Ας μιλήσουμε και εμείς... για τις ανεμογεννήτριες

 
Τον τελευταίο καιρό παρακολουθώ με αρκετή προσοχή τον δημόσιο διάλογο σχετικά με το ζήτημα της εγκατάστασης ανεμογεννητριών στο κεντρικό και ΒΔ κομμάτι του νησιού από το οποίο και κατάγομαι. Αρχικά, απέφυγα συστηματικά να εκφέρω δημόσια γνώμη με μοναδικό σκοπό να συγκεντρώσω στοιχεία και να σχηματίσω μια σφαιρική εκτίμηση. Μετά τη χτεσινή ημερίδα στο Ομήρειο όμως θεωρώ οτι έχω επιστημονική και πολιτική υποχρέωση να τοποθετηθώ με αφορμή τρεις βασικές διαπιστώσεις που έκανα χτες.
Κατα πρώτον η κουβέντα έχει πολιτικοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό, πράγμα που με χαροποιεί ιδιαίτερα. Κατα δεύτερον τονίζεται (εύλογα ως ένα βαθμό) μόνο η τοπική -και οχι η εθνική -σκοπιά του θέματος. Και κατα τρίτον, εμφανίζεται ένα σχήμα πρωθύστερο και αντιφατικό: όλοι αναζητούν επιστημονικά στοιχεία για να τεκμηριώσουν την προαποφασιμένη θέση τους, όπως εκπορεύεται από τις πολιτική τους θέση. Για την οικονομία και μόνο του λόγου θα χρησιμοποιήσω κάποια απλοποιημένα επιστημονικά στοιχεία τα οποία έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί και στοιχεία από τη μελέτη της εν λόγω εταιρίας, χωρίς αξιολογική κρίση και στο τέλος μόνο θα εκφέρω γνώμη.
 
