ΣυνέντευξηΧρίστο Στεργ. Μπελλέ
Πρόεδρο της Δ.Ε.του Ελεύθερου Πανεπιστημίου «Ιωνία»
Το τραγούδι, ως γνωστόν, εκφράζει την εποχή του. Είναι ένα κομμάτι της ίδιας της ζωής, μια αστέρευτη, αυθεντική πηγή Ιστορίας, Παράδοσης, Πολιτισμού. Η Μουσική, με άλλα λόγια, είναι τέχνη με αρχέτυπη προέλευση κι αποτελεί την κινητήρια δύναμη του πολιτισμού. Έκφανση αυτής της μουσικής αποτελεί κι η λαϊκή μουσική, το λαϊκό τραγούδι, αυτό που ονομάζουμε λαϊκό μουσικό πολιτισμό. Στους στυλοβάτες και σκαπανείς αυτού του πολιτισμού, αναμφίβολα, συγκαταλέγεται κι ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης, Χρήστος Νικολόπουλος. Ο Αριστοτέλης, θέλοντας να δείξει τη σχέση μουσικής και ζωής, υποστηρίζει πως, όταν αλλάζει η μουσική, πρέπει να αλλάζουν και οι Νόμοι της πολιτείας και έχει απόλυτο δίκιο. Το «Μανούλα θα φύγω στα ξένα» αποτελεί, κατά το Μάνο Λοΐζο, ίσως, το πιο εναργές πολιτικό λαϊκό τραγούδι. Η συζήτηση με το σεμνό, το μειλίχιο, το θυμόσοφο Χρήστο της διπλανής πόρτας – χαρακτηριστικά πρόσημα των αληθινά μεγάλων–τον αειθαλή έφηβο που συνεργάστηκε με όλους τους μεγάλους Έλληνες ερμηνευτές (Καζαντζίδη, Γαβαλά, Στράτο, Αγγελόπουλο, Μητροπάνο, Αλεξίου, Βιτάλη, Πόλυ Πάνου, Παπαδοπούλου, Αρβανιτάκη, Νέγκα, Ασλανίδου, Νταλάρα, Μαργαρίτη, Μητσιά, Τερζή, Μακεδόνα, Μπάση κ.ά.), έχει ιδιαίτερη βαρύτητα μέσα στην οικονομική και πνευματική πενία και παρακμή, όπως και πολλούς αποδέκτες, εκόντες-άκοντες, στην τέχνη και τη ζωή.
Τούτη η από καρδιάςσυνδιαλογή, γίνεται με αφορμή τη συναυλία-αφιέρωμα στο Χρήστο Νικολόπουλο, που θα λάβει χώρα στη Χίο, την Παρασκευή 11 Αυγούστου, με τη Μελίνα Ασλανίδου, το Βασίλη Λέκκα, τη Γιώτα Νέγκα και τον ίδιο το Χρήστο Νικολόπουλο, να τραγουδούν Χρήστο Νικολόπουλο και όχι μόνο. Απολαύστε την...
-Αγαπητέκ. Νικολόπουλε, πέρα από τη «Δωρεά της Χάρης», ποιος άλλος διαμεσολάβησε, να πάρετε κλειδιά του Παραδείσου;
Χ.Ν.: Τα κλειδιά του Παραδείσου τα πήρα από τη στιγμή που μια Θεία Εντολή μού χάρισε το δώρο και το χάρισμα, πρώτον να αγαπήσω τη μουσική και δεύτερον να με οδηγήσει να γνωρίσω, να μάθω και να γίνω δεξιοτέχνης αυτού του αγίου οργάνου που λέγεται μπουζούκι, που τόσα δεινά πέρασε από τη γέννησή του. Το να ασχολείται κανείς με τη μουσική, το να δημιουργεί μελωδίες, οι οποίες έχουν τέτοια δύναμη που να περνούν σε όλα τα πλάτη και σε όλες τις τάξεις των ανθρώπων, είναι πραγματικά ένα Θείο δώρο που σε πάει στον Παράδεισο.
