Ανεκτίμητη όντως η προσφορά της ιδιαίτερης πατρίδας μας στον αγώνα για την αποκατάσταση της εθνικής μας ανεξαρτησίας. Έχουν γραφτεί πολλές σελίδες που τούτες οι γραμμές δεν θα προσέθεταν τίποτα παραπάνω σε όσα αναφέρθηκαν από τους κατά καιρούς ερευνητές αν το θέμα μας δεν είχε επικεντρωθεί στην εν γένει προσφορά Χίων αγωνιστών και ευγενών, που έλαμψαν δια της παρουσίας τους τόσο στον αγώνα όσο και στην πολιτική σκηνή του κράτους μας κατά τα πρώτα του βήματα στη νεότερη Ιστορία μας. Από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως μέχρι την επίσημη έναρξη, ας μου επιτραπεί ο όρος, του αγώνα και μιλώ για το 1821 στην ιστορική αναφορά σημειώνονται αναφορές για 124 αιματοβαμμένα επαναστατικά κινήματα. Δεν θα επικεντρωθώ σε κανένα από αυτά γιατί όπως είπαμε, έχουν αναλυθεί εκτενώς. Σαν μνημόσυνο αναφέρω τα ονόματα των Χίων μαρτύρων του έθνους και ξεκινώ με αυτό του νεομάρτυρα Ανδρέα Αργέντη που το 1465, θανάτωσαν οι Τούρκοι για να συνεχίσω με τον λόγιο Επίσκοπο Δωρόθεο Πρώιο, τον οποίο λίγο μετά τον Γρηγόριο Ε΄ απαγχόνισαν οι Τούρκοι μαζί με άλλους επτά επισκόπους που κρατούσαν ομήρους. Η χωρία των Χίων εθνομαρτύρων κοσμείται με τα ονόματα δύο συνεργατών του Ρήγα. Ήταν οι: Ευστράτιος Αργέντης και Αντώνιος Κορωνιός. Ούτε εδώ δε χρειάζεται να προσθέσω ούτε κεραία, μας τα είπε τόσο εύγλωττα η σεβαστή μου καθηγήτρια κα Αθ. Ζαχαρού στο ομώνυμο βιβλίο της. Συνεχίζω την αναφορά μου, μνημονεύοντας τα ονόματα των Ψαριανών κυρίως, πυρπολητών, αρχίζοντας με τον Δημήτριο Βρατσάνο που ήταν και μέλος της Φιλικής Εταιρίας. Κατά τη σφαγή των Ψαρών το 1824 ήταν δημογέροντας του νησιού και σκοτώθηκε μαζί με άλλους Ψαριανούς στο φρούριο Παλαιόκαστρο και συνεχίζω με τον Κωνσταντίνο Βρατσάνο τον απομνημονευματογράφο του ναυτικού αγώνα του 1821 Νικόδημο Κωνσταντίνο και με τους Νικόλαο Αποστόλη (1770- 1828), Δημήτριο Παπανικολή (1790-1855) Ιωάννη Μηλαΐτη (1784-1861) και τον συναθλητή του Κανάρη, Ιωασάφ Νικολάρα για να καταλήξω στους Ιωάννη Δημολίτσα και Ανδρέα Σταματάρα.
Η προσήκουσα αναφορά στον Κωνσταντίνο Κανάρη αποτελεί προσωπικό μας πόνημα και η τιμή στο πρόσωπο του διαχρονικό χρέος. Το έργο του υπήρξε θέμα άλλης αποκλειστικής αναφοράς μου που τον συνδέει με την τιμή των εκατό χρόνων από το 1821, η Χίος την τίμησε με ιδιαίτερη λαμπρότητα, συνδέοντας την με την ίδρυση του ανδριάντα του, στον δημοτικό μας κήπο και την τιμή της θυσίας των Ψαρών (1824). Στην παρούσα αναφορά σημειώνω μόνο το ότι υπήρξε πέντε φορές πρωθυπουργός της χώρας μας (το 1844,το 1848-1849, το 1864 και από το 1864-65 και τέλος το 1877). Άλλη μια αποκλειστική αναφορά αρμόζει προς τους : Αδαμάντιο Κοραή και τον επίσης ρασοφόρο Χίο λόγιο διαφωτιστή Νεόφυτο Βάμβα αλλά και τον Εθνικό μας ευεργέτη Ιωάννη Βαρβάκη .