Περιβάλλον
Με βαση τον ενεργειακό χάρτη της χώρας για το 2030, ο οποίος δημοσιεύτηκε πρόσφατα από το ΥΠΕΚΑ και το σενάριο των υφιστάμενων πολιτικών (οι οποίες μάλιστα μπορούν να θεωρηθούν και ως ικανοποιητικές σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν), το ποσοστό εισχώρησης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα της χώρας το 2030 θα είναι 40%, ποσοστό αρκετά χαμηλό. Από αυτό και μόνο μπορεί να αντιληφθεί κανείς οτι η διαδικασία μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλού άνθρακα, είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα και απαιτεί μακροχρόνιο στρατηγικό σχεδιασμό και μεγάλες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, σε μια χώρα που δεν διαθέτει τίποτα από τα δύο, ούτε σχέδιο αλλά ούτε και κεφάλαια. Αυτό σημαίνει οτι θα πρέπει να αναπτυχθούν πολλές τεχνολογίες σε μικρή και μεγάλη κλίμακα, όσο το δυνατόν συντομότερα και οτι και πάλι δεν επαρκούν.  
Ειδικότερα, η εταιρία ΡΟΚΑΣ ισχυρίζεται οτι από τα αιολικά πάρκα της Χίου θα παράγονται ετησίως περίπου 400.000 ΜWh. Επειδή δεν είμαι σε θέση να αξιολογήσω αυτό το νούμερο, καλή τη πίστη θα το αποδεχθώ ως αληθές. Για να παραχθεί αυτή η ενέργεια από συμβατικά καύσιμα με βάση το υφιστάμενο ενεργειακό μίγμα της χώρας θα πρέπει να εκλυθούν περί τoυς  500.000 τόνους CO2. Το νούμερο αυτό πιθανότατα να αποτελεί μηδενικά στο χαρτί για κάποιους. Και πιθανόν να μην μας ενδιαφέρει οτι οι ορυζώνες της Κίνας καταστρέφονται ως αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη, ούτε οτι βυθίζονται νησία στον Ειρηνικό ωκεανό από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Ακόμη και εγώ απορώ με τον εαυτό που υπάρχουν στιγμές που με προβληματίζουν τα παραπάνω.
Να έχουμε όμως στο νου μας οτι όταν σε 20 χρόνια από τώρα οι συνέπειες της περιβαλλοντικής υποβάθμισης θα είναι ορατές σε μας και τα παιδιά μας, δεν κάναμε αυτά που έπρεπε. Ακόμη, όμως και εάν αδιαφορήσει κανείς για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, ως έννοιες ή αξίες, από οικονομική άποψη είναι επιτάκτικο να δράσουμε σήμερα. Αυτό άλλωστε είναι το πόρισμα της έκθεσης Stern (2006) στην οποία αποδεικνύεται ότι θα κοστίσει πολύ λιγότερο (1% του παγκόσμιου ΑΕΠ) αν μειώσουμε τις αιτίες που προκαλούν τις κλιματικές αλλαγές από ό,τι αν αντιμετωπίσουμε τις καταστροφικές τους συνέπειες (5% του παγκόσμιου ΑΕΠ).
Ενέργεια
Το έργο της διασύνδεσης των νησιών του Β. Αιγαίου και της συνακόλουθης κατασκευής μεγάλων αιολικών πάρκων, θα πρέπει να ειδωθεί αρχικά έξω από τα στενά τοπικά όρια του νησιού μας, σε εθνικό επίπεδο και υπό ένα στρατηγικό πρίσμα. Η ελληνική οικονομία είναι πλήρως εξαρτημένη από το πετρέλαιο, το οποίο εισάγουμε κατά 99%. Μάλιστα, μετά το εμπάργκο στο Ιράν, τις διακοπές των εισαγωγών αερίου από την Τουρκία και την ματαίωση του αγωγού αερίου Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δυσχερής ενεργειακά. Ειλικρινά, δεν θέλω να φανταστώ τι θα γινόταν σε μια ενδεχόμενη άτακτη έξοδο της χώρας απο το ευρώ σε ενεργειακό επίπεδο.
Ένα τέτοιο έργο, όχι μόνο θα τροφοδοτεί τα νησία του Αιγαίου-μεταξύ τους και τη Χίο-, αλλά και θα μεταφέρει ενέργεια στην ενδοχώρα. Σε τοπικό επίπεδο, ένα τέτοιο έργο επι της ουσίας θα καταστήσει τη Χίο ενεργειακά αυτάρκη και το εργοστάσιο της ΔΕΗ - εάν παραμείνει -  θα έχει μόνο υποστηρικτικό ρόλο («ψυχρή εφεδρεία» είναι ο τεχνικός όρος) για την οικονομία και την ευστάθεια του Ενεργειακού Συστήματος.  Και όχι μόνο αυτάρκη, αλλά και αδιάλειπτα τροφοδοτούμενη με άριστη ποιοτικά ενέργεια. Και ακόμη σημαντικότερο κατά τη γνώμη μου, είναι το γεγονός οτι η υποδομή αυτή αξίας περίπου 1 δις Ευρώ θα κατασκευαστεί από μια ιδιωτική εταιρία -και οχι από κρατικά χρήματα-, προφανώς με αντάλλαγμα ένα κερδοφόρο project.
 