-Ο Πλάτων σταθμίζει την Ποίηση και τη Μουσική σαν κορυφαίες των Τεχνών. Εσείς εκτός απ' τη Μουσική – που απογειώσατε – αισθανθήκατε την ανάγκη να ορίσετε και το στίχο; Ποια η σχέση σας με την ποίηση και ποιο το μερτικό της στη μουσική σας; Σας βοηθάει ο στίχος, σας «μιλάει αλλιώς»;
Χ.Ν.: Πράγματι, η μουσική,κυρίως, αλλά και ο στίχος επενδυμένος με μελωδία, μπορούν να χαρακτηριστούν κορυφαίες των τεχνών. Ίσως, όσοι δεν έχουν βιώσει εμπειρίες που να έχουν δει τη δυναμική ενός τραγουδιού να μην μπορούν να καταλάβουν. Φανταστείτε ένα τραγούδι πώς δημιουργείται.Αρχίζει από μία στιγμή φόρτισης του μουσουργού, είτε αυτή είναι από χαρά είτε από λύπη ή από ένα φυσικό φαινόμενο. Αρχίζει η δημιουργία του μέσα σε ένα δωμάτιο, όταν πέφτουν οι νότες στην πρώτη σειρά του στίχου. Στη συνέχεια σαν από θαύμα τελειοποιούνται οι μουσικές διαδρομές του τραγουδιού και γίνεται το τραγούδι ή ένα ορχηστρικό. Μετά, επιλέγεται ο τραγουδιστής, στη συνέχεια ηχογραφείται, παίρνει τη δομή του. Μετά γίνεται όλη η επεξεργασία και φτάνει να τυπωθεί σε CD. Το θαύμα γίνεται μετά. Το παίρνει ο κόσμος στην ψυχή του, μετά στα χείλη του και φτάνει στο σημείο να το μαθαίνει ένας λαός από εκατομμύρια ανθρώπους που το τραγουδούν στους δρόμους, στις ταβέρνες, στα club, στις συναυλίες και στα στάδια. Όλο αυτό είναι ένα θαύμα λοιπόν. Τώρα, όσο για μένα, ο Θεός δεν τα χαρίζει όλα. Δεν γράφω στίχους, παρά ελάχιστους, δίνω, όμως, αρκετές φορές το θέμα στο στιχουργό και αυτός, ακούγοντας τη μελωδία, εμπνέεται και κάνει το ανάλογο στιχούργημα.
-Ποια η γνώμη σας για το Λαϊκό Τραγούδι σήμερα, σε σχέση με το χθες;
Χ.Μ.: Καθηγητά μου, το ελληνικό τραγούδι έζησε μεγάλες στιγμές. Μέσα από το τραγούδι αναδείχθηκαν μεγάλες προσωπικότητες δημιουργών, συνθετών, στιχουργών αλλά και τραγουδιστών. Αν πιάσουμε από τους Ρεμπέτες, Βαμβακάρης, Μητσάκης, Χιώτης, Ζαμπέτας, Τσιτσάνης, Χατζηδάκης, Θεοδωράκης, Μαρκόπουλος, Σπανός, Πλέσσας, Καλδάρας, Λοΐζος, Νίνου, Μπίνης, Τζουανάκος, Γκρέυ, Πόλυ Πάνου, Νταλάρας, Μητροπάνος, Καζαντζίδης, Αλεξίου, Μοσχολιού, Γιώτα Λύδια, Μπιθικώτσης, Γαβαλάς, Σαββόπουλος, Αδελφοί Κατσιμίχα, Μητσιάς, Μούτσης, Γκάτσος, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, Πυθαγόρας, Χριστοδούλου, Βίρβος και άλλοι. Επίσης, μελοποιήθηκαν ποιητές όπως: Ελύτης, Ρίτσος, Λειβαδίτης, Καββαδίας και άλλοι. Η χώρα έζησε συγκλονιστικές στιγμές, στους αγώνες, στη μετανάστευση, στην αγάπη, στη χαρά και στον έρωτα. Εσείς βλέπετε, σήμερα, έστω και μία μικρογραφία όλων αυτών; Τα περισσότερα τραγούδια σήμερα είναι ανούσια, ρηχά, με αποτέλεσμα την πολύ μικρή διάρκεια ζωής. Λυπάμαι, αλλά εγώ δεν έχω καμία ελπίδα ότι από όλα αυτά θα μείνει κάτι, όπως έμεινε το έργο όλων αυτών που σας ανέφερα, εκτός πολύ μικρών και ελάχιστων εξαιρέσεων.
