Καταγωγή αριστοκρατική, με την επί της ουσίας ερμηνεία του όρου και τις οικογενειακές ρίζες να χάνονται ανάμεσα στους πατρικίους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οι προγονοί του επιφανείς επιστήμονες, έμποροι, κεφαλαιούχοι, συνιδρυτές του περιώνυμου Χιώτικου Δικτύου, με αφετηρία πάντα την πατρογονική κοιτίδα στο νησί της Χίου. Ο Πλωτίνος Ροδοκανάκης από την πλευρά του κατακτά και εκείνος το παγκόσμιο ενδιαφέρον, διαδίδοντας και υπηρετώντας το σοσιαλισμό, στα πρώτα βήματα της διατύπωσής του και την ιδεολογία του αναρχισμού στο μακρινό Μεξικό. Με την αινιγματική ζωή του ασχολούνται πολλές μελέτες με πρωταρχικές του Τέου Ρόμβου και του Carlos Illades, οι οποίοι αναφέρουν ότι γεννήθηκε στην Ελλάδα και είναι γόνος της γνωστής οικογένειας των Ροδοκανάκη με καταγωγή από τη Χίο. Κατά τον Ρόμβο, ο Κωνσταντίνος Ροδοκανάκης, πατέρας του Πλωτίνου, είναι γιατρός, αν και οι πληροφορίες που δίνει για αυτόν στην αρχή της μελέτης του, ονοματεπώνυμο και ημερομηνίες, δεν επιβεβαιώνονται από τα γενεαλογικά δέντρα στις μελέτες, είτε του Stourdza, είτε του Legrand, όπως προαναφέρεται. Επιπλέον, ο ίδιος ο Ρόμβος διατυπώνει στο τέλος της μελέτης του ότι δεν κατάφερε να βρει κάποια απόδειξη για την παρουσία του ίδιου του Πλωτίνου στην Αθήνα, ούτε σε άλλο μέρος της Ελλάδας, αλλά ούτε και στις ελληνικές παροικίες της Τεργέστης, του Βερολίνου ή της Βιέννης, ή στα Πανεπιστήμια των δύο τελευταίων πόλεων, που εικάζεται ότι έχει σπουδάσει ιατρική και φιλοσοφία. O Ρόμβος σημειώνει ακόμη ότι αυτή η απουσία του ονόματος Πλωτίνος Κωνσταντίνος Ροδοκανάκης από τα δημοτολόγια και τα βιβλία εγγραφών στα Πανεπιστήμια της Βιέννης και του Βερολίνου, δεν αποτελεί επαρκή απόδειξη για την παρουσία ή απουσία του, δεδομένου ότι αυτό συμβαίνει και με άλλους Έλληνες, όπως, με τον Εμμανουήλ Ροΐδη, η μητέρα του οποίου ανήκει στην ίδια οικογένεια, ενώ ο τελευταίος έχει και αυτός φοιτήσει στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, αλλά και πιο πριν, αρκετοί Έλληνες αλλάζουν τα ονόματα ή και τα επώνυμά τους, ανάλογα με τις συνθήκες στις οποίες ζουν ή ακολουθώντας την μόδα των ψευδωνύμων. Στον επίλογο του Ρόμβου, αξιοπρόσεκτο είναι ότι επί της ουσίας ακυρώνει τις πληροφορίες που δίνει στην έναρξη της αφήγησης για τη ζωή του Πλωτίνου Ροδοκανάκη, ενημερώνοντάς μας για τις στιγμές απελπισίας, κατά τη διάρκεια της έρευνας και εκπόνησης της βιογραφίας, όταν αδυνατεί να βρει στοιχεία για την ταυτότητά του.
