Κανένα ατύχημα στο δρόμους δεν έρχεται ξαφνικά, απροειδοποίητα. Για να συμβεί το κακό έχουν συμβάλλει τουλάχιστον αιτίες που λειτουργούν αθροιστικά νικώντας τον ένα και μοναδικό παράγοντα που ορίζει τα πάντα: την προσοχή του οδηγού. 
Αν κάποιος οδηγός έχει το 100% της προσοχής του στο δρόμο και σε αυτό που κάνει, πότε πιστεύετε ότι θα συμβεί το ατύχημα; Η απάντηση είναι προφανής και καταλυτική: ΠΟΤΕ!.
Έχουμε λοιπόν μια πρώτη παραδοχή: σε κάθε ατύχημα που έχει συμβεί δεν υπήρχε το 100% της προσοχής του οδηγού στον δρόμο. Φαίνεται πολύ απλό έως και απλοϊκό, ωστόσο είναι ακριβώς αυτό που ισχύει.
Σκεφτείτε έναν οδηγό που κινείται με σταθερή ταχύτητα σε ανοικτό δρόμο. Ξαφνικά πιάνει βροχή, το οδόστρωμα γλιστρά περισσότερο και η ορατότητα μειώνεται από τη βροχή. Ποια θα είναι η πρώτη αντίδρασή του; Μειώνει ταχύτητα και αυξάνει την απόστασή του από τα άλλα οχήματα.
Τι έχει συμβεί; Χωρίς να σκεφτεί, ο οδηγός έχει αλλάξει την κινητική κατάσταση του οχήματος και την έχει προσαρμόσει στα νέα δεδομένα. Για να συμβεί αυτό, τα αισθητήρια του οδηγού έστειλαν πληροφορίες στον εγκέφαλό του, ο οποίος τα επεξεργάστηκε και υποσυνείδητα έστειλε "εντολή" να μειωθεί η ταχύτητα και να αυξηθεί η απόστασή του από τα άλλα οχήματα. Η διαδικασία της αυτοσυντήρησης λειτούργησε αυτόματα, ώστε να επιστρέψει σε ασφαλές περιβάλλον η μετακίνησή του. Αν συνέχιζε με την ίδια ταχύτητα, το ατύχημα ήταν κοντά.
Το παράδειγμα είναι η προφανής εξήγηση ότι το ατύχημα προειδοποιεί. Καθώς ούτε ο δρόμος ούτε τα οχήματα παίρνουν πρωτοβουλίες, καταλήγουμε ότι τα πάντα ορίζονται από τον οδηγό. Ωστόσο αυτό συνέβη στο παράδειγμά μας επειδή η αλλαγή των συνθηκών ήταν τρανταχτή. Δεν χρειάστηκε μεγάλο μέρος της προσοχής του οδηγού για να γίνει αντιληπτή η αλλαγή των συνθηκών.
Τα μηνύματα που προειδοποιούν για το ατύχημα δεν είναι όμως πάντα τόσο κραυγαλέα. Κι ερχόμαστε στην θεώρηση του πόσο σημαντικό είναι να διατηρείται το 100% της προσοχής του οδηγού στο δρόμο.
Έχετε παρατηρήσει όταν θέλουμε να ακούσουμε κάποιον πολύ χαμηλό ήχο τι κάνουμε; Χαλαρώνουμε, επικεντρώνουμε όλη την προσοχή μας και συχνά κλείνουμε ακόμη και τα μάτια μας. Ώστε όλη η προσοχή μας να επικεντρωθεί στο αδύναμο ακουστικό ερέθισμα που προσπαθούμε να αφουγκραστούμε. Αν "κλέβαμε" εκείνη τη στιγμή μέρος της προσοχής μας για να διαβάσουμε την εφημερίδα μας, ταυτόχρονα γευόμασταν κάτι και απασχολούσαμε και τα χέρια μας για τα παραπάνω, μοιάζει αδύνατον να καταφέρναμε ν' ακούσουμε τον αδύναμο ήχο. Η προσοχή μας μοιράζεται σε περισσότερα πράγματα και αυτό δεν αρκεί για να πετύχουμε αυτό που θέλουμε εκείνη τη στιγμή.