-Υπάρχει, ακόμα, ελπίδα σωτηρίας, επιστροφής στο γνήσιο, αυθεντικό λαϊκό τραγούδι;
Χ.Ν.: Αυτό δεν το νομίζω να γίνει ποτέ. Ευτυχώς που το καλό, παλιό λαϊκό τραγούδι συνεχίζει να παίζεται και σήμερα. Αυτό γίνεται γιατί δεν υπάρχει σημερινό τραγούδι που έχει ουσία και προδιαγραφές, με διαχρονικά στοιχεία. Σήμερα, ας πούμε, πρώτο όνομα είναι ο Μουζουράκης και κυρίαρχο είναι το είδος μουσικής που γράφει, όπως επίσης υπάρχουν κι άλλοι στο είδος αυτό. Αν και προσωπικά μού είναι συμπαθείς, έχω την αίσθηση ότι γράφουν τραγούδια για να κάνουν χαβαλέ και όχι για να έχουν μία θέση στον πολιτισμό. Παρ’ ότι υπάρχει μια τεράστια διαφορά αξίας αυτών με τους παλαιότερους π.χ. Μπιθικώτσης, Καζαντζίδης, Μούτσης, Ζαμπέτας. Παρ’ όλα αυτά, η επιβολή του νέου είδους προωθείται από συγκεκριμένες παρέες, ραδιο-ιντερνετικές, με αποτέλεσμα να περνούν στη συνείδηση κυρίως των νεότερων. Αλλά, αυτό θέλει μεγάλη συζήτηση, δεν χωράει σε πέντε σελίδες. Άραγε, πώς να γυρίσει το τρένο πίσω. Είμαστε υποχρεωμένοι και εμείς οι παλαιότεροι να το αποδεχτούμε.
-Ποιες οι ευθύνες της Πολιτείας, των Εταιριών, του σιναφιού, του συστήματος, γενικά, για το σημερινό έλλειμμα-κρίση στο λαϊκό μουσικό πολιτισμό;
Χ.Ν.: Οι ευθύνες της Πολιτείας ήταν πάντα πολύ μεγάλες. Πρώτα από όλα δεν υπάρχει ένα γραφείο αρμόδιο για το ελληνικό τραγούδι, όπως, δηλαδή, υπάρχει ειδικό τμήμα στο Υπουργείου Εμπορίου για το καλαμπόκι. Επί ΠΑΣΟΚ, η Μελίνα Μερκούρη είχε το νομοσχέδιο 2121 περί της Πνευματικής Ιδιοκτησίας ως υπουργός στο συρτάρι της 7,5 χρόνια και μας έλεγε ότι δεν συμφωνούσε ο Χατζιδάκις, με αποτέλεσμα να οργιάζει τότε η πειρατεία. Μετά, ήρθαν οι άλλοι, το ψήφισαν και δημιούργησαν έναν οργανισμό, τον ΟΠΠΙ, που θα προστάτευε τα δικαιώματά μας. Αλλά εκεί βολεύτηκαν κάποιοι έξυπνοι πρόεδροι, διευθυντές, δικηγόροι με παχουλούς μισθούς, οι οποίοι δεν έκαναν απολύτως τίποτα. Δημιουργήθηκε μια τεράστια σύγχυση στο χώρο. Αντί να υποχρεώσουν τους πέντε-έξι εισπρακτικούς οργανισμούς που υπάρχουν πλέον, να παίρνει ο καθένας το ποσοστό που του αναλογεί, δεν έκαναν απολύτως τίποτα. Η κατάληξη ήταν να ζητάει ο καθένας όσα θέλει και είδαμε τα αποτελέσματα και στην ΑΕΠΙ. Τώρα, θα δούμε σίγουρα και στους άλλους οργανισμούς ίδια φαινόμενα. Τώρα για τις εταιρείες. Αυτές κάνουν απλώς τους μάνατζερ στους γνωστούς τραγουδιστές που έχουν. Δεν τους ενδιαφέρει να προβάλουν κάποιο νεότερο με κάποια προσόντα. Ζούμε ένα πραγματικό σκοτεινό τοπίο.
