Ο φάκελος της Ασφάλειας για το Στρατή Τσίρκα

Ο συγγραφέας των «Ακυβέρνητων Πολιτειών», Αιγυπτιώτης και Έλληνας της διασποράς, κατά κόσμον Ιωάννης Χατζηανδρέας, με χιώτικη τη μητρική του γραμμή, αφού η μητέρα Περσεφόνη Σταμαράτη ήταν χιακής καταγωγής, από πολύ νεαρή ηλικία εντάσσεται στο αριστερό κίνημα της Αιγύπτου, συνδεόμενος με την κομμουνιστική ομάδα του επιφανούς του κινήματος και διανοούμενου Σακελλάρη Γιαννακάκη. Ο Γιαννακάκης είναι αυτός που θα γνωρίσει τη συγγραφέα της Λωξάνδρας Μαρία Ιορδανίδου στο μετέπειτα σύζυγό της Ιορδάνη Ιορδανίδη, φωτισμένο εκπαιδευτικό, θεωρητικό του μαρξισμού, αλλά και θύμα των σταλινικών διώξεων στα ελληνόφωνα χωριά του Καυκάσου. Στοιχεία από τον απόρρητο φάκελο κοινωνικών φρονημάτων του συγγραφέα Στρ. Τσίρκα, που διασώθηκε από την καταστροφή τους τον Αύγουστο 1989, έρχονται στο φως της δημοσιότητας από την κ. Νατάσσα Δομνάκη και το Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Ταξίδι στην Αθήνα του 1954

«Αυτήν την στιγμήν (ώρα 10) μοί παρεσχέθη η κάτωθι πληροφορία:

 Την 6/9/ 54 αφίχθη ενταύθα με Αιγυπτιακόν διαβατήριον ο Αιγύπτιος Χατζηανδρέας Ιωάννης. Εις το Αεροδρόμιον εδήλωσεν ότι θα καταλύση εις το ξενοδοχείον Αthenee Palace επί της οδού Κολοκοτρώνη αριθμ.1 Είναι υπάλληλος της Εταιρείας Δερμάτων Χαλκούση εδρεούσης εν Αλεξανδρεία και συγγραφεύς. Εις το ανωτέρω ξενοδοχείον δεν κατέλυσεν αλλά διέμεινεν επ΄ ολίγας ημέρας εις το σπίτι του κομμουνιστού συγγραφέως Καζαντζάκη εν Αιγίνη και έπειτα εις το σπίτι της κυρίας Καράλη, ηθοποιού εν Μαγκουφάνα. […] Χθες εδήλωσεν εις γνωστόν του πρόσωπον ότι θα εγκαθίστατο εις το ξενοδοχείον Αthenee Palace. Ούτος έχει συγγράψει το βιβλίο «Ύπνος του θεριστή» καθαρώς κομμουνιστικόν του οποίου δέκα (10) αντίτυπα ευρίσκονται εις την βιτρίναν του Βιβλιοπωλείου Παπαδημητρίου επί της οδού Λυκούργου αρ.10.

Χρησιμοποιεί το ψευδώνυμον «Τσίρκας Στρατής».Χαρακτηριστικά: Ηλικίας περίπου 40 ετών, υψηλός (1.80 μ), μελαχρινός, γκρίζα μαλλιά, ευθυτενής.

Παρ’ ημίν δεν έχει φάκελλον ουδέ φέρεται ως διαμένων εις ξενοδοχείον Athenee Palace

