο, ουδέ σπιθαμή χώρου επί της γης θα υπήρχεν ελευθέρα.
Άπασαι επίσης αι ζυμώσεις, δι’ων πλείσται ίσαι χημικαί μεταβολαί επιτελούνται οφείλονται εις τα μικρόβια, ως παρ. χ. η γαλακτική ζύμωσις, δι’ης μεταβάλλονται τα διάφορα είδη του ζακχάρου εις γαλακτικόν οξύ, η βουτυρική ζύμωσις, εις ην οφείλεται και η παρ’ημίν γενομένη κοπανιστή, ήτις ουδέν έτερον είνε ειμή τυρός, ου το βούτυρον μετεβλήθη δια ζυμώσεως, εις ην οφείλεται και η καυστική αυτής γεύσις και λοιπαί άλλαι ενέργεια, ας παραλείπω ίνα μη πέραν του δέοντος εκταθώ.
Εξ όσων ανωτέρω εσημειώσαμεν εδείχθη ότι όλα τα είδη, των μικροβίων δεν είνε άξια αράς, διότι μάλλον ευεργετικώς ενεργούσι χάριν της ανθρωπότητος. Αλλά και τα παθογόνα λεγόμενα μικρόβια, οία τα της φθίσεως, της χολέρας, πανώλους, τύφου, τετάνου κτλ. δεν είνε, ως οι πολλοί φαντάζονται, εχθροί προσβάλλοντες αμέσως τον άνθρωπον, αλλά και ταύτα εγκαθίστανται εφ’όσον η απρονοησία των ανθρώπων και η απείθεια προς τας προτροπάς και παρακελεύσεις της επιστήμης παρασκευάζει αυτοίς γόνιμον το έδαφος. Ο οργανισμός ημών επλάσθη ούτως ώστε τα ποικιλοτρόπως υπεισδύοντα μυρία μικρόβια να καταστρέφωνται υπό των οξέων του στομάχου, κυρίως δε των λεγομένων λευκών αιμοσφαιρίων του αίματος, τα οποία είνε τρόπον τινά η αστυνομία του σώματος. Είνε πράγματι θαυμαστή η ενέργεια αυτών ευθύς ως εισέλθη μικροοργανισμός τις εν τω σώματι τα αιμοσφαίρια σπεύδουσι προς αυτόν τον περιβάλλουσι και εντός ολίγου τον εκμηδενίζουσι. Την εργασίαν όμως αυτών ταύτην, ην και φαγοκύττωσιν τίνες αποκαλούσι, δύνανται πολλαί περιστάσεις να αλλοιώσωσιν, ούτω δε να μη τελήται αγρύπνως η επιτήρησις των βλαβερών οργανισμών των εισερχομένων εις το σώμα, ότε ούτοι ευρίσκουσι πρόσφορον το έδαφος να εγκαθιδρύσωσι την κατοικίαν των πολλαπλασιαζόμενοι τεραστίως εντός μικρού χρονικού διαστήματος. Ημάς όθεν αυτούς δέον κατά το πολύ μέρος να μεμφώμεθα και ουχί τα μικρόβια, τα οποία μόνον της αφροντισίας και ασυνεσίας μας επωφελούνται. Αντί του προς αυτά φόβου και των παντοίων υπερβολικών κατ’αυτών προφυλάξεων θα ήτο προτιμότετρον να διαιτώμεθα εις υπαίθρια και αναπεπταμένα μέρη ένθα ο μικροβιοκτόνος Ήλιος αποκαθαίρει την ατμόσφαιρα και τονώνει τον οργανισμόν μας και τον καθιστά ανεπίδεκτον παντός εκ των μικροβίων κινδύνου και να διαιτώμεθα όσον το δυνατόν απλούστερον και φυσικώτερον δια τροφής καθαρώς παρεσκευασμένης. Οι Ιταλοί λέγουσιν ότι όπου δεν εισέρχεται ο ήλιος εισέρχεται ο ιατρός, γνωστόν δε επίσης το λόγιον: το ζην κατά φύσιν εστί ζην κατά Θεόν. Είνε φυσικόν να ζώσι και τα μικρόβια εν τη φύσει, ως τόσα άλλα ζώα βλαβερά ή ωφέλιμα αλλ’εις ημάς εναπόκειται να παρέχωμεν σώμα απρόσβλητον υπ’αυτών και ικανόν να αντιμετώπιση αποτελεσματικούς πάντα εκ μέρους των κίνδυνον. Ο οργανισμός ημών έχει πάντα τα στοιχεία να ζήση βίον μακρόν και να αποθάνη όταν και τα διάφορα συνιστώντα αυτόν στοιχεία καταστώσιν ανίσχυρα δια την επιτέλεσιν του έργου δι’ο προωρίσθησαν αλλ’οφείλομεν να συντηρώμεν τούτον ακμαίον δια καθαράς τροφής, διαίτης και αναπαύσεως ίνα ούτω δύναται αποτελεσματικώς να παλαίη κατά των επερχομένων έξωθεν επιβούλων εχθρών.
Εν Χίω Αύγουστος 1905
facebook
youtube
instagram
X
