Οι επικονιαστές της Χίου

Γ.Νάκας*, Θ. Πετανίδου**

* Υποψήφιος διδάκτορας και μέλος του Εργαστηρίου Βιογεωγραφίας και Οικολογίας, Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

** Καθηγήτρια και υπεύθυνη του Εργαστηρίου Βιογεωγραφίας και Οικολογίας, Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Η επικονίαση αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές οικοσυστημικές υπηρεσίες, που υποστηρίζει τόσο την παγκόσμια γεωργική παραγωγή, όσο και την αναπαραγωγή και εξέλιξη των φυτών. Οι επικονιαστές επιτελούν θεμελιώδους σημασίας έργο για τη ζωή πάνω στον πλανήτη καθώς μεταφέρουν τη γύρη μεταξύ των ανθέων, με σκοπό τη γονιμοποίηση και την παραγωγή σπερμάτων και καρπών. Χωρίς τους επικονιαστές η πλειονότητα των φυτών δεν μπορούν να παράγουν σπόρους, αλλά και φρούτα. Ωστόσο, ενώ θεωρούμε δεδομένη την παρουσία τους, και άρα όλων των υπηρεσιών που παρέχουν, σε παγκόσμιο επίπεδο οι πληθυσμοί των επικονιαστών έχουν αρχίσει να συρρικνώνονται ενώ σε κάποιες περιοχές του πλανήτη έχουν εξαφανιστεί εντελώς.

Στη Μεσόγειο οι βασικοί επικονιαστές είναι τα έντομα και κυρίως οι μέλισσες. Αν και όλοι γνωρίζουμε την κοινή μέλισσα (Apismelifera) η οποία είναι η μέλισσα που παράγει το μέλι, αγνοούμε την ύπαρξη των χιλιάδων άλλων ειδών (περισσότερα από 20.000 είδη σε παγκόσμιο επίπεδο). Ταυτόχρονα, πέραν των μελισσών, υπάρχουν πολλά άλλα είδη εντόμων που είναι πολύ σημαντικοί επικονιαστές. Πολλές μύγες (κυρίως των οικογενειών των συρφίδων και των βομβυλιίδων), σφήκες, σκαθάρια και οι πολύ γνωστές σε όλους μας πεταλούδες και νυχτοπεταλούδες εργάζονται νυχθημερόν για την επιβίωσή τους αλλά και για την αναπαραγωγή των φυτών-εταίρων τους.

Μία από τις πιο κοινές διαταραχές στη Μεσόγειο είναι η φωτιά. Τα συστήματα της Μεσογείου είναι προσαρμοσμένα στη φωτιά και υπό κανονικές συνθήκες δεν αποτελεί διαχρονικό κίνδυνο για τα οικοσυστήματα. Ωστόσο, κάτω από την πίεση της κλιματικής αλλαγής και υπό την συνεχή πίεση της ανθρώπινης παρέμβασης οι φωτιές έχουν γίνει πιο συχνές, πιο έντονες και δεν περιορίζονται πλέον μόνο στους καλοκαιρινούς μήνες. Συνεπώς η μελέτη των επιπτώσεών τους στους οργανισμούς είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.

Στη Χίο, η πρώτη έρευνα από τα μέλη της ομάδας του Εργαστηρίου Βιογεωγραφίας και Οικολογίας του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου πραγματοποιήθηκε την Άνοιξη του 2012. Μετά την φωτιά του 2012 η ομάδα αποφάσισε να παρακολουθήσει τις επιπτώσεις της φωτιάς στο σύστημα φυτών–επικονιαστών σε βάθος χρόνου, πραγματοποιώντας συστηματικές δειγματοληψίες ξεκινώντας από το φθινόπωρο του 2012 μέχρι και το καλοκαίρι του 2015.  Σήμερα, η ομάδα συνεχίζει τη μελέτη των επιπτώσεων της φωτιάς στο σύστημα φυτών–επικονιαστών στο πλαίσιο του Έργου «Αυτο-αποκατάσταση των επικονιαστικών υπηρεσιών σε μεσογειακές μεταπυρικές βιοκοινότητες συνθεωρώντας τα χαρακτηριστικά της φωτιάς και της βόσκησης» το οποίο χρηματοδοτείται από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.). Στο πλαίσιο του Έργου, έχουν πραγματοποιηθεί δειγματοληψίες την άνοιξη του 2021 (9^ομεταπυρικό έτος) και την άνοιξη του 2022 (10^ο μεταπυρικό έτος). Οι δειγματοληψίες αφορούν στα έντομα επικονιαστές, τα ανθοφόρα φυτά, καθώς και τις αλληλεπιδράσεις τους, και έχουν πραγματοποιηθεί από την ίδια ομάδα και με ακριβώς την ίδια μεθοδολογία από το 2012.

Σύμφωνα με τα μέχρις στιγμής αποτελέσματα, έχουν συλλεγεί και καταγραφεί περισσότερα από 70.000 έντομα που ανήκουν σε περισσότερα από 600 είδη εντόμων που ανήκουν στις τάξεις των Κολεόπτερων (σκαθάρια), Δίπτερων (μύγες), Υμενόπτερων (μέλισσες και σφήκες) και Λεπιδόπτερων (πεταλούδες). Τα περισσότερα είδη (περισσότερα από 340) ανήκουν στις άγριες μέλισσες, οι οποίες, όπως αναμενόταν, είναι και οι πιο σημαντικοί επικονιαστές της περιοχής.

Τα αποτελέσματα του Έργου σε σχέση με την επίδραση της φωτιάς στους επικονιαστές έχουν παρουσιαστεί μέχρι στιγμής σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια, καθώς και σε  επιστημονικές εργασίες που έχουν δημοσιευτεί σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά. Παράλληλα, προετοιμάζεται μία σειρά εκλαϊκευμένων άρθρων μέσω των οποίων θα γίνει προσπάθεια να παρουσιαστούν στο ευρύ κοινό της Χίου, αλλά και όλης της Ελλάδας. Τέλος, έχουν πραγματοποιηθεί και προγραμματίζονται νέες ενημερωτικές εκδηλώσεις που απευθύνονται κυρίως στο ευρύ κοινό. Η επόμενη εκδήλωση προγραμματίζεται για τη Δευτέρα 12/06 στο Ίδρυμα «Μαρία Τσάκος» για την οποία θα ακολουθήσει αναλυτικό δελτίο τύπου.

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.