Πραγματική ή όχι περσόνα
Ο Carlos Illades από την πλευρά του, ο ερευνητής με τις περισσότερες μελέτες στη μεξικανική βιβλιογραφία για τη ζωή και το έργο του Plotino Constantino Rhodakanaty, όπως υπογράφει ο Πλωτίνος στο Μεξικό, δίνει στην αρχή κάθε μελέτης του διάφορες σύντομες πληροφορίες για τα πρώτα χρόνια της ζωής του και για την οικογένεια Ροδοκανάκη. Ενώ μιλά για τον Έλληνα Ροδοκανάκη, αναφέρει επίσης ότι για κάποιους η εθνικότητά του δεν ήταν επιβεβαιωμένη («para otros la nacionalidad de Rhodakanaty era espuria»), ενώ κάποιοι άλλοι ισχυρίζονται ότι πρόκειται για κάποιο Μεξικανό γιατρό που για δικούς του λόγους υιοθέτει ένα ελληνικό όνομα, ψευδώνυμο με άλλα λόγια. Το σίγουρο είναι ότι από τον Plotino Rhodakanaty έχουμε μόνο τα κείμενα που συγγράφει στο Μεξικό, ενώ, εκτός από την ημερομηνία γέννησής του, άγνωστος παραμένει και ο τόπος και η ακριβής χρονολογία του θανάτου του. Αν γίνουν δεκτά τα δεδομένα των βασικότερων μελετών για τη βιογραφία του, είναι ξεκάθαρο ότι ο Πλωτίνος Ροδοκανάκης ζει μια περιπετειώδη ζωή, μετά την αναχώρηση της οικογένειάς του από την Ελλάδα. Ταξιδεύει στην Ιταλία και από εκεί, όντας πολύ μικρός, στην Γερμανία ή στην Αυστρία και εν συνεχεία στην Γαλλία. Στις τρεις τελευταίες χώρες σπουδάζει ιατρική και φιλοσοφία, για να έρθει στην τελευταία σε επαφή με την ιδεολογία του αναρχισμού. Καταλήγει στη Βαρκελώνη και από εκεί εν τέλει στο Μεξικό, στην πρωτεύουσα του οποίου μάλλον φτάνει κατά πάσα πιθανότητα το 1861. Χωρίς να τεκμηριώνεται, πεθαίνει το 1890, ενδεχομένως δολοφονείται.
Θεωρητικός του αναρχισμού με πλούσιο συγγραφικό έργο
Είναι βέβαιον ότι πρόκειται για έναν ιδεολόγο σοσιαλιστή, αλλά και «αναρχικοχριστιανό» που δρα στο Μεξικό. Παράλληλα όμως πρόκειται για λόγιο και συγγραφέα επαναστάτη, ο οποίος συνδυάζει αυτές τις δύο ιδιότητες σε ένα σύντομο κείμενό του, αφού είναι επαναστατικό και στην ιδεολογία και στην ειδολογική μορφή του.
Ο Plotino Rhodakanaty συγγράφει στο Μεξικό διάφορα έργα κοινωνικοπολιτικού και φιλοσοφικού περιεχομένου, όπως τα: «Cartilla socialista», «CatecismoelementaldelaescueladeCarlosFourier» (Σοσιαλιστικό αλφαβητάρι. Κατήχηση για αρχαρίους της σχολής του CharlesFourier), το 1861, «Neopanteísmo, consideracionessobreelhombreylanaturaleza» (Νεοπανθεϊσμός. Σκέψεις για τον άνθρωπο και τη φύση),1864, «Tratadodelógicaelemental» (Πραγματεία βασικής Λογικής),1881, «MédulapanteísticadelsistemafilosóficodeSpinoza» (Πανθεϊστική ουσία του φιλοσοφικού συστήματος του Σπινόζα),1885. Αρθρογραφεί σε διάφορες μεξικανικές εφημερίδες, κυρίως «στον εργατικό τύπο», όπωςElSocialista, LaInternacional, ElHijodelTrabajo, LaComunaInternacional. Αρθρογραφεί επίσης «σε άλλες εφημερίδες της πόλης του Μεξικού και της ενδοχώρας», ElCombate, ElCraneoscopio, LaDemocracia, ElCorreodelosEstados, είναι μερικές από αυτές. Αξιοσημείωτη παραμένει η δημοσίευση άρθρων του σε έντυπα θρησκευτικά, όπως τα LaVerdad, LaVozdelDesierto. Σε όλη αυτή την πλούσια παραγωγή βιβλίων, άρθρων πολιτικών, φιλοσοφικών και θεολογικών, υπάρχουν μόνο δύο έργα καθαρά λογοτεχνικά και συγκεκριμένα το πεζό ποίημα «¡Ida! … ¡qué bellos son tus ojos!» (Ίδα, τι όμορφα που είναι τα μάτια σου), 1877, και το έργο «El juego de ajedrez (Parábola filosófico-social)» (Μια παρτίδα σκάκι, Φιλοσοφικο-κοινωνική παραβολή,1878.