Οικονομία
Το μέσο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο μη διασυνδεδεμένο σύστημα (Νησιά Β. Αιγαίου, Δωδεκάνησα, Κρήτη), τα οποία καταναλώνουν μαζούτ, πετρέλαιο και φυσικό αέριο για ηλεκτροπαραγωγή, το 2008 ανήλθε στα 186 Ε/ΜWh. Όπως πιθανον όλοι να γνωρίζουν, ο καταναλωτής πληρώνει μέσω του τιμολόγιου της ΔΕΗ την ενέργεια περί τα 120 Ε/MWh. Για να το πούμε απλά και λαϊκά, η ΔΕΗ «μπαίνει μέσα» απο τα μη διασυνδεδεμένα νησιά για να παρέχει μια υπηρεσία κοινής ωφέλειας, η οποία της κοστίζει ούτε λίγο ούτε πολύ 700 εκατ. Ευρώ το χρόνο. Αυτό το σχόλιο απευθύνεται σε όσους διερωτώνται πώς γίνεται ένα μονοπώλιο να χρεωκοπεί.
Αντίθετα, τo μέσο ανηγμένο κόστος ενός μεσαίου αιολικού παρκου στη διάρκεια της ζωής του (δηλ. το κόστος παραγωγής της ενέργειας) κινείται σε μία ζώνη μεταξύ 60-120 E/MWh. Η σύμβαση της εν λόγω εταιρίας με τον ΔΕΣΜΗΕ, δηλαδή η τελική επιβάρυνση στον καταναλωτή ανέρχεται στα 125 Ε/ΜWh, πιο φτηνή δηλαδή ενέργεια απο τα συμβατικά καύσιμα τουλάχιστον για τα μη διασυνδεδεμένα νησιά.
Ειδικά για τη Χίο, η εταιρία ισχυρίζεται οτι τα αντισταθμιστικά οφέλη (3% του τζίρου της εταιρίας) για το νησί ανέρχονται σε περίπου 1.400.000 Ευρώ ετησίως. Για την οικονομία της κουβέντας θα αποδεχθώ και πάλι το νούμερο ως αληθές. Εάν εξασφαλιστεί οτι το κονδύλι αυτό θα διατεθεί μόνο για περιβαλλοντικές δράσεις θα μπορούσε να αντιστοιχεί σε 7.000 ποδήλατα (!) τα οποία μπορεί να διανείμει δωρεάν στους πολίτες και να αλλάξουν την εικόνα της πόλης. Το δεύτερο χρόνο θα μπορούσε να αντιστοιχεί σε 140.000 πεύκα τα οποία μπορούν να φυτευθούν από τους πολίτες και το Δήμο και να πρασινίσουν το νησί μας. Τον τρίτο χρόνο θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει όλες (!) τις μελέτες για την αξιοποίηση των ιδιαιτεροτήτων και την προώθηση του εναλλακτικού τουρισμού στο νησί μας κ.ο.κ. Θα μπορούσε βέβαια και να μη γίνει έτσι. Το μόνο για το οποίο είμαι βέβαιος είναι οτι όλα τα θέματα ανάγονται εν τέλει σε ζητήματα οράματος, επιλογής και εφαρμογής.
 
Κοινωνία
Με βάση έρευνα από την Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ, επτά στους δέκα θανάτους στην ευρύτερη περιοχή της Πτολεμαίδας οφείλονται σήμερα σε καρκίνο ή σε θρομβοεμβολική νόσο (έμφραγμα, εγκεφαλικό, πνευμονική εμβολή) και μόλις τρεις στους δέκα αποδίδονται σε άλλες αιτίες. Τα κρούσματα καρκίνου είναι κατά 16% περισσότερα σε σχέση με το 1950 και ο αριθμός αυξάνεται κάθε δεκαετία με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου. Σήμερα τα κρούσματα καρκίνου φτάνουν στο 30,5 %. Βέβαια, αυτοί οι αριθμοί έχουν μικρή αξία από τη στιγμή που δεν συμβαίνουν στη γειτονιά μας, ούτε μας ενδιαφέρει η ποιότητα του αέρα που αναπνέει το παιδί της Πτολεμαϊδας ή της Μεγαλόπολης. Αυτά για να γνωρίζουμε τι σημαίνει λιγνίτης και πόσο άμεσα υποβαθμίζει τη ζώη της τοπικής κοινωνίας στην οποία εξορύσσεται και καταναλώνεται για να τροφοδοτείται ολόκληρη η ηπειρωτική χώρα.
Επίσης, η εταιρία ΡΟΚΑΣ ισχυρίζεται οτι θα δημιουργηθούν 170 θέσεις εργασίας κατά τη φάση  λειτουργίας του έργου και 30 μόνιμες θέσεις εργασίας στη συνέχεια. Για τρίτη φορά θα αποδεχθώ τα νούμερα. Μπροστά στο μέγεθος και τον προϋπολογισμό του έργου είναι ασήμαντες, αλλά σε μια χώρα που ασφυκτιά από την ανεργία και βρίσκεται στα όρια της χρεωκοπίας δεν μπορώ να φανταστώ ποιος θα παραγνωρίσει το γεγονός αυτό.
 