Ανάλογες είναι οι διεργασίες και στην οδήγηση και στα ερεθίσματα που καλείται να επεξεργαστεί ο εγκέφαλός μας. Καθώς τα ερεθίσματα κατά την οδήγηση είναι πολλά και ποικίλα, χρειάζεται όλη η προσοχή μας ώστε να κατορθώσει ο εγκέφαλός μας να τα επεξεργαστεί κατάλληλα και να οργανώσει τις σωστές κινήσεις που πρέπει να γίνουν.
Έχουμε δύο ειδών ερεθίσματα κατά την οδήγηση. Αυτά που έχουν να κάνουν με τις συνθήκες στο δρόμο και όλα τα υπόλοιπα.
Ποια είναι αυτά τα εκτός διαδικασίας οδήγησης; Η ομιλία στο κινητό, το άκουσμα μουσικής, η συνομιλία με τους άλλους επιβάτες, η αλλαγή σταθμού στο ραδιο-CD, μια γουλιά από τον καφέ, το διάβασμα μιας διαφημιστικής πινακίδας και ο συνδυασμός όλων αυτών. Κάθε ένα από αυτά "καταναλώνει" μέρος της προσοχής μας με συνέπεια να διαφεύγουν τα –συχνά αδιόρατα- μηνύματα που έρχονται από τον δρόμο. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε το γεγονός ότι πολύ σπάνια η πνευματική μας διαύγεια αγγίζει το 100%. Η κούραση, ο εκνευρισμός, η χώνεψη, κατανάλωση οινοπνευματώδους -ακόμη και εντός ορίων-, μια πιθανή αδιαθεσία, λειτουργούν προσθετικά μεταξύ τους καταλήγοντας να μειώνουν ακόμη περισσότερο τη δυνατότητα επεξεργασίας δεδομένων από τον εγκέφαλό μας. Η οποία είναι για τον καθένα μας συγκεκριμένη και ανελαστική. Οτιδήποτε συμβαίνει, αφαιρεί μερίδιο προσοχής.
Συμπεραίνουμε ότι ο οδηγός αντιλαμβάνεται όσα προλάβει να αντιληφθεί κατά τη διάρκεια της οδήγησης. Τα ερεθίσματα που θα μπορούσαν να προειδοποιήσουν δεν επεξεργάζονται, απλά γιατί δεν υπάρχει απόθεμα "προσοχής" για να τα αντιληφθεί ο οδηγός. Ποια όμως είναι τα συχνά "αδιόρατα" μηνύματα που θα μπορούσαν να μας προϊδεάσουν ότι το σκηνικό μπροστά μας αλλάζει, ώστε να λάβουμε τα μέτρα μας;
Μια κηλίδα στο δρόμο μπορεί να είναι λάδια, ένα έντονο ίχνος από φρενάρισμα μπορεί να δηλώνει κακοτεχνία στα αμέσως επόμενα μέτρα, το πέρασμα σε σκιασμένο δρόμο μετά από βροχή μπορεί να σημαίνει ότι ο δρόμος είναι ακόμη υγρός, χωμάτινα ίχνη από τρακτέρ φανερώνουν διασταύρωση με χωματόδρομο. Η σήμανση έχει πολύ περισσότερα να πει από όσα πρωτογενώς δηλώνει. Ξαφνική μείωση του ορίου ταχύτητας μπορεί να σημαίνει κλειστή στροφή, το πέρασμα από γέφυρα σημαίνει ότι ο δρόμος στενεύει. Ακόμη και τα χαρακτηριστικά "εκκλησάκια" στο πλάι του δρόμου, αν μη τι άλλο δηλώνουν ότι κάποιος έχει χάσει τη ζωή του σε αυτό το σημείο, άρα κάποιος κίνδυνος υπάρχει. Ένα αυτοκίνητο που κινείται πολύ γρήγορα αλλά και ένα άλλο που κινείται πολύ αργά πρέπει να σημάνουν συναγερμό.