-Τούτη η κρίση είναι πρώτα απ' όλα αξιακή, γι' αυτό και ανείπωτα δύσκολη. Πιστεύετε πως ασφαλή μονόδρομο σωτηρίας και λύτρωσης συνιστά, ο Πολιτισμός, η Παιδεία;
Χ.Ν.: Όπως σας είπα η πολιτεία δε δίνει καμία αξία στον πολιτισμό, που μέσα είναι και το τραγούδι. Είμαι απογοητευμένος από τους πολιτικούς. Δεν βλέπετε όλες οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν κυβερνήσεις με συνασπισμούς κομμάτων και δεν είναι και χρεωμένες, εδώ εμείς... η Ελλάδα είναι καταχρεωμένη. Την περίοδο της κρίσης έχω διαβάσει ότι έχουμε πάνω από 5 χιλιάδες καταγεγραμμένους θανάτους από αυτοκτονίες και καρδιακές ανακοπές, από καθημερινά προβλήματα δύσκολα και αξεπέραστα. Η Ελλάδα βουλιάζει κι αυτοί μαλώνουν ποιος θα γίνει πρωθυπουργός, τι μου λέτε τώρα.. Ποιος πολιτισμός να μας σώσει, ποια Παιδεία... Παιδεία για να χτίσει κάποιος πρέπει να έχει ο ίδιος Παιδεία.
-Η λέξη «κρίση» είναι ελληνική και σημαίνει απόφαση. Το ιδεόγραμμά της στα κινέζικα εμπεριέχει δύο στοιχεία: κίνδυνο - ευκαιρία. Στο δικό σας «ιδεόγραμμα» πώς πιστεύετε ότι θα επηρεάσει τα μουσικά δρώμενα;
Χ.Ν.: Αυτό που νιώθω, αγαπητέ μου καθηγητά, είναι μόνο φόβο για το μέλλον των παιδιών μας. Τα τραγούδια που γράφω γεμίζουν την ψυχή μου με γαλήνη. Γενικότερα, όμως, δεν νιώθω ότι μπορεί κάποιος σήμερα να αλλάξει τα μουσικά δρώμενα.
- Οι δημιουργικές περίοδοι, συνήθως, έρχονται μετά από δύσκολα βιώματα (πόλεμο, πείνα, ποικιλώνυμες στερήσεις κλπ). Πιστεύετε ότι τούτη η κρίση εγκυμονεί – πέραν των άλλων – Άνοιξη στην Τέχνη, τον Πολιτισμό, την Παιδεία;
Χ.Ν.: Όχι, δεν το πιστεύω, γιατί εκτός των άλλων οι λίγοι άνθρωποι του τραγουδιού που έμειναν έχουν λουφάξει. Είτε από φόβο της κατάστασης είτε από απογοήτευση. Ξέρετε, είμαι πολύ μεγάλος θαυμαστής του Δήμου Μούτση. Πού είναι; Γιατί δεν γράφει; Ο Ξαρχάκος γιατί δεν γράφει; Είναι και άλλοι.. Πραγματικά δεν ξέρω τι να σκεφτώ. Ίσως, η μη συμμετοχή στα πολιτιστικά δρώμενα ολισθαίνει στην κρίση, τις αξίες και, ίσως, δούμε και χειρότερα. Προσωπικά, πάντως, εκτός του τραγουδιού έχω διεξόδους. Αυτά που σας λέω είναι αυτά που αισθάνομαι γύρω μου, όμως, εγώ έχω τη θάλασσα, τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου, θέλω να μείνω αισιόδοξος.
- Πώς αισθάνεστε, όταν σας χαρακτηρίζουν έναν απ' τους τελευταίους των Μοϊκανών, Μουσικοσυνθέτη «τραγουδιστικών τραγουδιών», τραγουδιών της παρέας;
Χ.Ν.: Μια χαρά αισθάνομαι και είμαι και προσγειωμένος. Κάποιοι φίλοι μου λένε, «καλά, δεν κατάλαβες ακόμα ποιος είσαι;», μπορεί να έχουν δίκιο, αλλά εγώ πάω πείσμα, παραμένω άνθρωπος.