Παρέμβαση στο τοπίο
Πέραν γεγονότος του οτι δεν υπάρχουν στοιχεία τα οποία να αποδεικνύουν οτι ο τουρισμός γενικότερα πλήττεται από την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών δεν μπορώ να αντιληφθώ με ποια λογική μπορεί να ισχυριστεί κάποιος οτι θα υποστεί ζημία ο (ανύπαρκτος) τοπικός τουρισμός. Τολμώ μάλιστα να πω οτι δεν υπάρχει πιο αρμονική εικόνα απο αρχιτεκτονική και αισθητική σκοπιά από εγκατεστημένες ανεμογεννήτριες σε ένα νησί του Αιγαίου. Σίγουρα, πάντως στα δικά μου μάτια είναι προτιμότερη από το φουγάρο της ΔΕΗ. Βέβαια αυτή είναι η υποκειμενική μου κρίση, η οποία έχει αξία όσο οποιαδήποτε άποψη.
Μιας και μιλούμε όμως για αισθητική και υποκειμενισμό, να σημειώσουμε οτι με τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται κάποιες φορές ο δημόσιος διάλογος για το ζήτημα, αυτοδίκαια συνάγεται το συμπέρασμα οτι έχουμε και υψηλότερη αισθητική, πιο καθαρές πόλεις και μεγαλύτερο σεβασμό στο δημόσιο χώρο και το περιβάλλον που μας φιλοξενεί, από τους Ολλανδούς και Γερμανούς συνανθρώπους μας που επιδιώκουν τις ανανεώσιμες με κάθε τρόπο. Κάτι άλλωστε που αντικατοπτρίζεται και σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας: στις πόλεις που φτιάχνουμε, στο πολιτιστικό μας επίπεδο ως λαός, ακόμη και στους ηγέτες που επιλέγουμε να μας κυβερνήσουν.
 
Πολιτική
Επειδή όπως προανέφερα το ζήτημα έχει πολιτικοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό, θα δώσω και εγώ την πολιτική μου απάντηση, μιας και δεν διεκδικώ την ψήφο κανενός ούτε και φιλοδοξώ να είμαι ευχάριστος σε κάποιον.
Λυπάμαι ιδιαίτερα διότι έχει διαμορφωθεί ένα αρνητικό μέτωπο από νέους και αυτοαποκαλούμενους ως προοδευτικούς και αριστερούς στις αντιλήψεις ανθρώπους. Η φτηνή και καθαρή ενέργεια στις σημερινές κοινωνίες είναι πυλώνας ανάπτυξης αλλά και κοινωνικό αγαθό το οποίο έχει αμέτρητες οικονομικές και περιβαλλοντικές προεκτάσεις, που αρκετές φορές διαφεύγουν της στενής μας αντίληψης από κεκτημένη ταχύτητα, προκατάληψη ή άγνοια. Είναι λοιπόν υποχρέωση της πολιτείας να εξασφαλίζει το αγαθό αυτό σε τιμή προσιτή και με τρόπο περιβαλλοντικά φιλικό στους πολίτες της.
Επειδή ακριβώς διαπιστώνω οτι δημιουργείται ένα ιδεολογικό ανάχωμα από συγκεκριμένους πολιτικούς χώρους κατά του υπάρχοντος τρόπου ανάπτυξης των ΑΠΕ γενικότερα, απλά θέλω να επανασημείωσω την (σιωπηρή) κυρίαρχη άποψη η οποία και με εκφράζει: ο κρατισμός πλέον -και ειδικά σε μια χρεωκοπημένη χώρα- έχει πεθάνει. Οι σημερινές οικονομίες χτίζονται πάνω σε συνέργειες, κρατικές και ιδιωτικές. Έτσι λοιπόν, δεν θεωρώ την ιδιωτική πρωτοβουλία ως ποινικό και ηθικό αδίκημα ή τον διάβολο επί της γης. Και γι αυτό ακριβώς διεκδικώ για τον τόπο μου και τη χώρα μου υπό όρους επενδύσεις, ανάπτυξη, δουλειές και τεχνογνωσία.
Εάν λοιπόν μια ιδιωτική εταιρία έχει τα κεφάλαια και την τεχνογνωσία να παράγει ένα κοινωνικό αγαθό με όρους αγοράς και σε τιμή χαμηλότερη από αυτή που μπορεί το κράτος, καλώς να ορίσει. Αρκεί να το κάνει με σεβασμό στους νόμους του κράτους και του κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος στο οποίο πρόκειται να ασκήσει οικονομική δραστηριότητα.
Τέλος, αν και δεν έχω σκοπό να περιπλέξω την πολιτική σκέψη ορισμένων οφείλω να θέσω το πρόβλημα στις πραγματικές του διαστάσεις με βάση τους οικονομικούς, χρονικούς και τεχνικούς περιορισμούς οι οποίοι τίθονται: δεν υπάρχουν καλές και κακές Ανανεώσιμες, υπάρχουν μόνο Ανανεώσιμες από τη μία πλευρά και Πετρέλαιο από την άλλη. Αυτό είναι το μονάδικο δίλημμα στο οποίο καλούμαστε να απαντήσουμε ως πολίτες και τοπικές ή εθνικές κοινωνίες. Κατα συνέπεια, και απορρίπτω μετά βδελυγμίας αιτιάσεις του τύπου «ναι μεν αλλά» ως ανεδαφικές και υποκριτικές.
Κανείς δεν αρνείται οτι υπάρχουν ζητήματα τα οποία απαιτούν περαιτέρω επιστημονική έρευνα και ενημέρωση. Σαφώς και είναι προτιμότερο οι παρεμβάσεις να είναι ήπιας κλίμακας, χωρίς να φτάνουμε στα όρια της γιγάντωσης και της βιομηχανοποίησης. Σαφώς και υπάρχουν πλείστα παραδείγματα ιδιωτικών εταιρίων που έκαναν τεράστιες παρεμβάσεις σε τοπικές κοινωνίες και στο περιβάλλον χωρίς απολύτως καμία αποκατάσταση. Σαφώς και υπάρχουν άπειρα παραδείγματα τοπικών ηγεσιών που δεν άσκησαν κανένα έλεγχο ή συμμετείχαν σε παρασκηνιακές ζυμώσεις και αποφάσεις.
Αυτό δεν σημαίνει όμως οτι θα πρέπει να γίνεται πάντα έτσι. Τα περισσότερα τεχνικά ζητήματα είναι πλέον επιλύσιμα. Γι αυτό και προτείνω να πιέσουμε και να διεκδικήσουμε όσες περισσότερες βελτιώσεις γίνεται. Να διεκδικήσουμε όσα περισσότερα μπορούμε σε επίπεδο αντισταθμιστικών οφελών. Να ελέγξουμε και να απαιτήσουμε λογοδοσία από την αρχή μέχρι το τέλος του έργου από τις δημόσιες αρχές και την ανάδοχο εταιρία.
Προσωπικά, αγαπώ πάρα πολύ τις Ανανεώσιμες όχι γιατί είναι η επιστήμη μου, η δουλειά μου ή βιοπορίζομαι από αυτές. Τις αγαπώ γιατί συντελούν στην καθαρή και φτηνή ενέργεια, προστατεύουν τη δημόσια υγεία και εν τέλει αποτελούν στοιχείο πολιτισμού μιας κοινωνίας. Και επειδή ούτε έχω έννομο συμφέρον απο την πραγματοποίηση ή μη του έργου, αλλά και επειδή αντιλαμβάνομαι τον εαυτό μου ως πολίτη της χώρας εκτός από πολίτη της Χίου, θεωρώ οτι το έργο αυτό πρέπει να πραγματοποιηθεί υπό όρους που διασφαλίζουν τις τοπικές κοινωνίες και το τοπικό περιβάλλον, αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό όφελος.
 