20/9/54
Β.Λάμπρου
υπ.Α΄

Κάθε φορά που ο Στρατής Τσίρκας έμπαινε στην Ελλάδα από την Αίγυπτο η Γενική Ασφάλεια σήμαινε συναγερμό. Ο μηχανισμός του υπουργείου Δημοσίας Τάξεως, ειδοποιούμενος από το Κέντρο Αλλοδαπών έστελνε σήμα παρακολούθησης σε όλα τα αστυνομικά τμήματα της περιοχής όπου διέμενε κάθε φορά : ο «Hatziandreas Ιωάννης ή Tsirkas του Κων/νου καθόσον πρόκειται περί σοβαρού κομμουνιστού» . Το αυξημένο ενδιαφέρον της Υπηρεσίας Πληροφοριών παραμένει αφού ο συγγραφέας όχι μόνο «φέρεται ως ηγετικόν στέλεχος της κομμουνιστικής οργανώσεως Αλεξανδρείας» αλλά και επειδή, όπως «ευπειθώς» αναφέρει ο Γενικός Πρόξενος Αλεξανδρείας, «δια της παρακολουθήσεως αυτού εν Ελλάδι ενδεχομένως αντληθή πληροφορίαι επί της συνεργασίας των εν Αιγύπτω μετά των εν Ελλάδι κομμουνιστών». Η παρακολούθηση από τα κέντρα της Ασφάλειας συνεχίζεται και μετά το 1963 χρονιά που η οικογένεια Τσίρκα εγκαθίσταται στην Αθήνα μόνιμα.

Ο διανοούμενος Τσίρκας Ο Στρατής Τσίρκας γεννιέται το 1911 στο Κάιρο, πρώτο παιδί της οικογένειας του Κωστή Χατζηανδρέα, ο οποίος έχει καταφύγει στην Αίγυπτο για να μην υπηρετήσει στρατιωτική θητεία στον τουρκικό στρατό και της Περσεφόνης Σταμαράτη, από τη Χίο. Αποφοιτά από το εμπορικό τμήμα της περίφημης Αμπετείου Σχολής του Καΐρου. Από το 1939 εργάζεται ως διευθυντής στο Βυρσοδεψείο του, επίσης Χιώτη, Μικέ Χαλκούση, στην Αλεξάνδρεια, έως την εθνικοποίηση του εργοστασίου το καλοκαίρι του 1963. Το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Στρατής Τσίρκας, το υιοθετεί οριστικά με την πρώτη του ποιητική συλλογή «Φελλάχοι», που κυκλοφορεί στην Αλεξάνδρεια το 1937. Ο «κομμουνιστής διανοούμενος» με την κριτική σκέψη, την ευρωπαϊκή παιδεία και τη μοντερνιστική γραφή, ο Στρατής Τσίρκας της τριλογίας «Ακυβέρνητες πολιτείες» και της λογοτεχνικής δικαίωσης του ελληνικού κινήματος της Μέσης Ανατολής το 1944, της προσφυγικής διασποράς και του αντιφασιστικού αγώνα, ο συγγραφέας των δύο πόλεων Αλεξάνδρειας ‑Αθήνας, ο ερωτικός συγγραφέας, διατρέχει τον 20ο αιώνα αλληλέγγυος στα εργατικά στρώματα και ενεργός στον αντιαποικιακό αγώνα, ενάντιος στις φυλετικές διακρίσεις και την καταπίεση. […]

Η καθημερινότητα της παρακολούθησης Το καλοκαίρι του 1963 το βυρσοδεψείο του Χαλκούση όπου εργάζεται ο Τσίρκας, εθνικοποιείται και η οικογένεια μετακομίζει στην Αθήνα. Ήδη ο πρόξενος της Αλεξάνδρειας έχει σπεύσει να ενημερώσει την ελληνική διεύθυνση Αλλοδαπών και την Γενική Ασφάλεια ότι του θεώρησε το διαβατήριο για Ελλάδα (17/7/1963). Η Ασφάλεια γίνεται σκιά του, τουλάχιστον τον πρώτο καιρό της εγκατάστασης του στην Αθήνα, την «πιο ανοιχτή πόλη του κόσμου» όπως γράφει ο Τσίρκας στην Χαμένη Άνοιξη. Ο φάκελος της Ασφάλειας, που άγνωστο πώς, δεν καταστράφηκε το 1989, περιέχει έγγραφα και αναφορές για τη ζωή και τις κινήσεις του συγγραφέα έως και την πτώση της δικτατορίας.

Πηγές:

1. ΑΠΕ-ΜΠΕ
2. «Ατέχνως»
3. Εφημερίδα των Συντακτών 

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.