Και εγένετο Ελλάς…
Η προσφορά των Χίων συνεχίζεται και με την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, από τα πρώτα χρόνια. Είναι σαράκι της φυλής να πεις, είναι η κακιά μας μοίρα, είναι η υλοποίηση της λαϊκής ρήσης όπου φτώχια και γκρίνια, τα σκάνδαλα και η μιζέρια στάθηκαν δίπλα με τους ηγέτες μας από τα πρώτα χρόνια της επανάστασης. Μόλις η Ελλάδα στάθηκε κάπως στα πόδια της διαφάνηκε η ανάγκη οργάνωσης κράτους και διοίκησης. Έτσι με την Πρώτη Εθνοσυνέλευση, στην Επίδαυρο, ορίστηκε ο τρόπος της προσωρινής λειτουργίας του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους και ψηφίστηκε την 1 Ιανουαρίου 1822 το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας και η «Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος. Πανηγυρικό λόγο εκφώνησε ο διδάσκαλος του Γένους και γνωστός Χιώτης Νεόφυτος Βάμβας που πιο πάνω αναφέραμε. Άλλη εξέχουσα μορφή της ήταν ο εκ Χίου απόγονος, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος από το γένος του Εξ απορρήτων Μαυροκορδάτου (1641-1709).
Τον επόμενο χρόνο στο Άστρος της Κυνουρίας συνεκλήθη η Β’ εθνοσυνέλευση για να συμπληρώσει τις εργασίες της πρώτης να επανακαθορίσει το πολίτευμα και το σύνταγμα της χώρας. Παράλληλα στις 12 Απριλίου 1823 μετά από έκθεση δωδεκαμελούς επιτροπής, που είχε ορίσει η Β' Εθνοσυνέλευση για να συντάξει ένα πρόχειρο προϋπολογισμό του επαναστατημένου Έθνους ώστε να αντιμετωπιστούν τα τεράστια έξοδα του κράτους αποφάσισε τη λήψη δανείου. Κατά την έκθεση της επιτροπής τα έξοδα του πρώτου εξαμήνου του 1823 θα ανέρχονταν σε 38 εκατομμύρια γρόσια και τα έσοδα σε μόλις 12 εκατομμύρια γρόσια. Η φορολογία, οι τελωνειακοί δασμοί, οι λείες, τα λάφυρα, τα λύτρα, ο εσωτερικός δανεισμός, οι εισφορές ντόπιων και των φιλελλήνων, δεν ήταν ικανές να ισοσκελίσουν τον προϋπολογισμό. Ο δανεισμός ήταν αναπόφευκτος. Το πρώτο δάνειο υπογράφτηκε τον Φεβρουάριο του 1824, για το ποσό των 800 χιλιάδων λιρών, το οποίο καταναλώθηκε αμέσως για τα έξοδα της επανάστασης, αλλά και στον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ οπλαρχηγών και πολιτικών που είχε ξεσπάσει. Η επιτροπή που ορίστηκε (Ιωάννης Ορλάνδος, Ανδρέας Ζαΐμης και Ανδρέας Λουριώτης) για τη διαδικασία καθυστέρησε να αναχωρήσει. Τα μέλη της δεν διέθεταν χρήματα ούτε για τα έξοδα του ταξιδιού τους, τα οποία κάλυψε με δάνειο ο Λόρδος Βύρωνας. Το δάνειο είχε τόκο 5%, προμήθεια 3%, ασφάλιστρα 1,5% και περίοδο αποπληρωμής 36 χρόνια. Ως εγγύηση για την αποπληρωμή του δανείου τέθηκαν από ελληνικής πλευράς τα δημόσια κτήματα και όλα τα δημόσια έσοδα. το ποσό που