Εμβαθύνοντας στη διαδικασία ερμηνείας των όσων βλέπουμε, αρχίζουμε να σκεφτόμαστε και τον ενδεχόμενο κίνδυνο από τα άλλα οχήματα. Αν κινούμαστε σε μια κλειστή αριστερή στροφή χωρίς ορατότητα, οφείλουμε να σκεφτούμε ότι η λάθος εκτίμηση του οδηγού που έρχεται αντίθετα, θα οδηγήσει το αυτοκίνητό του στο δικό μας ρεύμα. Όταν ο δρόμος χάνεται πίσω από μία καμπή του δρόμου (λόφος), οφείλουμε να σκεφτούμε ότι αν κάποιος που έρχεται αντίθετα επιχειρεί προσπέραση αυτή τη στιγμή, η σύγκρουση θα είναι σφοδρή. Αν ο ήλιος είναι χαμηλά πίσω μας, ένα αυτοκίνητο που συναντάμε στη διασταύρωση πιθανά να τυφλώνεται και να μην μας δει.
Καταλήγοντας θα πρέπει να επικεντρωθούμε στον σημαντικότερη παράμετρο κατά την οδήγηση. Στο οπτικό μας πεδίο. Το κακό έρχεται από εκεί που δεν το βλέπουμε. Άρα όταν δεν βλέπουμε αρκετό μέρος του δρόμου, θα πρέπει να είμαστε υποψιασμένοι.
Κανένας δεν ξεκινά τη μέρα του λέγοντας "σήμερα θα εμπλακώ σε ατύχημα". Ωστόσο κατά μέσο όρο 4 άνθρωποι καθημερινά ξεκινούν φυσιολογικά την ημέρα τους και καταλήγουν νεκροί από ατύχημα στο δρόμο. Σε κάθε ένα από αυτά τα ατυχήματα, κρύβεται μία λάθος εκτίμηση από τον οδηγό. Το έλλειμμα προσοχής της στιγμής δεν του επέτρεψε να εντοπίσει τα μηνύματα για την αλλαγή των δεδομένων και παρασύρθηκε "εισερχόμενος" στη νέα κατάσταση με την ταχύτητα και τη θέση στο δρόμο της προηγούμενης κατάστασης.
Καθώς τα δεδομένα αλλάζουν διαρκώς, σε κάθε μέτρο, ακόμη κι αν κινούμαστε σε ανοικτό εθνικό δρόμο ή στον ασφαλέστερο δρόμο της Ευρώπης, την Αττική Οδό, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι κάθε στιγμή που η προσοχή μας αποσπάται από οτιδήποτε άλλο πέραν των μηνυμάτων που έρχονται από τον δρόμο, είμαστε "έτοιμοι" να εμπλακούμε σε ατύχημα. Τόσο απλά.
Ξεκινήστε αναζητώντας σημάδια που θα μπορούσαν να δώσουν πληροφόρηση για αλλαγές στις συνθήκες της εικόνας μπροστά μας. Με τον καιρό η διαδικασία γίνεται αυτόματη και θα συνειδητοποιήσετε ότι αποζητάτε όλο και περισσότερη ησυχία μέσα στο αυτοκίνητο γιατί θέλετε όλο και περισσότερο μέρος από την προσοχή σας ώστε να "αφουγκραστείτε" τα όσα συμβαίνουν στο δρόμο…
Θανάσης Χούντρας
Ιδρυτής Σχολής Ασφαλούς Οδήγησης Μοτοσυκλέτας "Riding School"
Δημοσιογράφος
facebook
youtube
instagram
X