- Πείτε μου δύο-τρία τραγούδια άλλων συναδέλφων, που «ζηλέψατε» και θα θέλατε να 'ταν δικά σας.
Χ.Μ.: «Όμορφη και παράξενη πατρίδα», ένα μελοποιημένο ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη, με μουσική του Δημήτρη Λάγιου που τραγούδησε ο Νταλάρας.
«Γέλα πουλί μου, γέλα» με μουσική και στίχους από τους πολύ καλούς αδελφούς Κατσιμίχα.
«Παραπονεμένα Λόγια», με μουσική από το Γιάννη Μαρκόπουλο και στίχους από το Μάνο Ελευθερίου. Το τραγούδησε ο Νταλάρας.
«Δε λες κουβέντα», σε μουσική του Δήμου Μούτση και στίχους του Κώστα Τριπολίτη, που τραγούδησε αρχικά ο ίδιος μαζί με την Μπέλλου και άλλα πολλά.
- Την εποχή που όλοι οι δημιουργοί ήθελαν να συνεργαστούν με τον Καζαντζίδη, εκείνος έδειχνε την προτίμηση και εμπιστοσύνη του σ’ εσάς. Μαζί, εσείς ως συνθέτης κι εκείνος ως ερμηνευτής, δημιουργήσατε μεγάλες και διαχρονικές στιγμές που αποτελούν ορόσημα του λαϊκού μας τραγουδιού. Ποια η άποψη σας για τον Καζαντζίδη;
Χ.Ν.: Ο τόπος μας είχε και έχει εξαιρετικούς τραγουδιστές. Με πολλούς από αυτούς συνεργάστηκα και δημιουργήσαμε μεγάλες επιτυχίες. Όπως αναφέρω και στη βιογραφία μου, ο Στέλιος Καζαντζίδης μπορεί σαν άνθρωπος να είχε ιδιαιτερότητες, σαν ερμηνευτής όμως ήταν και παραμένει αξεπέραστος.
- Σας αναφέρω καλλιτέχνες του χώρου σας. Δώστε μας αυθόρμητα τον πρώτο χαρακτηρισμό που περνά από το νου σας, την πρώτη στάμπα σας.
Βαμβακάρης...
Χ.Ν.:Αν και σαν οργανοπαίκτης δεν ήταν άριστος, οι δρόμοι του ήταν ανοιχτοί και άφησε αυθεντικές επιτυχίες.
- Τσιτσάνης...
Χ.Ν.: Είναι ο διαμορφωτής του λαϊκού τραγουδιού. Άφησε υπέροχα τραγούδια που λίγο πολύ οι υπόλοιπες γενεές πατήσαμε επάνω.
- Χατζιδάκις...
Χ.Ν.: Ευγενής στο είδος του. Έγραψε μουσική σε 94 κινηματογραφικές ταινίες. Είχε μέσα από εκεί την ευκαιρία να αναδείξει το ταλέντο του.
- Θεοδωράκης...
Χ.Ν.: Υπέροχος. Μόνο και μόνο που με τα τραγούδια του δημιούργησε κινήματα αγώνων είναι αρκετό. Δεν είναι τυχαίες οι περγαμηνές του. Τον «προσκυνώ».
- Λοΐζος...
Χ.Ν. Πρωτοπόρος. Έκανε πολλά πειράματα με τους ήχους των οργάνων που χρησιμοποιούσε, ήταν μοναδικός. Τα τραγούδια του είναι σαν να γράφτηκαν σήμερα. Όταν ακούω το μπουζούκι μου, στα ηχογραφημένα τραγούδια του, νιώθω πολύ περήφανος.
- Καλδάρας...
Χ.Ν.: Αυτός καθιέρωσε την τελειότητα στις μελωδικές του γραμμές, ήταν από τους λίγους γνώστες των λαϊκών δρόμων, ήταν υπέροχος.
- Άκης Πάνου...
Χ.Ν.: Τι να πω, ολοκληρωμένος δημιουργός, πρωτότυπος στη γραφή του. Έπρεπε να είχε γράψει πολλά ακόμα.