έφθασε στην επαναστατική διοίκηση ήταν μόλις 298.000 λίρες, αφού το παραχωρούμενο δάνειο είχε οριστεί στο 59% του ονομαστικού (472.000 λίρες) και από αυτό παρακρατήθηκαν 80.000 ως προκαταβολή τόκων δύο ετών, 16.000 για χρεολύσια, 2.000 ως προμήθεια και άλλες δαπάνες. Σύμφωνα με τη δανειακή σύμβαση, το ποσό θα αποστέλλονταν στις Τράπεζες Λογοθέτη και Βαρφ, που έδρευσαν στην αγγλοκρατούμενη Ζάκυνθο και θα παραδίδονταν τμηματικά στην ελληνική κυβέρνηση, ύστερα από έγκριση της επιτροπής που την αποτελούσαν ο Λόρδος Βύρων, ο συνταγματάρχης Στάνχοπ και ο Λάζαρος Κουντουριώτης. Εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι ένα δεύτερο δάνειο είναι αναπόφευκτο. Έτσι αποφασίστηκε και τον Φεβρουάριο του 1825, η Ελλάδα σύναψε δεύτερο δάνειο. Το ύψος του έφτανε στα 2 εκατομμύρια αγγλικές λίρες ή 4.000.000 ισπανικών ταλίρων. Δανειοδότης ο τραπεζικός οίκος Ρικάρντο του Λονδίνου. Με το δάνειο αυτό θα δημιουργούνταν στόλος. Τη διαχείριση των χρημάτων δεν ανέλαβε η ελληνική πλευρά, αλλά αντιθέτως, ο τραπεζικός οίκος Ρικάρντο και οι Βρετανοί, μέλη του Φιλελληνικού Κομιτάτου, που διαμεσολάβησαν για το δάνειο. Με τα χρήματα του δανείου οι διαχειριστές παρήγγειλαν έξι ατμόπλοια, από βρετανικά ναυπηγεία και οχτώ φρεγάτες από αμερικάνικα. Από αυτά όμως, μόλις τέσσερεις έφτασαν στην Ελλάδα και μόνο δύο χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο....
Το ατμόπλοιο «Καρτερία». Τον Σεπτέμβριο του 1827 πέτυχε την σημαντικότερη επιτυχία της σε όλο τον πόλεμο βυθίζοντας στον κόλπο της Ιτέας την Τουρκική ναυαρχίδα και καταστρέφοντας 9 από τα 11 Τουρκικά πλοία...
Η φρεγάτα ΕΛΛΑΣ
Οι από τη Βρετανία φρεγάτες, κόστους 160.000 λιρών έπρεπε να φτάσουν στην Ελλάδα μέχρι το 1825. Όμως το 1826, έφτασε η φρεγάτα Καρτερία, το 1827 ή φρεγάτα Ερμής και το 1828 η Επιχείρηση. Από τα άλλα τρία που απέμειναν, η φρεγάτα «Ακαταμάχητος» βούλιαξε στον Τάμεση, ενώ τα άλλα δύο σάπισαν χωρίς να κινηθούν καν...
Στα Αμερικάνικα ναυπηγεία τώρα τα πράγματα έγιναν ως εξής: Η συμφωνία όπως αναφέραμε προέβλεπε δύο μεγάλων φρεγατών και έξι μικρών. Στο συμβόλαιο όμως, που υπογράφτηκε, υπήρχαν πολλές ασάφειες, κυρίως ως προς το είδος των πλοίων, τον χρόνο παράδοσης, αλλά ακόμα και την τελική τιμή. Οι Αμερικάνοι ναυπηγοί εκμεταλλεύτηκαν την απειρία της ελληνικής πλευράς και καθυστερούσαν συνεχώς την παράδοση των πλοίων, ενώ παράλληλα αύξαναν την τιμή. Για να δικαιολογήσουν τις καθυστερήσεις υποστήριξαν ακόμα ότι δεν είχαν καταλάβει ότι η παραγγελία ήταν για τρίκροτες φρεγάτες, δηλαδή φρεγάτες με τρία ιστία και είχαν κατασκευάσει δίκροτες....
