«Απέσυρε!» ή «απόσυρε!»;

Προχθές, ημέρα Τετάρτη 13/5/2020, στο συλλαλητήριο των εκπαιδευτικών που πραγματοποιήθηκε μπροστά από τη Βουλή των Ελλήνων υπήρχε κάποιο πανό της ΟΛΜΕ το οποίο έγραφε «ΑΠΕΣΥΡΕ ΤΩΡΑ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ!».            

   Σαφέστατα και είναι λανθασμένος ο συγκεκριμένος γραμματικός τύπος «απέσυρε» ως χρήση Προστακτικής Αορίστου. Η ορθή Προστακτική Αορίστου είναι «απόσυρε!». Ο τύπος «απέσυρε» είναι γ΄ενικό πρόσωπο Οριστικής Αορίστου, και το ε αποτελεί «εσωτερική αύξηση». Επομένως δικαίως πολλοί διαμαρτυρήθηκαν για το γραμματικό αυτό σφάλμα, το οποίο πράγματι δεν επιτρέπεται από εκπαιδευτικούς.

   Ωστόσο η ζωντανή ομιλούμενη γλώσσα συχνά, λόγω εκτεταμένης χρήσης του λάθους, «νομιμοποιεί» ως ορθούς ακόμη και γραμματικούς τύπους εσφαλμένους. Έτσι λένε ΠΑΝΤΑ οι στρατιώτες: - «Προχώρει στο παρασύνθημα!» - «Επανέλαβε το αληθές!» (αντί του ορθού «επανάλαβε το αληθές!»). Λέγει ο χωρικός «επέτρεψέ μου να περάσω με το τρακτέρ μου μέσα απ’ το χωράφι σου!» (αντί του ορθού «επίτρεψέ μου!»). Λέγει ο απλός πολίτης συχνά στον φίλο και γνωστό του «υπέβαλέ μου εσύ στη Στρατολογία, αυτές τις μέρες που εγώ θα λείπω, τα δικαιολογητικά για να πάρω αναβολή στράτευσης!» (αντί του ορθού «υπόβαλέ μου!»). Λέγει ο οικοδόμος στον βοηθό του «διέλυσε ένα τσουβάλι ασβέστη μέσα στο βαρέλι με το νερό!» (αντί του ορθού «διάλυσε!») κ.ο.κ.

   Ακόμα και ο ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης μεταχειρίζεται την «λανθασμένη» Προστακτική «επέστρεφε!» αντί του ορθού τύπου «επίστρεφε!». Δεν ήξερε Γραμματική ο Καβάφης; Σαφέστατα και ήξερε θαυμάσια ελληνικά! Αλλά ήξερε την ιδιωματική γλώσσα της ελληνικής παροικίας στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου οι εκεί Έλληνες θα μεταχειρίζονταν τον γλωσσικό τύπο «επέστρεφε!» ως Προστακτική Ενεστώτα. Οπότε ο Καβάφης, ζώντας μέσα στο συγκεκριμένο κοινωνικό και γλωσσικό περιβάλλον, μεταχειρίσθηκε τον τύπο «επέστρεφε!» συνειδητά ως Προστακτική Ενεστώτα, χωρίς βέβαια να ανησυχεί μήπως τον πουν αγράμματο οι εκτός Αλεξάνδρειας αναγνώστες του Έλληνες.

Επέστρεφε

   Με τα παραπάνω που σημείωσα δεν «δίνω άφεση αμαρτιών» στους συναδέλφους εκπαιδευτικούς οι οποίοι, κατά εσφαλμένο πράγματι τρόπο, μεταχειρίσθηκαν τον γραμματικό τύπο «απέσυρε!» αντί του σωστού «απόσυρε!». Οπωσδήποτε εκείνος ο άνθρωπος που έγραψε πάνω στο πανό «απέσυρε!» το έκανε παρασυρμένος από την προφορικότητα του λόγου, ο οποίος προφορικός λόγος πολύ συχνά «νομιμοποιεί» ακόμα και τα γραμματικά λάθη.

   Σημείωση: η λέξη «συντριβάνι» είναι τουρκικής προελεύσεως [σιντριβάνι το: <τουρκ. şadırvan (=σιντριβάνι, πίδακας)<şadιrvan (από τα περσ.)+-ι. Πίδακας νερού, αναβρυτήριο]. Κάποιοι την γράφουν με την ορθογραφία «συντριβάνι» ενώ κάποιοι άλλοι ως  «σιντριβάνι». Κανονικά θα έπρεπε να είχε ενταχθεί στην ελληνική γλώσσα ως «σαντιρβάνι», αν ακολουθούσε η λέξη πιστά την ξένη λέξη από την οποία φωνητικά προέρχεται. Έτσι στην περίπτωση της συγκεκριμένης λέξης, κατά την «υιοθεσία» της από εμάς τους νεοέλληνες, συνέβησαν δύο λάθη, ένα ορθογραφικό («συντριβάνι» αντί «σιντριβάνι») και ένα φωνητικό-ακουστικό («συντριβάνι» αντί «σαντιρβάνι»). Γιατί συνέβη αυτή η «παραποίηση» της λέξης; Διότι η λέξη «πρωτοκυκλοφόρησε» επί πολλά χρόνια ως προφορική. Υπέστη όσες γλωσσικές τροποποιήσεις ήταν να υποστεί, από περιοχή σε περιοχή, και κάποιος την πρωτοκαταχώρισε σε κάποιο Λεξικό ή σε κάποιο άλλο βιβλίο με την οπτική εικόνα «συντριβάνι». Είναι βέβαιο σχεδόν ότι αυτός που την πρωτόγραψε ως «συντριβάνι», αγνοώντας προφανώς την τουρκική προέλευση της λέξης αυτής, θα είχε κάνει μέσα στο μυαλό του τον αυθαίρετο και εσφαλμένο ετυμολογικό συνειρμό: ρήμα «συντρίβω»>«συντριβάνι». Έτσι ο αρχικός καταχωρητής της λέξης αυτής, άθελά του, την «πολιτογράφησε» αυτή τη λέξη ως ελληνική! Σήμερα άραγε παραξενεύεται κανείς με αυτή τη λέξη, είτε την γράψουμε ως «συντριβάνι» (ο επικρατέστερος τύπος) είτε ως «σιντριβάνι»; Όχι βέβαια! Οι πάντες την έχουν αποδεχτεί.

   Εάν λοιπόν σήμερα εγώ, επί παραδείγματι, αναφερόμενος σε κάποιο άρθρο μου προς τον Δήμαρχο Χίου, γράψω στον Δήμαρχο «Κύριε Κάρματζη, το σαντιρβάνι της κεντρικής πλατείας πρέπει να το διορθώσετε και να το κάνετε κι εσείς σαν το σαντιρβάνι της Ομόνοιας στην Αθήνα!», θέλω να μου πείτε όλοι εσείς που με διαβάζετε τώρα πώς θα σκεφτείτε μέσα σας. Θα πείτε άραγε «ο Πυργάρης επιτέλους έγραψε σωστά μια λέξη καταταλαιπωρημένη εδώ και πολλά χρόνια»; Ή θα σκεφτείτε, δικαιολογημένα, «ο Πυργάρης αρχίζει να τα χάνει και αλλάζει τις λέξεις»;

   Εγώ πάντως αν ήμουν αναγνώστης ενός τέτοιου κειμένου, θα πίστευα το δεύτερο!

   Χίος: 15 Μαΐου 2020

                                                                                            Λεωνίδας Πυργάρης

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.