ΥΓ1: Λυπάμαι για την (μη) ευγένεια και τη (μη) φιλοξενία που επιδείξαμε σε καταξιωμένους επιστήμονες τους οποίους εμείς ως τοπική κοινωνία δια των εκπροσώπων μας, προσκαλέσαμε για να μας διαφωτίσουν.
ΥΓ2: Αρνούμαι να αποδεχτώ ένα ιδιότυπο καθεστώς ιδεολογικής τρομοκρατίας που δημιουργείται από κάποιους. 
ΥΓ3: Προτείνω να δημιουργηθεί μια κίνηση υπέρ των ΑΠΕ, στην οποία δεσμεύομαι οτι θα συμβάλλω με όλες μου τις δυνάμεις.
 
 
 
*O Ιωάννης Στεφάνου ασχολείται επαγγελματικά με την ενεργειακή πολιτική και τις ΑΠΕ. Είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός με μεταπτυχιακές σπουδές στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. 

Ειδήσεις σήμερα

Μπείτε στην ομάδα μας στο Viber και δείτε όλες τις ειδήσεις από τη Χίο και το Βόρειο Αιγαίο. Ακολουθήστε μας στο Google News. Σχολιάστε στην σελίδα μας στο Facebook.

Ο Πολίτης είσαι εσύ. Γίνε συνδρομητής της εβδομαδιαίας έντυπης έκδοσης.