Για να λυθεί το πρόβλημα, χρειάστηκε να μεσολαβήσει ακόμα ένας Χιώτης. Αυτός ήταν ο Χιώτης Αλέξανδρος Κοντόσταυλος (1789-1865) που ήταν τραπεζίτης και πολιτικός. Ταξίδεψε μέχρι την Ουάσινγκτον και κατάφερε, θα δούμε παρακάτω το πώς, να παρουσιάσει το ζήτημα στον τότε πρόεδρο Τζον Άνταμς. Με τη βοήθεια του προέδρου, ο Κοντόσταυλος κατέφυγε σε διαιτησία, αλλά ούτε εκεί έληξε το θέμα. Ο πρόεδρος των διαιτητών, Πρατ, χρηματίστηκε από τα ναυπηγεία με 4 χιλιάδες δολάρια, με αποτέλεσμα να πάρει το μέρος τους.... Πόσο επίκαιρα μοιάζουν όλα αυτά, συμφωνείς αγαπητέ αναγνώστη; Η απόφαση όπως ήταν φυσικό δεν προέβλεπε καμία τιμωρία για τους ναυπηγούς, απλώς μείωνε το ποσό που όφειλε η ελληνική πλευρά από 396 χιλιάδες δολάρια σε 156 χιλιάδες. Όταν ανακοινώθηκε η απόφαση, ο Ερρίκος Σέντγουικ, ο Αμερικάνος δικηγόρος που εκπροσώπησε την Ελλάδα, είπε στον πρόεδρο Πρατ τον οποίον οι "Times" της Νέας Υόρκης τον αποκάλεσαν ειρωνικά "Αμερικανό Σολομώντα": «Κύριε, πράξατε ό,τι μπορούσατε για να καταστρέψετε ένα έθνος (την Ελλάδα) και να ατιμάσετε ένα άλλο (την Αμερική).» Ακούστε τώρα: Η Ελλάδα δεν διέθετε ούτε τις 156 χιλιάδες δολάρια που απαιτούνταν για την αγορά των δύο φρεγατών, γι’ αυτό, αναγκάστηκε να πουλήσει τη μία φρεγάτα στην Αμερική έναντι μόλις 30 χιλιάδων δολαρίων ώστε με τα χρήματα αυτά, να καλύψει τη διαφορά για την εναπομένουσα φρεγάτα, που πήρε το όνομα «Ελλάς»...
Οι φρεγάτες Ελλάς και Καρτερία
Αξίζει να αναφερθεί ότι οι της Αμερικανικής εταιρίας ήταν τόσο αδίστακτοι που άρχισαν να εκβιάζουν τον Κοντόσταυλο επικαλούμενοι το άρθρο 3 ενός νόμου που είχε ψηφιστεί στις 20 Απριλίου 1818 και κατά το οποίο οποιοσδήποτε παράγγελνε στις ΗΠΑ την κατασκευή πλοίου, το οποίο στο μέλλον επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί από κράτος εναντίον άλλου κράτους, με το οποίο οι ΗΠΑ βρίσκονταν σε ειρήνη αυτός θα καταδικαζόταν και σε πρόστιμο… Ευτυχώς ο Κοντόσταυλος έχοντας μαζί του συστατική επιστολή από τον Αδαμάντιο Κοραή για τον αντιπρόσωπο στο Κογκρέσο Έβερετ, που επιδίωξε και κατάφερε να κανονίσει συνάντηση με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζον Κουίνσι Άνταμς και ο οποίος όρισε τη διαιτησία. Με ενέργειες του ακόμα το Κογκρέσο αποφάσισε την αγορά της μιας φρεγάτας που αναφέραμε πιο πάνω, έτσι ώστε να αφήσουν οι ναυπηγοί την άλλη να αποπλεύσει.