Λογοτεχνική και όχι μόνο συγγένεια με τον Πλάτωνα Ροδοκανάκη
Το πρώτο έργο από τα δύο προαναφερθέντα λογοτεχνικά είναι, στο πρώτο και δεύτερο μέρος του (I και II), ένα είδος ποιήματος σε πρόζα, ενώ το τρίτο μέρος (III) αρχίζει ως ποίημα σε πρόζα και συνεχίζει ως παραδοσιακό ποίημα με μέτρο και ομοιοκαταληξία. Το περιεχόμενο είναι ερωτικό και θυμίζει ανάλογα κείμενα του αισθητισμού, όπως συναντάται στο De Profundis του Πλάτωνα Ροδοκανάκη, έργο όμως του 1908, ετος δηλαδή που ο Πλωτίνος έχει ήδη φύγει από τη ζωή ή αγνοείται δύο τουλάχιστον δεκαετίες, Έργο γνωστό για τις τολμηρές ερωτικές εικόνες του, όπως σε όλα τα έργα του εν λόγω κινήματος του αισθησιασμού. Σύμφωνα με τις πηγές ο Πλωτίνος βρίσκεται στη Γαλλία κάπου στο τέλος της δεκαετίας του 1840 ή κάποια χρόνια στη δεκαετία του 1850, οπότε μπορεί να γνωρίζει τα κείμενα του Baudelaire και άλλων υποστηρικτών του κινήματος. Το δεύτερο κείμενο από τη μεριά του, θυμίζει τις παραβολές τόσο των αρχαίων-κλασικών χρόνων όσο και τις χριστιανικές. Ο λόγος, εκτός από την επαναστατική μορφή σε σχέση με την παραδοσιακή λογοτεχνία, αποκαλύπτει και εμφανώς προβάλει τις πολιτικές του ιδέες για έναν χριστιανικό σοσιαλισμό, εκ πρώτης όψεως, αλλά, κατ’ ουσίαν, κυρίως σοσιαλιστικό ή και αναρχικό.
Ιδεολογική επανάσταση: «El Juego de Ajedrez (parábola filosófico-social)»
Ο Plotino Rhodakanaty δηλώνει την επαναστατική του ιδεολογία και πρόθεση ήδη από τον τίτλο του έργου «Μια παρτίδα σκάκι», βάζει σε παρένθεση τον «μετακειμενικό ειδολογικό δείκτη»: «Φιλοσοφικο-κοινωνική παραβολή». Το σύντομο αυτό κείμενο είναι κατ’ εξοχήν επαναστατικό σε δύο επίπεδα και συγκεκριμένα στο επίπεδο της ειδολογικής μορφής, αφού μεταμορφώνει ένα υπάρχον είδος, την παραβολή και ως προς το περιεχόμενο, το συντομότατο αυτό κείμενο συμπεριλαμβάνει, εν είδει σύνοψης, όλη του τη φιλοσοφική σκέψη. Παρά ταύτα ο Ροδοκανάκης ευνοεί την ειρηνική μετάβαση από τον καπιταλισμό σε εθελοντικές ομοσπονδίες, και ενώ επιδιώκει την κατάργηση των τάξεων, της μισθωτής εργασίας και των πολιτικών κομμάτων, δεν ήταν διατεθειμένος να συμμετάσχει σε ένοπλο αγώνα για να το πετύχει, αφού ο ίδιος δηλώνει«Χριστιανός Σοσιαλιστής».
Τελευταία χρόνια Ο πρόεδρος του Μεξικού Πορφύριος Ντίαζ διώκει τα περιοδικά που συνεργάζεται ο Ροδοκανάκης φυλακίζοντας τους συνεργάτες του. Κατ’ άλλους ο Ροδοκανάκης εγκαταλείπει το Μεξικό και επιστρέφει στην Ευρώπη το 1886 και παραμένει άγνωστο το πού, πώς και πότε ακριβώς πεθαίνει. Ίσως εγκαταλείπει το Μεξικό μετά τον ενδεχόμενο θάνατο του στενότερου συντρόφου και συνεργάτη του Φρανσίσκο Σαλακόστα, ο οποίος συλλαμβάνεται το 1880 με την τύχη του να παραμένει άγνωστη και ενδεχόμενο να εκτελείται από το καθεστώς. Ο Κάρλος Ιγιάντες από την πλευρά του ισχυρίζεται ότι ο Πλωτίνος Ροδοκανάκης πιθανόν να επιστρέφει στο Μεξικό χρησιμοποιώντας άλλο όνομα. Μια τρίτη εκδοχή υποστηρίζει ότι πεθαίνει στις 2 Φεβρουαρίου 1890 στη Πόλη του Μεξικού.
Πηγές:
- Ρόμβος Τέος, 2005, Πλωτίνος Ροδοκανάκης ένας Έλληνας Αναρχικός, Εκδόσεις Ηλέκτρα.
- Illades Carlos, 2002, Rhodakanaty y la formación del pensamiento socialista en México, Anthropos, UAM-Iztapalapa, Μεξικό
- http://artinews.gr/
- https://www.hartismag.gr/
facebook
youtube
instagram
X