- Μπιθικώτσης...
Χ.Ν.: Σπουδαίος, αυθεντικός, άριστος τραγουδιστής και καλός συνθέτης. Ανατριχιάζω όποτε τον ακούω. Τον έχω μελετήσει πολύ.
- Ξυλούρης...
Χ.Ν.: Αν και δεν μου αρέσουν οι τραγουδιστές με βιμπράτο, τον θεωρώ σημαντικό. Ήταν και πολύ τυχερός, τραγούδησε φοβερά τραγούδια.
- Διονυσίου...
Χ.Ν.: Τον Διονυσίου τον έχω συνδέσει μέσα μου σαν το συνεχιστή του ρεμπέτη τραγουδιστή, Στράτου Παγιουμτζή. Οι συγκινητικές στιγμές που έζησα μαζί του όταν του έγραψα τραγούδια μαζί με το Λευτέρη Παπαδόπουλο ήταν πολύ μεγάλες, δεν περιγράφονται.
- Λευτέρης Παπαδόπουλος...
Χ.Ν.: Πρύτανης στο είδος του, με εντελώς προσωπική γραφή. Η «Καισαριανή», τέλειο τραγούδι.
- Πυθαγόρας...
Χ.Ν.: Υποτιμημένος. Έπρεπε να γραφτούν πολύ μεγάλα λόγια γι' αυτόν. Είμαι πολύ τυχερός, γράψαμε πάνω από 50 τραγούδια μαζί.
- Ελύτης...
Χ.Ν.: Σαν Έλληνας νιώθω περήφανος.
- Ρίτσος...
Χ.Ν.: Με τα ποιήματά του το τραγούδι έζησε μεγαλεία.
- Λειβαδίτης...
Χ.Ν.: Ποιητής που άγγιζε τους απλούς ανθρώπους.
- Καββαδίας...
Χ.Ν.: Ιδιαίτερος στη γραφή του. Μας έδωσε θέματα πρωτάκουστα και απρόσμενα.
- Τι σας έκανε να πιστέψετε στο εγχείρημα του Ελεύθερου Πανεπιστημίου «Ιωνία» και να γίνετε αρωγός και συνοδοιπόρος μας;
Χ.Ν.: Μα εσείς σε λίγα χρόνια κάνατε τόσα πολλά που δεν μπορεί να μην εντυπωσιαστεί ο οποιοσδήποτε. Νομίζω, όμως, ότι πέρα από την ομάδα σας, εσείς είστε τόσο επίμονος και άξιος σε αυτό που κάνετε, που αποκλείεται να μην κατακτάτε αυτό που στοχεύετε. Εξάλλου όποιος σας γνωρίσει προσωπικά, αποκλείεται να μην νιώσει την αγνότητά σας και την πρόθεσή σας για θετική προσφορά στην κοινωνία.
ΧΡ. ΜΠΕΛΛΕΣ: Επιτρέψτε μου να κλείσω με δυο διαπιστώσεις. Η μια αφορά στο μουσικοσυνθέτη Χρήστο Νικολόπουλο, τον κλασικό καλλιτέχνη, με την έννοια της διαχρονικότητας και αθανασίας των τραγουδιών του, σαν συντροφεύουν στη χαρά του και τη λύπη τον άνθρωπο – το πιο τραγικό ον στην Ύπαρξη – που ενώ έχει συνείδηση της τραγικότητάς του (το θάνατο) δεν παύει να ερωτεύεται, να τραγουδά, να χορεύει, να κάνει όνειρα, να περπατά όρθιος, να ψάχνει το Θεό. Η άλλη έχει να κάνει με τον Άνθρωπο Χρήστο Νικολόπουλο, που όταν τον γνωρίσεις, όταν τον συναναστραφείς, ακόμα και ελάχιστα, όταν γνωρίσεις τους κώδικες αξιών του, την οικογένειά του, το πρώτο που εντυπωσιάζει – πέραν των άλλων – είναι η σκέψη πως: «Τούτος ο μεγάλος της Τέχνης «έβγαλε» το Πανεπιστήμιο της «νύχτας» με πρόγραμμα και όρους «ημέρας»»... Τίποτε άλλο...
facebook
youtube
instagram
X