Το αποτέλεσμα: Όταν επέστρεψε, ο Αλέξανδρος Κοντόσταυλος κατηγορήθηκε ότι κερδοσκόπησε εις βάρος της Ελλάδας κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τις φρεγάτες και ότι με τα χρήματα έχτισε την έπαυλή του, στον χώρο που βρίσκεται σήμερα το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Αν δεν μπορούμε να τα βάλουμε με τους ξένους τα βάζουμε με τους δικούς μας. Μάλιστα του έβγαλαν κατά το κοινώς λεγόμενο και ρίμα: «Ο οίκος σου Κοντόσταυλε, μακρόθεν ομοιάζει, τρίκροτον εξ’ Αμερικής, εξ’ ού αυτός πηγάζει...»
Δεν ήταν αυτή η πρώτη του και μόνη του φορά που ο Κοντόσταυλος εμφανίστηκε στο πολιτικό προσκήνιο της χώρας. Το 1828, διορίστηκε από τον Καποδίστρια μέλος της οικονομικής επιτροπής και στάλθηκε στη Μάλτα, απ' όπου και αγόρασε από τους Ιππότες της Μάλτας τα μηχανήματα του πρώτου νομισματοκοπείου, με τα οποία κόπηκαν στην Αίγινα τα πρώτα ελληνικά νομίσματα του Φοίνικα, από το Εθνικό Νομισματοκοπείο στην Αίγινα. Τέλος το 1835 επί Όθωνα, και συγκεκριμένα την εποχή της αντιβασιλείας, κατηγορήθηκε εκ νέου για διαφθορά, τόσο για την ναυπήγηση των πλοίων όσο και την αγορά των μηχανημάτων του νομισματοκοπείου. Εκ της κατηγορίας εκείνης καταδικάστηκε με την υπ' αριθμόν 175 απόφαση της 3ης Οκτωβρίου 1835 και κλήθηκε να επιστρέψει 174.000 δραχμές. Η καταδίκη αυτή τον εξανάγκασε να καταφύγει στην Κωνσταντινούπολη. Μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου επέστρεψε στην Ελλάδα όπου μετά την επανάληψη της δίκης αποκαταστάθηκε πλήρως. Έκτοτε δυστυχώς ούτε τα σκάνδαλα σταμάτησαν ούτε η γκρίνια και η αχαριστία...
Στους Χίους αυτής της περιόδου περιλαμβάνεται ο Γεώργιος Γλαράκης (1789-1855) που ήταν λόγιος, ιατρός, φιλόσοφος και πολιτικός, εκλεγμένος πληρεξούσιος σε τρεις εθνοσυνελεύσεις, αρκετές φορές υπουργός και κρατικός λειτουργός σε πολλές θέσεις του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Και ο ιστορικός της συμφοράς του νησιού μας και λόγιος Ανδρέας Μάμουκας (1801-1884).
Ολοκληρώνοντας τούτη την, τροφή για εκτενέστερη αναφορά, στην προσφορά των Χίων, τόσο στο πεδίο των μαχών όσο και στην πολιτική σκηνή, εύλογα δίνομε με πράξεις την απάντηση μας στον θρήνο του Κάλβου, ο οποίος καθήμενος εις τον ερημωμένον αιγιαλό της νήσου μας, περίλυπος και βλέπει να φέρνουν τα κύματα το παράπονο των Ωκεανίδων μετά την έκβαση του Σικελικού εσπερινού των προγόνων μας. Η Χίος πλήρωσε βαρύτατα το αίτημα της ελευθερίας της, αλλά αναστήθηκε και ήταν περήφανη και παρούσα σε όλη την πορεία του αγώνα αλλά και συνεορτάζουσα όταν η πανήγυρις των Μουσών της Ελλάδος άναπτε τα πυρά για να προσφέρει τα τέκνα της στις κακές αλλά και στις καλές μέρες της πατρίδας και αυτό θα συνεχίσει να κάνει…
facebook
youtube
instagram
X
